Το μάθημα που πήρα στα σχολεία της Ζανζιβάρης

Το ταξίδι μου στη Ζανζιβάρη οργανώθηκε από την καταπληκτική ομάδα Xploristas με την Ελένη Αγγελίδου, μια αληθινή «ταξιδιάρα ψυχή». Η Ελένη – που έχει ήδη επισκεφθεί 9 φορές το πανέμορφο αυτό νησί της Τανζανίας – μας παρουσίασε το λιγότερο τουριστικό πρόσωπο της Ζανζιβάρης και στην πραγματικότητα μας βοήθησε να εξερευνήσουμε μόνοι μας το μονοπάτι που ταίριαζε στον καθένα μας. Εγώ, ως εκπαιδευτικός και γλωσσολόγος, θέλησα να εξερευνήσω τα σχολεία: να γνωρίσω συναδέλφους εκπαιδευτικούς, να μιλήσω με μαθητές, να κατανοήσω πώς λειτουργεί το εκπαιδευτικό τους σύστημα και να συνδέσω τη δική μου πορεία στην εκπαίδευση με αυτό που θα γνώριζα στη Ζανζιβάρη.

Μεταξύ μαγικών τοπίων, κατάλευκης πουδρένιας άμμου, μικρών νήσων που υπάρχουν εφήμερα καθώς τις μισές ώρες της μέρας τις καταπίνει η παλίρροια, μεταξύ δελφινιών που συνόδευαν τις πιρόγες μας και σχεδόν αρχαίων, τεράστιων χελωνών, μεταξύ νέων φίλων Μασάι στο καθημερινό μας στέκι στο ψαροχώρι Jambiani και ανάμεσα σε βόλτες σε φυτείες μπαχαρικών, με λίγο ψάξιμο και λίγη τύχη, βρέθηκα στα τοπικά σχολεία.

Στο γυμνάσιο και λύκειο του Jambiani, γνώρισα από μία τυχαία σειρά γεγονότων, τον συνάδελφο καθηγητή Σουλεϊμάν. Μας υποδέχτηκε με μεγάλη ζεστασιά στις τάξεις του, μας ξενάγησε στο σχολείο που εργάζεται και μας γνώρισε τους μαθητές του. Ο Σουλεϊμάν μας εξήγησε πώς λειτουργεί το εκπαιδευτικό σύστημα στη Ζανζιβάρη, μας παρουσίασε το ωρολόγιο πρόγραμμα κάθε μέρας και μοιράστηκε μαζί μας τις δυσκολίες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει.

Ο ίδιος, μετά την κανονική του εργασία στο σχολείο, διδάσκει εθελοντικά μια ομάδα μαθητών με αναπηρίες: ο Fadhin είναι εκ γενετής τυφλός, όπως και ο Mukrim και ο Farid. Η Ayman έχει δυσκολίες στην ακοή.

Την πρώτη μέρα κάθισα με τους μαθητές και μιλήσαμε στα αγγλικά για τους ίδιους. Μου είπαν τι τους αρέσει, τι χρειάζονται και μου έκαναν ερωτήσεις με τη σειρά τους για το ποια είμαι, τι αρέσει σε μένα και τι χρειάζομαι εγώ. Ο Fadhin πέρασε κάποια χρόνια της παιδικής του ηλικίας με μια οικογένεια Ιταλών κι έτσι ανάμεσα σε κάποιες ιταλικές φράσεις που θυμόταν, ανέφερε πόσο είχε πεθυμήσει να φάει μακαρονάδα! Έτσι κανονίσαμε την επόμενη μέρα να φάμε όλοι μαζί μεσημεριανό με σπαγγέτι.

Την ίδια μέρα, λίγο παρακάτω στο Jambiani, γνώρισα 6 μικρά κορίτσια του δημοτικού σχολείου. Καθίσαμε μαζί στο προαύλιο και ξεκινήσαμε ένα μάθημα αγγλικών. Μετά από καμία ώρα, έφυγα για το στέκι μας στο χωριό. Ενώ πίναμε τον καταπληκτικό χυμό μάνγκο είδα τα κορίτσια να περπατούν στην παραλία, να με αναζητούν και να με φωνάζουν, “teacher, more, more“. Φυσικά τις ακολούθησα! Καθίσαμε στην άμμο, μάθαμε τα γράμματα για να γράψουμε τα ονόματά μας πάνω στην άμμο, μάθαμε τις λέξεις για ό,τι υπήρχε γύρω μας, μάθαμε τα ζώα, γίναμε ζώα, κάναμε ήχους ζώων, μάθαμε να προφέρουμε λέξεις όπως sand και sun, με τα σωστά φωνήματα, είπαμε ένα αυτοσχέδιο παραμύθι για τον ήλιο, τον αέρα και τη θάλασσα, κάναμε μάθημα δηλαδή, χρησιμοποιώντας ως μοναδικούς πόρους τους εαυτούς μας και τον κόσμο γύρω μας. Οι έξι μαθήτριες με ξαναβρήκαν αργότερα, έξω από το ξενοδοχείο μου, και πάλι μόνο έλεγαν ‘ teacher, more, more’.

Ήταν αυτή μία από τις συγκινητικές στιγμές της εκπαιδευτικής μου ζωής, αυτή η αληθινή δίψα για μάθηση, για γνώση, για σύνδεση, για μοίρασμα. Αυτό το “teacher, more, more” θα ηχεί νομίζω για πάντα στα αυτιά μου.

Η αποκάλυψη για μένα στο υπέροχο αυτό ταξίδι ήταν τελικά το πόσο λίγα χρειαζόμαστε για να μάθουμε: χωρίς πίνακα, κιμωλία, τετράδιο, βιβλίο, μολύβι. Με μηδενικούς πόρους, η μάθηση μπορεί να συμβεί αποτελεσματικά και σχεδόν μαγικά. Το μόνο που χρειαζόμαστε για να μάθουμε, για να διδάξουμε είναι μαθητές και η ασίγαστη δίψα για γνώση. Το μόνο που χρειαζόμαστε είναι αυτό το αχόρταγο, “teacher, more, more”! Το μόνο που χρειαζόμαστε είναι η φυσική περιέργεια των παιδιών κι η ανάγκη τους να ανακαλύψουν τον κόσμο.

Πήγα στη Ζανζιβάρη ως τουρίστρια και τίποτα από αυτά που μοιράζομαι δεν έχει το βάθος της αληθινής ζωής. Η ματιά μου είναι αναπόφευκτα αυτή της ευρωπαίας τουρίστριας. Δεν μπορώ να υποκριθώ ότι γνώρισα τη Ζανζιβάρη και τους ανθρώπους της, ούτε ότι πρόσφερα έστω κάτι απειροελάχιστο στον συνάδελφο Σουλεϊμάν και στους μαθητές του. Μπορώ όμως να μοιραστώ αυτά που πήρα: την υπενθύμιση της ουσίας της εκπαιδευτικής διαδικασίας, την υπενθύμιση της ανάγκης να εστιάσουμε στη μαγική επίδραση της σύνδεσης μεταξύ δασκάλου- μαθητή και περιβάλλοντος, την υπενθύμιση της φυσικής ανάγκης των παιδιών για γνώση. Αυτά κρατώ μαζί με την υπέροχη στιχομυθία με τον Fadhin, έναν από τους τυφλούς μαθητές του Σουλειμάν.

«Ποιο είναι το αγαπημένο σου βιβλίο;» τον ρώτησα.
Σκέφτηκε λίγο κι ύστερα είπε:
«Ένα βιβλίο με ιστορίες. Γιατί μέσα από τις ιστορίες νιώθω τον κόσμο».

Αυτή ήταν η δική μου ιστορία στη Ζανζιβάρη, που όμως θα συνεχιστεί. Όπως όλες οι καλές ιστορίες, αυτή είναι μια ιστορία χωρίς τέλος.