Στις εποχές που στη γη του Διστόμου, οι στοές και οι μεταλλωρύχοι έγραφαν τη δικιά τους σκληρή και δημιουργική ιστορία, τόσο στο επίπεδο της παραγωγής, όσο και σε αυτό των εργατικών αγώνων για βασικά δικαιώματα. «Οδηγός» μας και συνομιλητής, ο Λουκάς Ζάκκας εργαζόμενος στα μεταλλεία Διστόμου από το 1966 έως το 1991, συνδικαλιστής, μέλος της διοίκησης της Ομοσπονδίας Μεταλλεργατών Ελλάδας (μεταδικτατορική περίοδος) και γραμματέας της το 1983-1986. Πρώην Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Διστόμου – Αράχωβας – Αντίκυρας με Λαϊκή Συσπείρωση.
Όπως μας δήλωσε χαρακτηριστικά: «Αρχικά υπήρχε η εταιρία ΑΜΕ Μπάρλου Βωξίται Ελλάς και από εκεί προέκυψαν άλλες δύο εταιρίες η Ελληνικοί Βωξίτες Διστόμου και η Ελληνικοί Βωξίτες Ελικώνος. Στην περιοχή ήρθε και η γαλλικών συμφερόντων ΠΕΣΙΝΕ.
Στη μεταπολεμική περίοδο, το εργατικό δυναμικό στελεχώθηκε αρχικά από ντόπιους, εδώ πρέπει να πούμε ότι δούλευαν και παιδιά κάτω από δύσκολες συνθήκες, δηλαδή ακόμα και μέσα στις στοές, ενώ η αύξηση δραστηριοτήτων και η ανάγκη για εξειδικευμένο προσωπικό, οδήγησε στην προσέλκυση εργαζομένων και από άλλες περιοχές και έτσι είχαμε και το φαινόμενο να φτιάχνονται οικισμοί αποκλειστικά για το δυναμικό αυτό.
Στη μετεμφυλιακή περίοδο και στη δεκαετία του 1960 είχαμε προσπάθειες από τον κυβερνητικό συνδικαλισμό να στηθούν σωματεία εκτόνωσης των εργατικών διεκδικήσεων, έγινε και στην περιοχή αλλά δεν είχε μαζική συμμετοχή.
Υπήρξαν δύο στοιχεία που βοήθησαν στην ανάπτυξη του συνδικαλισμού. Από τη μία ήρθαν Γάλλοι συνδικαλιστές λόγω της ΠΕΣΙΝΕ και από την άλλη (θυμίζω ότι το ΚΚΕ ήταν στην παρανομία) ήρθαν εργατοτεχνίτες εξειδικευμένοι από άλλες περιοχές που ήταν κυνηγημένοι.
Θυμάμαι ήμουν μικρό παιδάκι και είχα ακούσει ένα δίσκο (τότε κυκλοφορούσαν μικροί δίσκοι τα λεγόμενα 45άρια) που είχε φέρει ένας εργατοτεχνίτης που είχε έρθει από άλλη περιοχή και είχε τα απαγορευμένα τραγούδια «Βράχο – βράχο τον καημό μου» και «ένα πιάτο άδειο στο τραπέζι», που τα άκουσα και μου έμειναν.
Ένα πιάτο άδειο στο τραπέζι
Μια καρέκλα πάντα αδειανή
Σε προσμένουν πότε θα γυρίσεις
Απ’ τα ξένα δόλιο μας παιδί
Δηλητήριο στο στόμα
Είναι η κάθε μας μπουκιά
Μέχρι που να ‘ρθεις παιδί μας
Απ’ τη μαύρη ξενιτιά
Η μανούλα πάντοτε κλαμένη
Ο πατέρας όλο σκεφτικός
Και τ’ αδέρφια σου και η καλή σου
Σκέπτονται εσένα συνεχώς
Πότε θα ‘ρθεις πότε θα ‘ρθεις
Απ’ τη μαύρη ξενιτιά
Να χαρεί το σπιτικό μας
Και η μαύρη μας καρδιά
-Πότε φτιάχτηκε το πρώτο μη κυβερνητικό σωματείο;
-«Ήταν το σωματείο χειριστών, πριν τη δικτατορία, τότε δεν υπήρχε ένα σωματείο για όλους, αλλά σωματεία ανά ειδικότητα. Μετά τη μεταπολίτευση έγινε ένα σωματείο για όλους. Θυμάμαι επί χούντας μία συνέλευση του σωματείου των χειριστών όπου έγινε με παρουσία χωροφύλακα και διακινήθηκε έγγραφο με ονόματα υποψηφίων, όπου ορισμένα είχαν σημειωθεί με κόκκινο στυλό, καθώς ήταν οι μη αρεστοί στο καθεστώς».
-Ποια ήταν η κατάσταση από συνθήκες ασφαλείας, εργατικά ατυχήματα, επαγγελματικές ασθένειες, κλπ
-«Τα μέτρα ήταν ανύπαρκτα, παλιά κουβαλούσαν το βωξίτη με τα μουλάρια, μετά με αυτοκίνητα στα οποία εκεί που φόρτωναν το μετάλλευμα, ανέβαιναν και οι εργαζόμενοι. Θέριζε η πνευμονοκονίαση. Ο εξαερισμός στις στοές ήταν ελλιπής, είχαμε και ατυχήματα και θανάτους, αλλά και ασθένειες που και μετά την εργασία δημιουργούσαν σοβαρά προβλήματα στους εργαζόμενους. Αργότερα είχαμε και ασθένειες από το ντίζελ γιατί χρησιμοποιήθηκαν μηχανήματα στις στοές αλλά χωρίς τον απαιτούμενο εξαερισμό».
-Ποια ήταν η εργασιακή κατάσταση και ποιες ήταν οι κινητοποιήσεις της εποχής;
-«Μέχρι και τη δεκαετία του 1960 δεν είχε επεκταθεί ακόμα το ΙΚΑ και χάνονταν ένσημα. Ξεκίνησε μία προσπάθεια από εργαζόμενους στη Λιβαδειά και δραστηριοποιηθήκαμε και εμείς. Δεν παίρναμε Δώρο Χριστουγέννων σε χρήματα, αλλά σε “είδος”, κάποια παιχνίδια, καραμέλες, κλπ.
Τότε γίνονταν εξαγωγές βωξίτη σε χώρες του ανατολικού μπλοκ, κυρίως την τότε ΕΣΣΔ και τη Ρουμανία και έρχονταν εδώ καράβια με σφυροδρέπανα στις σημαίες τους στο επίνειο του Διστόμου και δεν τους άφηναν να βγουν έξω για να μην επηρεάσουν τον κόσμο, αλλά γίνονταν συζητήσεις και υπήρχε προβληματισμός.
Οι Γάλλοι είχαν κάνει συμφωνίες μεταξύ των εταιριών της περιοχής να μην παίρνει ο ένας προσωπικό από την επιχείρηση του άλλου, για να μην δημιουργούνται κενά, πάνω στα οποία η ζήτηση εξειδικευμένου εργατοτεχνικού προσωπικού θα διευκόλυνε τη διεκδίκηση υψηλότερης αμοιβής.
Το 1976 το σωματείο χειριστών (δεν είχε γίνει ακόμα το ενιαίο σωματείο) είχε προχωρήσει σε απεργία κοντά 40 μέρες, διεκδικώντας αυξήσεις, μέτρα για την υγιεινή και ασφάλεια στην εργασία, αλλά και επίδομα “αυτοστέγασης”. Αυτό σήμαινε ότι όσοι έμεναν στους οικισμούς δεν πλήρωναν νοίκι, νερό, ρεύμα, ενώ όσοι έμεναν έξω είχαν αυτές τις επιβαρύνσεις, συνεπώς το επίδομα αυτοστέγασης έρχονταν να εξισορροπήσει αυτή την ανισότητα.
Διεκδικήσαμε τον υπολογισμό του χρόνου εργασίας γιατί ενώ ήταν 8ωρο με τη μεταφορά στο χώρο εργασίας, προσθέτονταν άλλες τρεις ώρες και φτάναμε στο 11ωρο. Συμφωνήθηκε να φεύγουν συγκεκριμένη ώρα τα οχήματα μεταφοράς προσωπικού και να μετράει η εργασία από τις 7πμ ασχέτως εάν αυτά είχαν φτάσει η όχι. Έτσι ο χρόνος μεταφοράς από τρεις ώρες επιβάρυνσης μειώθηκε στα 45’ στο πήγαινε και 45’ στο γύρνα.
Η Ένωση Εργαζομένων Μεταλλείων Διστόμου έγινε το 1977 και κάλυπτε τους εργαζόμενους καις τις τρεις μεταλλευτικές επιχειρήσεις που όλοι μαζί έφταναν τα 600 άτομα. Είχαμε κερδίσει το 8ωρο νωρίτερα από άλλους κλάδους και το 1981-82 κερδίσαμε να δουλεύουμε ένα Σάββατο και να καθόμαστε τρία κάθε μήνα.
Το 1982 κινητοποιηθήκαμε για να γίνει παράρτημα του ΙΚΑ, διεκδικήσαμε μέτρα υγιεινής και ασφάλειας, θερμοσίφωνες στο χώρο δουλειάς για να κάνουν μπάνιο όσοι έβγαιναν από τις στοές και στέγνωμα των ρούχων τους. Διεκδικούσαμε να βγαίνουν στη σύνταξη στις ηλικίες 58 έως 55 ανάλογα με την ειδικότητα, γιατί τότε ήταν στα 60, είχαμε ήδη ενταχθεί στα Βαρέα και Ανθυγιεινά Επαγγέλματα. Οι εργατοτεχνίτες ξεχώριζαν και από τα δόντια τους, από το χρώμα που έπαιρναν με τα όσα ανέπνεαν μέσα στις στοές».
-Η τοπική κοινωνία πώς αντιδρούσε στις κινητοποιήσεις σας;
-«Μας στήριζε, άλλωστε αρκετοί εργάζονταν στα μεταλλεία και ήξεραν οι οικογένειές τους από πρώτο χέρι τις συνθήκες εργασίας, αλλά πρέπει να πούμε ότι η εντοπιότητα των Μπάρλων τους βοήθησε να έχουν και δικούς τους τοπικούς εργοδοτικούς μηχανισμούς, όχι μόνο στο χώρο εργασίας, αλλά στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και στην τοπική κοινωνία».
-Πώς ήρθε το τέλος;
-«Οι βασικοί πελάτες όπως προαναφέραμε ήταν οι χώρες του ανατολικού μπλοκ. Φαινόταν πριν από τις ανατροπές του 1989 ότι δεν πήγαινε καλά η κατάσταση και όταν άλλαξε η πολιτική κατάσταση εκεί, σταμάτησαν και οι εξαγωγές.
Ήδη είχαν υπάρξει και ιδιοκτησιακές αλλαγές, ο Σκαλιστήρης είχε ήδη πάρει την ΑΜΕ Μπάρλου Βωξίται Ελλάς, ενώ οι Βωξίτες Διστόμου είχαν πωληθεί στην «Αλουμίνιον της Ελλάδος».
Επίσης έγινε ένταξη της τρίτης μεταλλευτικής επιχείρησης στα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (ΜΟΠ) με στόχο τη δημιουργία 42 θέσεων εργασίας, αλλά δεν απέδωσε, με χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι αν και είχαν πάρει τις επιδοτήσεις, όταν γίνονταν έλεγχος μετακινούσαν μηχανήματα και συνεργεία για να δείξουν ότι η επιχείρηση δούλευε.
Επειδή όμως η Γαλλική εταιρία συνέχισε τη λειτουργία της, απορρόφησε ένα μέρος εργαζομένων στις δικές της δραστηριότητες, έγινε δηλαδή μετατόπιση προσωπικού προς αυτήν».
Συνέντευξη: Νάσος Μπράτσος
Φωτο εποχής από το αρχείο του Λ, Ζάκκα: Απεργία 40 ημερών 29 Φλεβάρη 1976 των χειριστών και βοηθών μηχανημάτων για ανθρώπινες συνθήκες δουλειάς, αυξήσεις και μέτρα υγιεινή και ασφάλειας, επίσης μεγάλη απεργία την 1 Απριλίου 1982 για διεκδίκηση πενθημέρου, μείωση ορίων ηλικίας για σύνταξη, αυξήσεις και μέτρα υγιεινής και ασφάλειας, καθώς και διαδήλωση στην Αθήνα το 1985.
Διαβάστε στο μεταλλευτικό αφιέρωμα που συνεχίζεται στο www.ertnews.gr
8/06/2025: Θέμης Παπαϊωάννου: H ιστορία της μεταλλευτικής δραστηριότητας στο Δίστομο
14/06/2025: Γιώργος Βρούστης: Από τα λιγινιτωρυχεία της Καλογρέζας στην ηγεσία της Ομοσπονδίας Μεταλλωρύχων
15/06/2025: Γιώργος Βρούστης: Ένα γραπτό κείμενό του από τις αναμνήσεις στις στοές των λιγνιτωρυχείων
Σχετικά θέματα με μεταλλεία
Τα παλιά μεταλλεία της Ομβριακής – Το «Λαύριο» του Δομοκού
Μεταλλεία: Όταν ήταν κρυψώνες σωτηρίας από πειρατές και κατακτητές
“Υποχθόνιοι Θησαυροί” στην Καμάριζα
Οδοιπορικό στους δρόμους των μεταλλωρύχων της Σερίφου του 1916 (φωτορεπορτάζ)
Η Σέριφος τίμησε τους πεσόντες του 1916 στη μάχη για το οκτάωρο
Σέριφος: Eκδηλώσεις Πολιτισμού & Ιστορικής Μνήμης
Η ομάδα των λιγνιτωρύχων – Θύελλα Ραφήνας
Α.Ο. Aγίου Λουκά: Από τις στοές του λιγνιτωρυχείου στο γρασίδι
Η αιματηρή απεργία του 1933 στο λιγνιτωρυχείο Αγίου Λουκά Αλιβερίου
Επείγει η διάσωση των τελευταίων καταλοίπων των Λιγνιτωρυχείων Καλογρέζας
Η ιστορία των εργατικών αγώνων στη Ραφήνα – Συνέντευξη με τον Δημήτρη Μακρή
Σημείο αναφοράς στην ιστορία της Νέας Ιωνίας τα λιγνιτωρυχεία της Καλογρέζας
Ανάδειξη της ιστορικότητας των παλιών λιγνιτωρυχείων Καλογρέζας
“Όταν από τη γη έβγαζαν λιγνίτη”
Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου: Το παρελθόν συνάντησε την καινοτομία και τον Πολιτισμό
Η ιστορία των Μεταλλείων Ερέτριας Φαρσάλων – Ήταν από τα πιο παλιά της Ελλάδας (A’ μέρος)
Η ιστορία των Μεταλλείων Ερέτριας Φαρσάλων – Ήταν από τα πιο παλιά της Ελλάδας (B’ μέρος)
Οι «άγνωστες» απεργίες της δεκαετίας του 1960 στα Μεταλλεία Μυκόνου ΜΥΚΟΜΠΑΡ
Δήμητρα Λοΐζου – Βουλγαράκη: Τα παλιά μεταλλεία της ΜΥΚΟΜΠΑΡ να γίνουν μουσείο του εαυτού τους
Οι μεταλλωρύχοι της Μυκόνου – Τα μεταλλεία της ΜΥΚΟΜΠΑΡ (1955-1985)
Oι μεταλλωρύχοι της Ελευσίνας – Η πολυήμερη απεργία του 1964 και οι τραγικές συνθήκες εργασίας
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Γίνε μέλος στο κανάλι μας στο Viber
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος