Σε μακρινές εποχές επιχειρήσαμε να μεταφερθούμε όσοι/ες πήραμε μέρος στις εκδηλώσεις τιμής & μνήμης που οργανώθηκαν από το Δήμο Σερίφου, με αφορμή την απεργία του 1916 που είχε σαν αποτέλεσμα την πρώτη εφαρμογή του 8ωρου στη χώρα μας και την εμπειρία αυτή θα μοιραστούμε μαζί σας. Ακολουθήσαμε τις διαδρομές εκείνων των χρόνων, περπατώντας στο δύσβατο δίκτυο εκείνης της εποχής που η εγκατάλειψη δυσχεραίνει περισσότερο τέτοιες προσπάθειες και επισκεφτήκαμε τους τόπους που εξελίχθηκαν τα γεγονότα.
η εκκλησία της Ευαγγελίστριας στη Χώρα – το σημείο αφετηρίας
Τα μεταλλεία ήταν γνωστά από την αρχαιότητα και λειτουργούσαν με την εργασία σκλάβων, ενώ τα εκμεταλλεύτηκαν κάθε λογής κατακτητές (Βενετοί, Τούρκοι). Η Σέριφος δεν είχε οδικό δίκτυο και η συγκοινωνία διεξάγονταν από έναν δρόμο ο οποίος σε πολλά σημεία του ήταν λιθοστρωμένος και η συνεχής κίνηση ανθρώπων και ζώων τον κρατούσε σε καλύτερη κατάσταση από αυτή που βρίσκεται σήμερα και απαιτείται καθαρισμός σημείων στα οποία έχει φυτρώσει κάθε είδους θάμνος και πολλά αγκάθια.
Σε άλλα τμήματα έχει καταστραφεί πλήρως η λιθόστρωση (στο μεγαλύτερο τμήμα της) ενώ αλλού έχουν μπει σύρματα για διαχωριστούν ιδιοκτησίες. Ο καθαρισμός των μονοπατιών θα ωφελήσει το νησί καθώς έχει αντιληφθεί τη σημασία τους για κάθε μορφή τουρισμού.
ορατή η χάραξη του παλιού δρόμου – σήμερα μονοπατιού
Μετά από επίπονη ανηφορική διαδρομή με αφετηρία τη Χώρα Σερίφου και συγκεκριμένα την εκκλησία της Ευαγγελίστριας, όπως και τότε, φτάνουμε στο σημείο στο οποίο ξεκινάει η κατάβαση προς την άλλη πλευρά του νησιού.
Aπό τη Χώρα έως και το ελικοδρόμιο, ο δρόμος είναι ανηφορικός, το μονοπάτι σε κακή κατάσταση και είναι το πιο δύσκολο σημείο όλης της διαδρομής. Στο δρόμο είναι ορατά τόσο τα σημάδια παλιών εξορύξεων, αλλά και για τα πιο έμπειρα μάτια τα πετρώματα που υποδηλώνουν την ύπαρξη ορυκτού πλούτου.
Κάποιο από τα σημεία της διαδρομής οι ντόπιοι το αποκαλούν «το καφενείο του χασομέρη», ειρωνικά βεβαίως γιατί κανένα καφενείο δεν υπήρξε ποτέ. Ήταν σημείο που συχνά διασταυρώνονταν οι διαδρομές εργατών που πήγαιναν προς τα μεταλλεία και σταματούσαν για ξεκούραση και κουβεντούλα. Όταν ξεχνιόντουσαν από την κουβέντα και δεν έφταναν την προβλεπόμενη ώρα στη δουλειά, έχαναν το μεροκάματο.
Στη διαδρομή συναντούμε και τα απομεινάρια του νοσοκομείου που χτίστηκε με εισφορές των εργατών για να τους περιθάλπει, αφού όχι μόνο τα ατυχήματα, αλλά και οι κακές συνθήκες εργασίας, είχαν συνεχώς επιπτώσεις στην υγεία τους.
Πολλοί έχασαν τις ζωές τους στις στοές, με αρκετούς από αυτούς να προέρχονται από άλλες χώρες, βαλκανικές κυρίως, αλλά και άλλες περιοχές της χώρας μας. Τη δεκαετία του ’50 βρέθηκαν σε μία γκρεμισμένη στοά σκελετοί ανθρώπων, ενώ τους αλλοδαπούς δεν τους αναζήτησε ποτέ κανείς δικός τους, αν μαθεύτηκε ποτέ ότι απεβίωσαν στη Σέριφο, ούτε υπήρξε ποτέ εξακρίβωση των στοιχείων τους.
Ήταν συνθήκες δουλειάς ή δουλείας αν προτιμάτε, που η ανθρώπινη ζωή ήταν απολύτως αναλώσιμη. Πολλές είναι και οι μαρτυρίες από άλλες εποχές που μετά από καταρρεύσεις στοών, ακούγονταν για μέρες τα βογκητά των καταπλακωμένων, μέχρι να αφήσουν την τελευταία τους πνοή. 
Τη διαδρομή που κάναμε τιμητικά την ημέρα που συμπληρώθηκαν 106 χρόνια από την αιματηρή απεργία του 1916 (οδηγός μας ο ακούραστος γιος παλιού μεταλλωρύχου, Θοδωρής Λιβάνιος), οι εργάτες την έκαναν κάθε μέρα δύο φορές πήγαινε – έλα ανεξάρτητα από καιρικές συνθήκες και ενδιαμέσως έκαναν βάρδιες κοντά στο δεκάωρο μέσα στις στοές, αν και υπήρχε νόμος για οκτάωρη εργασία στις στοές που η εργοδοσία δεν τον εφάρμοζε. Έτσι έφτασε η σταγόνα να ξεχειλίσει το ποτήρι και να σημειωθεί η εξέγερση (και όχι μόνο απεργία, καθώς συμμετείχαν και οι οικογένειες των απεργών και γενικά σύσσωμη η τοπική κοινωνία).
Τον ίδιο δρόμο πήρε και το απόσπασμα της χωροφυλακής που από τη Χώρα Σερίφου κινήθηκε προς το Μεγάλο Λιβάδι όπου έγινε η σύγκρουση στις εγκαταστάσεις, εκεί που οι απεργοί εμπόδιζαν τη φόρτωση πλοίου με μετάλλευμα και ζητούσαν την εφαρμογή του νόμου για το οκτάωρο. Τον ίδιο δρόμο έκανε και ο συνδικαλιστικός τους ηγέτης Κώστας Σπέρας πηγαίνοντας να ενημερώσει τους απεργούς ότι κινείται εναντίον τους η χωροφυλακή (υπήρξε ιδρυτικό μέλος της ΓΣΕΕ όσο και του ΣΕΚΕ, αλλά και του Εργατικού Κέντρου Αθήνας, ενώ πρωτοστάτησε στη δημιουργία του τοπικού “Σωματείου Εργατών Μεταλλευτών Σερίφου” εκλεγόμενος πρώτος πρόεδρος του. Συνολικά φυλακίστηκε 109 φορές, ενώ η πορεία του γνώρισε στη συνέχεια πολλές ιδεολογικές και οργανωτικές μεταστροφές, για τις οποίες του ασκήθηκε κριτική, θέμα όμως που δεν είναι της παρούσης).
Μετά από περίπου 10χλμ διαδρομής φτάνουμε στο Μεγάλο Λιβάδι όπου υπάρχουν ακόμα τόσο η γέφυρα μεταφόρτωσης των ορυκτών στα πλοία, όσο και οι ράγες και τα βαγονέτα, αλλά και οι στοές, που όλα αυτά χρειάζονται συντήρηση για να μην τα καταστρέψει ο χρόνος.
Σώζεται και με χαρά είδαμε ότι αναστηλώνεται, το διοικητήριο της επιχείρησης, κτήριο όπου στη μεγάλη απεργία στεγάζονταν οι ένοπλοι μπράβοι της εργοδοσίας που πυροβόλησαν και αυτοί τους απεργούς, με τους τελευταίους να πορεύονται προς τα εκεί για να το ανατινάξουν με δυναμίτη, με τις εχθροπραξίες να σταματούν μετά από παρέμβαση – επίκληση ειρήνης από τον τοπικό ιερέα της εποχής. 
Στο Μεγάλο Λιβάδι υπάρχει και το μεταλλευτικό Μουσείο στο οποίο βλέπουμε πετρώματα, ορυκτά, εργαλεία, φωτογραφίες και γενικά κάθε τι που μας βοηθάει να κατανοήσουμε την εποχή. Αν και οι εκδηλώσεις Τιμής & Μνήμης γίνονται κάθε χρόνο στις 21 Αυγούστου και αυτή τη χρoνιά έγινε για δεύτερη φορά και αναπαράσταση της μάχης απεργών – χωροφυλακής, η επίσκεψη στους χώρους αυτούς μπορεί να γίνει και σε οποιαδήποτε άλλη χρονική περίοδο. Επίσης στις εκδηλώσεις του 2022 τιμήθηκε η μνήμη του σημαντικού ερευνητή Κώστα Αποστολίδη, που για χρόνια προσέφερε πολύτιμα στοιχεία στην ανάδειξη της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου και των γεγονότων της.
Ο αείμνηστος Κώστας Αποστολίδης
Αποτελεί στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί, να γίνει πράξη η πρόθεση της τοπικής κοινωνίας να αναδείξει αυτή την ιστορία που οδήγησε στην πρώτη εφαρμογή του οκταώρου στην Ελλάδα και ταυτόχρονα να ωφελήσει και το νησί από την προσέλευση και άλλων επισκεπτών.
Ρεπορτάζ & φωτο: Νάσος Μπράτσος
Για την ιστορία της απεργίας του 1916 διαβάστε: 21η Αυγούστου 1916: H αιματηρή απεργία στη Σέριφο και η πρώτη εφαρμογή του οχτάωρου στην Ελλάδα
Y.Γ. ευχαριστούμε το Δήμο Σερίφου για την πρόσκληση συμμετοχής στις εκδηλώσεις
Eπίσκεψη στο Μεταλλευτικό Μουσείο Σερίφου
Σχετικά θέματα
Η Σέριφος τίμησε τους πεσόντες του 1916 στη μάχη για το οκτάωρο
Σέριφος: Eκδηλώσεις Πολιτισμού & Ιστορικής Μνήμης
Μεταλλεία: Όταν ήταν κρυψώνες σωτηρίας από πειρατές και κατακτητές
Προβολή ντοκιμαντέρ για το πρώτο 8ωρο στην Ελλάδα
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος