Στο Βραδέτο της Ηπείρου το τελευταίο πανηγύρι του χρόνου

Στο τελευταίο πανηγύρι της χρονιάς για την περιοχή του Ζαγορίου, στις 8 Σεπτεμβρίου, οι κάτοικοι που ζούν στα γύρω χωριά, καταφθάνουν στο Βραδέτο ένα χωριό της Ηπείρου για να γιορτάσουν τα γενέθλια της Παναγίας.

Στο υψηλότερο χωριό στις βουνοκορφές της Τύμφης στην εκκλησία της Γεννήσεως της Θεοτόκου το τριήμερο πανηγύρι ήταν ξακουστό στον νομό Ιωαννίνων. Το κρύο και το χιόνι που αποκλείει την περιοχή τον χειμώνα ανάγκασε τους κατοίκους να το εγκαταλείψουν σταδιακά, αλλά επιστρέφουν κάθε χρόνο κρατώντας την παράδοση. Οι καιρικές συνθήκες ουδέποτε στάθηκαν εμπόδιο για να αναβάλουν την γιορτή, αλλά σε 1600 μέτρα υψόμετρο η ανάβαση στο Βραδέτο είναι προβληματική.

Το χωριό είναι γνωστό και για την περίτεχνη Σκάλα του. Από το Βραδέτο ξεκινά ένα πετρόχτιστο μονοπάτι, που το συνδέει με το χωριό Καπέσοβο, σε μια διαδρομή που διαρκεί περίπου 50 λεπτά με τα πόδια.

Πιστοί στο ραντεβού ανήμερα της γιορτής, κάτοικοι και επισκέπτες μετά τον εκκλησιασμό, αρχίζουν το γλέντι στην πλατεία, με παραδοσιακά τραγούδια, και χωρίς χορούς πλέον λόγω πανδημίας, αλλά με σουβλιστά ψητά εδέσματα και κρασί, σημειώνει ο  Λάμπρος Αναγνωστόπουλος, κάτοικος Βραδέτου.

Η ημερομηνία της 8ης Σεπτεμβρίου πέρασε στο βυζαντινό εορτολόγιο τον 6^ο μ.Χ. αιώνα, και με καθυστέρηση 100 ετών υιοθετήθηκε από την Ρώμη, αλλά έχει βαθιές ρίζες στην Ελληνική παράδοση. Τα Γενέσια, γιορτή των αρχαίων Αθηναίων, αφιερωμένη στους γενέτες, δηλαδή τους προγόνους, ελάμβαναν χώρα τον μήνα Βοηδρομιώνα, που άρχιζε με την πρώτη εμφάνιση της σελήνης του Αυγούστου και διαρκούσε έως την νέα σελήνη του Σεπτεμβρίου. Τα Γενέσια ή Νεμέσια ήταν γιορτή των γενεθλίων, αλλά σταδιακά εξελίχτηκε σε νεκρική γιορτή εις ανάμνηση φίλων και συγγενών που πέθαναν. Αναφέρεται μάλιστα και στην νομοθεσία του Σόλωνα. Το τελετουργικό περιελάμβανε θυσίες στην θεά Γη, καθώς οι αρχαίοι αγρότες τιμούσαν την Άρτεμη Αγροτέρα ή Δέσποινα των ζώων, των αγρών και του κυνηγιού στον ναό της στον Δήμο Άγρας ή Αγροιλής στις όχθες του ποταμού Ιλισσού. Εξ ου και η σύνδεση της σύγχρονης γιορτής με τον τρύγο.

Παρότι το 380 μ.Χ. ο Θεοδόσιος επέβαλε τον χριστιανισμό ως επίσημη θρησκεία δεν κατάφερε να εξαλείψει τις αρχαίες λατρείες και γιορτές. Έτσι, τον μεσαίωνα αυτές  ενσωματώθηκαν στο χριστιανικό εορτολόγιο και η συγκεκριμένη κατέληξε στο Γενεέσιον της Θεοτόκου, της 8^ης Σεπτεμβρίου. Η υιοθέτηση του αρχαίου εορτολογίου γίνεται άμεσα αντιληπτή και από το υμνολόγιο που πέρασε αυτούσιο στο κοντάκιο της σύγχρονης γιορτής, όπου αλλάζουν μόνο τα ονόματα.