Ποτοαπαγόρευση στις ΗΠΑ: Ένα «μεγάλο κοινωνικό και οικονομικό πείραμα»

Η ποτοαπαγόρευση, η οποία περιγράφηκε από τον Αμερικανό πρόεδρο Χέρμπερτ Χούβερ ως «ένα μεγάλο κοινωνικό και οικονομικό πείραμα», καθιερώθηκε σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες τον Ιανουάριο του 1920 και παρέμεινε σε ισχύ για 13 χρόνια. Συγκεκριμένα, η 18η τροποποίηση του Συντάγματος των Ηνωμένων Πολιτειών επικυρώθηκε στις 16 Ιανουαρίου 1919 και η χώρα «στέγνωσε» από αλκοόλ τα μεσάνυχτα της 17ης Ιανουαρίου 1920.

Τι ήταν όμως αυτό που οδήγησε σε μια τέτοια απόφαση; Πόσο επιτυχής ήταν η απαγόρευση στους στόχους της; Πώς επωφελήθηκαν οι γκάνγκστερ, όπως ο Αλ Καπόνε; Και τι αντίκτυπο είχε στην αμερικανική κοινωνία, πριν από την κατάργησή της το 1933;

Ο δρόμος προς την ποτοαπαγόρευση

Όπως εξηγεί ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Gloucester Neil Wynn στο History Extra, η έκκληση για την απαγόρευση παραγωγής και κατανάλωσης αλκοόλ στις Ηνωμένες Πολιτείες, ξεκίνησε κυρίως ως θρησκευτικό κίνημα στις αρχές του 19ου αιώνα – η πολιτεία του Μέιν ψήφισε τον πρώτο πολιτειακό νόμο απαγόρευσης το 1846 και το Κόμμα της Απαγόρευσης ιδρύθηκε το 1869. Το κίνημα κέρδισε υποστήριξη στις δεκαετίες του 1880 και του 1890 από κοινωνικούς μεταρρυθμιστές που έβλεπαν το αλκοόλ ως την αιτία της φτώχειας, των εργατικών ατυχημάτων και της διάλυσης των οικογενειών- άλλοι συνέδεαν το αλκοόλ με τα γκέτο των μεταναστών των πόλεων, την εγκληματικότητα και την πολιτική διαφθορά.

Ομάδες όπως η Women’s Christian Temperance Union (WCTU), που ιδρύθηκε το 1874, και η Anti-Saloon League (ASL), που ιδρύθηκε το 1893, έγιναν ισχυρές δυνάμεις της «σταυροφορίας» και μέχρι το 1916, 26 από τις 48 τότε πολιτείες είχαν ήδη ψηφίσει νόμους ποτοαπαγόρευσης.

Με την είσοδο της Αμερικής στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο το 1917, η ποτοαπαγόρευση συνδέθηκε με τη διατήρηση των σιτηρών. Στόχευε επίσης στους ζυθοποιούς, πολλοί από τους οποίους ήταν γερμανικής καταγωγής. Οι περιορισμοί στην παραγωγή αλκοόλ τέθηκαν σε ισχύ πρώτα ως πολεμικό μέτρο το 1918 και η απαγόρευση καθιερώθηκε πλήρως με την επικύρωση της 18ης τροπολογίας το 1919 και την επιβολή της από τον Ιανουάριο του 1920 και μετά.

Ο νόμος όριζε το «μεθυστικό ποτό» (intoxicating liquor) ως οτιδήποτε περιείχε 0,5% αλκοόλ κατ’ όγκο, αλλά επέτρεπε την πώληση αλκοόλ για ιατρικούς, ιερατικούς ή βιομηχανικούς σκοπούς.

Οι αντιδράσεις και οι προσπάθειες επιβολής του νόμου

Η 18η τροπολογία πέρασε πιο εύκολα από ό,τι εφαρμόστηκε. Οι γιατροί είχαν τη δυνατότητα να συνταγογραφούν αλκοόλ για «ιατρικούς» σκοπούς και να το αγοράζουν οι ίδιοι για «εργαστηριακή» χρήση, και πολλοί ερμήνευαν τους όρους αυτούς με κάποια χαλαρότητα. Η πώληση κρασιού για θρησκευτικούς σκοπούς (Θεία Κοινωνίας) αυξήθηκε επίσης σημαντικά τα πρώτα χρόνια της ποτοαπαγόρευσης.

Καθώς η ιδιωτική κατοχή ή κατανάλωση αλκοόλ δεν είχε τεθεί εκτός νόμου και πολλοί Αμερικανοί συνέχισαν να ζητούν αλκοολούχα ποτά, οι εγκληματίες ανέλαβαν να καλύψουν τη ζήτηση με παράνομα μέσα. Εκεί όπου προηγουμένως υπήρχαν μπαρ και σαλούν, φύτρωναν τώρα παράνομα καταγώγια για κατανάλωση αλκοόλ, γνωστά ως “speakeasies” ή “blind pigs“, τα οποία μέχρι το τέλος της δεκαετίας υπολογίζονταν σε 200.000. Οι άνθρωποι άρχισαν επίσης να παράγουν το δικό τους παράνομο ποτό ή “moonshine”, “bath-tub gin” ή σπιτική μπύρα.

Το Ντιτρόιτ έγινε η «πρωτεύουσα των αλκοολούχων ποτών» των ΗΠΑ λόγω της γειτνίασής του με τον Καναδά, που το έκανε κέντρο λαθραίων εισαγωγών αλκοόλ. Λέγεται ότι η πόλη διέθετε 15.000 “speakeasies”.

Η επιβολή της νομοθεσίας αποδείχθηκε έτσι εξαιρετικά δύσκολη για τις τοπικές αστυνομικές δυνάμεις και το ομοσπονδιακό Γραφείο Απαγόρευσης ή Μονάδα Απαγόρευσης. 3.000 πράκτορες έπρεπε να αστυνομεύουν τα παράκτια και τα χερσαία σύνορα με τον Καναδά και το Μεξικό για να αποτρέψουν το λαθρεμπόριο, καθώς και να ερευνούν την παράνομη εσωτερική παραγωγή και μεταφορά αλκοόλ στο σύνολο της χώρας.

Οι συχνά κακοπληρωμένοι ομοσπονδιακοί πράκτορες και αστυνομικοί ήταν επιρρεπείς στη διαφθορά, όπως και ορισμένοι δικαστές και πολιτικοί. Στο Σικάγο υποστηρίχθηκε ότι η μισή αστυνομική δύναμη πληρωνόταν από γκάνγκστερ και στη Νέα Υόρκη 7.000 συλλήψεις στο πλαίσιο των νόμων περί ποτοαπαγόρευσης απέφεραν μόνο 17 καταδίκες! Ορισμένες πολιτείες και πόλεις απλώς απαγόρευσαν στις τοπικές αστυνομικές δυνάμεις να ερευνούν παραβάσεις της Ποτοαποαγόρευσης και οι φορείς επιβολής του νόμου ήταν συχνά αντιπαθείς στο κοινό.

Ορισμένοι πράκτορες έγιναν, ωστόσο, διάσημοι για την καταδίωξη λαθρεμπόρων και άλλων εγκληματιών: Οι Izzy Einstein και Moe Smith στη Νέα Υόρκη πραγματοποίησαν σχεδόν 5.000 συλλήψεις μεταξύ 1920 και 1925 και ήταν γνωστοί για τη χρήση μεταμφιέσεων. Ο πιο διάσημος από όλους ήταν ο Eliot Ness, ο οποίος, με την επιλεγμένη ομάδα των “Untouchables”, καταδίωξε και τελικά βοήθησε στη σύλληψη του κορυφαίου γκάνγκστερ Αλ Καπόνε.

Ο Αλ Καπόνε, «δημόσιος εχθρός νούμερο ένα»

Ο κορυφαίος γκάνγκστερ της εποχής της ποτοαπαγόρευσης ήταν αναμφίβολα ο Αλ Καπόνε, ο οποίος το 1930 χαρακτηρίστηκε από τον επικεφαλής της Επιτροπής Εγκλήματος του Σικάγο ως «δημόσιος εχθρός νούμερο ένα».

Ο Καπόνε γεννήθηκε το 1899 από γονείς Ιταλούς μετανάστες στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, αλλά μετακόμισε στο Σικάγο γύρω στο 1920 για να συνεργαστεί με τον Τζον Τόριο, τον ηγέτη του οργανωμένου εγκλήματος στην πόλη. Το 1925, ο Καπόνε ανέλαβε τον έλεγχο της επιχείρησης Τόριο και γρήγορα έγινε διάσημος λόγω του επιδεικτικού τρόπου ζωής του και των πράξεων βίας.

Ο Καπόνε βοήθησε να δημιουργηθεί μια επιχείρηση αξίας 60 εκατομμυρίων δολαρίων που βασιζόταν στην παρασκευή και τη μεταφορά αλκοόλ, καθώς και στον τζόγο και την πορνεία. Ισχυριζόμενος ότι το μόνο που έκανε ήταν να ικανοποιεί μια ζήτηση, μιλούσε για επιχειρηματική αποτελεσματικότητα και εξάλειψη του ανταγωνισμού για να δικαιολογήσει τη βία.

Το 1927 ο Καπόνε μετακόμισε στη Φλόριντα, απ’ όπου συνέχισε να διευθύνει την επιχείρησή του στο Σικάγο.

Υπήρξαν εκατοντάδες δολοφονίες από συμμορίες στο Σικάγο τη δεκαετία του 1920. Το πιο διαβόητο περιστατικό συνέβη τον Φεβρουάριο του 1929, όταν επτά από τους αντιπάλους του Καπόνε σκοτώθηκαν με πολυβόλο στη σφαγή του Αγίου Βαλεντίνου. Ο Καπόνε διενεργούσε επίσης προσωπικά αρκετές δολοφονίες και χρησιμοποιούσε τη βία για να διαμορφώνει την τοπική πολιτική.

Ο Αλ Καπόνε κρίθηκε τελικά ένοχος για φοροδιαφυγή το 1931 και καταδικάστηκε σε 11 χρόνια φυλάκιση. Αποφυλακίστηκε το 1939 και αποσύρθηκε στο σπίτι του στη Φλόριντα, όπου πέθανε το 1947.

Οι επιπτώσεις της ποτοαπαγόρευσης – Η πορεία προς την κατάργησή της

Κατά τη διάρκεια της ποτοαπαγόρευσης, η κατανάλωση σκληρών αλκοολούχων ποτών μειώθηκε πιθανότατα κατά 50% και άλλων αλκοολούχων ποτών κατά περίπου το ένα τρίτο. Ως αποτέλεσμα, είχε κάποια θετικά αποτελέσματα: ο αριθμός των θανάτων λόγω κίρρωσης του ήπατος μειώθηκε σημαντικά, αλλά αντισταθμίστηκε σε κάποιον βαθμό από τους θανάτους που προκλήθηκαν από την κατανάλωση νοθευμένου αλκοόλ.

Ωστόσο, το 1929 η Mabel Walker Willebrandt, η πρώην βοηθός του Γενικού Εισαγγελέα των ΗΠΑ που είχε ηγηθεί των διώξεων για την ποτοαπαγόρευση, παραδέχθηκε ότι το αλκοόλ μπορούσε να αγοραστεί «σχεδόν οποιαδήποτε ώρα της ημέρας ή της νύχτας, είτε στις αγροτικές περιοχές, είτε στις πόλεις» Παράλληλα, η ποτοαπαγόρευση κατέστρεψε σχεδόν ολοκληρωτικά τη βιομηχανία ζυθοποιίας, προκαλώντας τεράστια απώλεια θέσεων εργασίας. Είχε επίσης ως αποτέλεσμα την απώλεια 11 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε φορολογικά έσοδα, ενώ η επιβολή της κόστισε 300 εκατομμύρια δολάρια.

Οι λόγοι για την αποτυχία της ποτοαπαγόρευσης φαίνονταν σαφείς. Η έκθεση της Επιτροπής για την τήρηση και την επιβολή του νόμου το 1931 επισήμανε την εκτεταμένη αστυνομική και πολιτική διαφθορά, σε συνδυασμό με την έλλειψη δημόσιας βούλησης ως πρωταρχικές αιτίες. Ενώ ο αριθμός των συλλήψεων για μέθη είχε αρχικά μειωθεί, σύντομα αυξήθηκε και πάλι και η αύξηση της εγκληματικότητας που σχετιζόταν με την απαγόρευση ενίσχυσε τα αιτήματα για κατάργησή της.

Ωστόσο, το ζήτημα άφησε το έθνος διχασμένο. Η έκφραση της αντίθεσής του στην ποτοαπαγόρευση ήταν ένας από τους παράγοντες που εμπόδισαν τον Αλ Σμιθ, δημοκρατικό κυβερνήτη της Νέας Υόρκης, να εκλεγεί στην προεδρία το 1928. Η αντίθεση στην ποτοαπαγόρευση ήταν ισχυρότερη στις αστικές περιοχές και στον βορρά, ενώ ήταν ασθενέστερη στις αγροτικές περιοχές και στον νότο και τη δύση. Ωστόσο, η έναρξη της Μεγάλης Ύφεσης που ακολούθησε το κραχ της Wall Street το 1929 αποδυνάμωσε περαιτέρω την υπόθεση υπέρ της ποτοαπαγόρευσης – όπως δήλωσε το 1932 ο νεοεκλεγείς πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούσβελτ: «Αυτό που χρειάζεται τώρα η Αμερική είναι ένα ποτό».