Τελικά ο άνθρωπος βρίσκεται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας;

Τα λιοντάρια, οι γκρίζοι λύκοι και οι μεγάλοι λευκοί καρχαρίες έχουν ένα κοινό: είναι κορυφαίοι θηρευτές. Η διατροφή τους αποτελείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από κρέας και, εκτός από σπάνιες περιπτώσεις, τα ζώα αυτά δεν έχουν άλλους φυσικούς θηρευτές εκτός από τον άνθρωπο. Εάν ο άνθρωπος είναι θηρευτής κορυφαίων θηρευτών, αυτό σημαίνει ότι βρίσκεται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας; Εξαρτάται πώς ορίζετε τον όρο «θηρευτής», λένε οι επιστήμονες. Εάν σκοτώνετε για να φάτε ή απλώς σκοτώνετε άλλα ζώα.

Στην οικολογία, η θέση του ανθρώπου στην τροφική αλυσίδα δεν βασίζεται στο τι μπορεί να τον φάει ή στο τι σκοτώνει, δήλωσε στο Live Science ο Συλβάν Μπονομό, θαλάσσιος οικολόγος στο IFREMER, ένα ινστιτούτο θαλάσσιων ερευνών στη Γαλλία. Αντίθετα, «βασίζεται πλήρως σε αυτό που τρώει», πρόσθεσε. Με βάση αυτόν τον ορισμό, οι άνθρωποι δεν είναι κορυφαίοι θηρευτές επειδή δεν τρώνε ό,τι σκοτώνουν.

Ο Μπονομό και οι συνάδελφοί του στο IFREMER θέλησαν αρχικά να προσδιορίσουν τη θέση του ανθρώπου στην τροφική αλυσίδα, γνωστή και ως τροφικό επίπεδο. Οι επιστήμονες συνήθως βαθμολογούν τα τροφικά επίπεδα σε μια κλίμακα από το 1 έως το 5. Τα φυτά και άλλοι πρωτογενείς παραγωγοί, τα οποία παράγουν μόνα τους την τροφή τους, καταλαμβάνουν το τροφικό επίπεδο 1, ενώ τα φυτοφάγα ζώα βρίσκονται στο επίπεδο 2. Τα είδη που βρίσκονται στο τρίτο επίπεδο τρώνε μόνο φυτοφάγα, και αυτά που καταλαμβάνουν το τέταρτο επίπεδο, τρώνε μόνο σαρκοφάγα του τρίτου επιπέδου  και ούτω καθεξής. Τα είδη που παίρνουν την τροφή τους από πολλαπλά τροφικά επίπεδα, όπως τα παμφάγα, βαθμολογούνται με βάση το μέσο τροφικό επίπεδο όσων τρώνε, συν 1. Για παράδειγμα, ένα ζώο που τρώει ακριβώς 50% φυτά και 50% φυτοφάγα ζώα είναι ένα παμφάγο επιπέδου 2,5.

Χρησιμοποιώντας δεδομένα από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με την ανθρώπινη κατανάλωση τροφίμων σε όλο τον κόσμο, οι επιστήμονες του IFREMER ανέθεσαν ένα τροφικό επίπεδο σε κάθε τρόφιμο που καταναλώνουμε.

Διαπίστωσαν ότι, κατά μέσο όρο, οι άνθρωποι λαμβάνουν το 80% των ημερήσιων θερμίδων τους από τα φυτά και το 20% από το κρέας και τα ψάρια, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης της ομάδας το 2013, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «Proceedings of the National Academy of Sciences». Αυτό μας τοποθετεί σε ένα μέσο τροφικό επίπεδο 2,21 – κάπου μεταξύ γαύρου και χοίρου. Ωστόσο τα τροφικά επίπεδα των ανθρώπων ποικίλλουν παγκοσμίως. Στο Μπουρούντι, τα φυτά αποτελούσαν το 96,7% της τοπικής διατροφής το 2009, που σημαίνει ότι οι κάτοικοι της χώρας είχαν τροφικό επίπεδο 2,04. Εν τω μεταξύ, οι κάτοικοι της Ισλανδίας, η διατροφή των οποίων βασίζεται κατά 50% στο κρέας, είχαν τροφικό επίπεδο 2,57.

Φυσικά, οι άνθρωποι αποτελούν πολύ μεγαλύτερη απειλή για τα άλλα ζώα από ό,τι οι γαύροι και οι χοίροι. Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η πίεση που ασκούν οι άνθρωποι σε άλλα είδη μας καθιστά «σούπερ θηρευτές». Πρόκειται για έναν όρο που επινόησαν οι συγγραφείς για να αναφερθούν στον ρυθμό με τον οποίο οι άνθρωποι σκοτώνουν άλλα είδη. Σε μια έκθεση του 2015 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Science», επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Βικτώριας στον Καναδά συνέκριναν τη δραστηριότητα των ανθρώπινων κυνηγών και ψαράδων με εκείνη άλλων χερσαίων και θαλάσσιων θηρευτών. Διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι σκοτώνουν ενήλικα θηράματα σε ποσοστά έως και 14 φορές υψηλότερα από άλλους θηρευτές.

«Η επίδρασή μας στην άγρια ζωή είναι τεράστια», δήλωσε ο Μπονομό. Ωστόσο, ο επιστήμονας διαφωνεί με τον όρο «σούπερ-θηρευτές», ο οποίος, όπως λέει, παραπέμπει στον όρο «κορυφαίος θηρευτής». Στην οικολογία, ο θηρευτής έχει συγκεκριμένο ορισμό: τρώει ό,τι σκοτώνει. «Νομίζω ότι αυτό το άρθρο ήταν παραπλανητικό, καθώς συγχέει τη θανάτωση και τη θήρευση», δήλωσε.

Ως επί το πλείστον, δεν σκοτώνουμε άγρια ζώα για να τα φάμε. Για παράδειγμα, οι κύριες αιτίες της μείωσης των πληθυσμών των λιονταριών είναι η απώλεια οικοτόπων και οι άνθρωποι. Εν τω μεταξύ, οι ψαράδες που ψαρεύουν στους ωκεανούς πετούν το 10% έως 20% των συνολικών αλιευμάτων ως παρεμπίπτοντα αλιεύματα, σύμφωνα με μελέτη του 2017 στο περιοδικό «Fish and Fisheries». Αυτά τα ακούσια αλιευμένα ζώα συχνά τραυματίζονται ή πεθαίνουν, σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας. «Ένας θηρευτής καταπίνει ό,τι σκοτώνει», έγραψαν οι ερευνητές σε μια αδημοσίευτη απάντηση στο άρθρο του «Science». Αντ’ αυτού, προτείνουν τον όρο «υπερκαταναλωτής».

Ιστορικά, μπορεί να υπήρχε μικρότερη αναντιστοιχία μεταξύ αυτού που τρώμε και αυτών που σκοτώνουμε. Οι ερευνητές εξέτασαν μελέτες σχετικά με την ανθρώπινη φυσιολογία, τη γενετική, την αρχαιολογία και την παλαιοντολογία για να ανασυνθέσουν τα τροφικά επίπεδα των προγόνων μας του Πλειστόκαινου (2,6 εκατομμύρια έως 11.700 χρόνια πριν).

Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι ήταν πιθανότατα κορυφαίοι θηρευτές που έτρωγαν κυρίως κρέας για περίπου 2 εκατομμύρια χρόνια και μέχρι πριν από 12.000 χρόνια, όταν έληξε η τελευταία εποχή των παγετώνων. Η ανασκόπηση, που δημοσιεύθηκε το 2021 στο «American Journal of Biological Anthropology», υποστήριξε ότι οι άνθρωποι έχουν περισσότερες φυσιολογικές ομοιότητες με τα σαρκοφάγα παρά με τα φυτοφάγα, όπως τα ιδιαίτερα όξινα στομάχια για τη διάσπαση των πολύπλοκων πρωτεϊνών και τη θανάτωση των επιβλαβών βακτηρίων, καθώς και το υψηλό σωματικό λίπος που βοηθά τα σαρκοφάγα να αντέξουν μια περίοδο νηστείας μέχρι να εντοπίσουν το επόμενο θύμα τους.

Οι επιστήμονες επεσήμαναν επίσης ότι μια ανάλυση των διαφόρων ισοτόπων αζώτου σε αρχαία ανθρώπινα λείψανα- η αναλογία των οποίων τείνει να αυξάνεται με μια διατροφή που βασίζεται στο κρέας- αποκαλύπτει σταθερά υψηλές αναλογίες αζώτου σε σύγκριση με τις αναλογίες των ισοτόπων αζώτου στα νύχια και τα μαλλιά ανθρώπων που ακολουθούν κυρίως φυτική διατροφή. Αυτή η ανάλυση, στην ουσία, είναι μια ακόμη σειρά αποδείξεων ότι οι αρχαίοι άνθρωποι έτρωγαν τόνους κρέατος.

Μερικές αλλαγές μπορεί να προκάλεσαν την κάθοδο των ανθρώπων στην τροφική αλυσίδα, γράφουν οι επιστήμονες στο άρθρο τους. Η πρωταρχική αλλαγή, προτείνουν, ήταν η εξαφάνιση μεγάλων ζώων όπως τα μαλλιαρά μαμούθ. Περίπου την ίδια εποχή, οι άνθρωποι άρχισαν να αναπτύσσουν τεχνολογία που τους επέτρεπε να καταναλώνουν μεγαλύτερο αριθμό φυτών. Αλλά ακόμη και αν κάποτε ήμασταν κορυφαίοι θηρευτές, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να ανέβουμε στην τροφική κλίμακα, δήλωσε ο επιστήμονας στο Live Science.

«Το ότι ήμασταν σαρκοφάγοι στο παρελθόν, δε σημαίνει απαραίτητα ότι σήμερα βρισκόμαστε στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας», είπε. «Ωστόσο, η αγάπη μας για το κρέας έχει να κάνει με το σαρκοφάγο παρελθόν μας στο Πλειστόκαινο».

ΠΗΓΗ: Live Science