Κύπρος: Ακτινογραφώντας τις προεδρικές εκλογές

Του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου

Οι δέκατες τρίτες προεδρικές εκλογές της Κυπριακής δημοκρατίας διεξάγονται στη Μεγαλόνησο, με τα θέματα που κυριάρχησαν στον προεκλογικό αγώνα των υποψηφίων να είναι το μέλλον των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό και η πλήρης έξοδος από την οικονομική κρίση. Ωστόσο, η κατάσταση της οικονομίας φαίνεται να προηγείται του εθνικού ζητήματος, γεγονός που ευνοεί τον νυν Πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη.

Στη μάχη του 1^ου γύρου ρίχνονται εννέα υποψήφιοι. Εξ αυτών οι βασικοί υποψήφιοι είναι οι εξής πέντε: –ο νυν Πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης, υποστηριζόμενος από τον κεντροδεξιό ΔΗΣΥ (Δημοκρατικό Συναγερμό) του οποίου ηγείτο έως το 2013  –ο Νικόλας Παπαδόπουλος, γιός του αείμνηστου Τάσου Παπαδόπουλου, υποστηριζόμενος από το ΔΗΚΟ, την ΕΔΕΚ, τους κύπριους οικολόγους και άλλες δυνάμεις που ακολουθούν σκληρή γραμμή στα εθνικά θέματα  –ο Σταύρος Μαλάς που υποστηρίζεται από το ΑΚΕΛ, χωρίς να είναι και μέλος του –ο Γιώργος Λιλλήκας, ο οποίος στηρίζεται από την «Συμμαχία Πολιτών», την οποία ίδρυσε μετά τις προηγούμενες εκλογές του 2013  –ο Χρίστος Χρήστου, που είναι ο υποψήφιος του Εθνικού Λαϊκού Μετώπου (ΕΛΑΜ). Πέραν αυτών υπάρχουν 4 υποψήφιοι που κανείς τους δεν ξεπερνά το 0,5% στις δημοσκοπήσεις και οι οποίοι είναι: ο γιατρός Χρίστος Χρήστου, ο μόδιστρος Ανδρέας Ευστρατίου, ο αστυνομικός Χριστάκης Καπηλιώτης και ο οικονομολόγος Μιχαήλ Μηνάς.

Οι δημοσκοπήσεις, οι θέσεις των υποψηφίων και οι προεκλογικές αντιπαραθέσεις

Ο Νίκος Αναστασιάδης προηγείται σε όλες τις δημοσκοπήσεις  με άνεση στον α’ γύρο της 28^ης Ιανουαρίου, αλλά φέρεται να επικρατεί και στον β’ γύρο στις 4 Φεβρουαρίου, με μικρότερη ή μεγαλύτερη διαφορά από οποιονδήποτε από τους υπόλοιπους υποψηφίους έρθει δεύτερος την πρώτη Κυριακή. Κύριο πλεονέκτημά του θεωρείται η καλή κατάσταση της κυπριακής οικονομίας. Αν και οι αντίπαλοί του ασκούν κριτική για την οικονομική του πολιτική, για την πλειοψηφία των Κυπρίων ο ίδιος δεν θεωρήθηκε υπεύθυνος για την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος της Κύπρου και το κούρεμα των καταθέσεων, μια και αυτά συνέβησαν μερικές μόνον εβδομάδες αφότου ανέλαβε το 2013. Αντιθέτως, του πιστώνεται η έξοδος από το μνημόνιο και, σε μεγάλο βαθμό, από την κρίση. Σε ό,τι αφορά το Κυπριακό ζήτημα, ο Ν. Αναστασιάδης είναι σταθερός υποστηρικτής της διζωνικής, δικομματικής ομοσπονδίας. Έτσι, σε μια δεύτερη θητεία του, θα επιδιώξει με κάθε τρόπο την επανάληψη των διαπραγματεύσεων με την τουρκοκυπριακή πλευρά και την κατάληξη σε ένα διαφορετικό αποτέλεσμα από αυτό του Κραν Μοντανά πριν ένα περίπου χρόνο.

Ο Νικόλας Παπαδόπουλος, επιδιώκοντας να ενσαρκώνει μια συνέχεια του πατέρα του Τάσου Παπαδόπουλου, ηγείται του μετώπου των λεγόμενων «απορριπτικών δυνάμεων». Αυτές λίγο-πολύ θεωρούν ότι οι λύσεις που κινούνται στη λογική της διζωνικής/δικοινοτικής ομοσπονδίας είναι πλέον ξεπερασμένες και δεν υποστηρίζουν τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων επί αυτής της βάσης. Το ζήτημα αυτό αποτελεί και τη μεγάλη αντιπαράθεση του Ν. Παπαδόπουλου και τον Ν. Αναστασιάδη, με την κριτική για την οικονομική πολιτική που ακολουθεί ο τελευταίος να βρίσκεται σε δεύτερο επίπεδο. Να σημειωθεί, πάντως, ότι ενώ ο Νικόλας Παπαδόπουλος είχε ξεκινήσει την προεκλογική κούρσα καταλαμβάνοντας για καιρό τη δεύτερη θέση στις σχετικές δημοσκοπήσεις, τις τελευταίες εβδομάδες έχει αρχίσει να έρχεται τρίτος, μετά τον Σταύρο Μαλά.

Ο Σταύρος Μαλάς ξεκίνησε με το μειονέκτημα ότι το ΑΚΕΛ άργησε να υποστηρίξει την υποψηφιότητά του, εξετάζοντας για αρκετό διάστημα την περίπτωση να κατεβάσει τον κυπριο-αμερικανό μεγαλοεπιχειρηματία Mάικ Σπανό. Ωστόσο, στη συνέχεια ανέκτησε έδαφος, με αποτέλεσμα να έρχεται στις περισσότερες δημοσκοπήσεις δεύτερος πίσω από τον Ν. Αναστασιάδη και να προκρίνεται για τον δεύτερο γύρο, όπως το 2013. Στα μειονεκτήματά του θεωρείται η συμμετοχή του 2008-2013 στην κυβέρνηση Χριστόφια, καθώς και οι επικρίσεις πως την τελευταία 5ετία ήταν πολιτικά απών. Ο Σ. Μαλάς, όπως και το ΑΚΕΛ, εξακολουθούν να υποστηρίζουν τη λύση του κυπριακού στη βάση μιας διζωνικής-δικοινοτικής ομοσπονδίας, καθώς και την επανάληψη σχετικών συνομιλιών. Στη οικονομία δέχεται κι αυτός τις φιλελεύθερες πολιτικές, με απλώς μεγαλύτερο έλεγχο από το κράτος και αποστασιοποιούμενος από την πολιτική της περιόδου 2008-2013.

Ο Γιώργος Λιλλίκας υπήρξε η έκπληξη των προηγούμενων προεδρικών εκλογών του 2013, παίρνοντας 24,9% και χάνοντας τη δεύτερη θέση με σχετικά μικρή διαφορά από τον Σταύρο Μαλά, που είχε λάβει 26,91%. Ωστόσο, για τις τωρινές εκλογές τα προεκλογικά ποσοστά που εμφάνισε στις δημοσκοπήσεις είναι πολύ χαμηλά, κυμαινόμενα περί το 3,5%.  Σε ό,τι αφορά την πολιτική διαδρομή του  Γ.Λιλλήκα, αυτή υπήρξε αρκετά πολυδαίδαλη και με αλλαγές θέσεων ως προς την επιδίωξη λύσης του Κυπριακού με διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία. Ετσι, ο κ. Λιλλήκας υπήρξε στενός συνεργάτης του πρώην Προέδρου Γ. Βασιλείου, στη συνέχεια βουλευτής του ΑΚΕΛ, από το οποίο και αποχώρησε αφού ταυτίστηκε με τον Τάσσο Παπαδόπουλο ως υπουργός Εξωτερικών στη κυβέρνηση του. Στις εκλογές του 2013 είχε επιτύχει τη στήριξή του από την ΕΔΕΚ, με τη δέσμευση ότι δεν θα δημιουργήσει δικό του κόμμα. Ωστόσο, μετά τις τελευταίες Προεδρικές ίδρυσε τη «Συμμαχία Πολιτών». Σήμερα στο εθνικό ζήτημα είναι απολύτως απορριπτικός της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας και έντονα επικριτικός για την οικονομική πολιτική Αναστασιάδη.

Ο Χρίστος Χρίστου, ο οποίος έχει πλέον πιθανότητες να έρθει τέταρτος, είναι Πρόεδρος του ΕΛΑΜ (Εθνικό Λαϊκό Μέτωπο), που αποτελεί μια κυπριακή παραλλαγή της Χρυσής Αυγής, σε πιο «ήπια έκδοση». Στο παρελθόν, ζώντας στην Ελλάδα, ήταν στέλεχος της Χρυσής Αυγής και μέλος της προσωπικής φρουράς του Νίκου Μιχαλολιάκου. Αν και επιδιώκει να παίρνει αποστάσεις από αυτή τη φάση, μιλώντας σε πρόσφατη προεκλογική συγκέντρωση του ΕΛΑΜ στην Αθήνα τον προσφώνησαν ο Ν. Μιχαλολιάκος, ο Η. Κασιδιάρης και ο Γ. Λαγός.

Οι απρόβλεπτοι παράγοντες και οι εκπλήξεις σε παλιότερες προεδρικές εκλογές

Δύο απρόβλεπτοι παράγοντες για το τελικό αποτέλεσμα, αλλά και τα ευρήματα των προεκλογικών δημοσκοπήσεων θεωρούνται ο βαθμός συσπείρωσης των πολιτών που παραδοσιακά υποστηρίζουν έναν συγκεκριμένο κόμμα στην Κύπρο και τον όποιο υποψήφιο αυτό κατεβάζει, καθώς και το ποσοστό συμμετοχής των πολιτών στην ψηφοφορία.

Π.χ. το 2008 όλες οι δημοσκοπήσεις εμφάνιζαν ως φαβορί τον μέχρι τότε Πρόεδρο Τάσο Παπαδόπουλο, ο οποίος τελικώς δεν κατάφερε να περάσει καν στον δεύτερο γύρο, μένοντας πίσω από τον Ιωάννη Κασουλίδη και τον Δημήτρη Χριστόφια που τελικώς εξελέγη. Επίσης, το 1993 ο Γιώργος Βασιλείου, έχοντας εξασφαλίσει στον πρώτο γύρο το 44,15% έναντι του Γλαύκου Κληρίδη, που είχε λάβει μόλις 36,74%, θεώρησε πως η επανεκλογή του ήταν τόσο σίγουρη ώστε να δηλώσει πως αν ο ίδιος ήταν στη θέση του Κληρίδη θα αποσυρόταν. Ωστόσο το αποτέλεσμα του δεύτερου γύρου δεν ήταν αυτό που ανέμενε, καθώς ο Γλαύκος Κληρίδης εξελέγη Πρόεδρος με 50,3% αφήνοντας τον Γιώργο Βασιλείου στο 49,7%.

Έτσι, σε οργανωτικό επίπεδο τα επιτελεία των κυπριακών κομμάτων συνέχιζαν να δουλεύουν στο «κόκκινο» μέχρι την παραμονή ων εκλογών, επιδιώκοντας την εξασφάλιση ψήφων της τελευταίας στιγμής. Πάντως θεωρείται βέβαιο ότι ο νέος Πρόεδρος θα αναδειχθεί στον δεύτερο γύρο  της 4ης Φεβρουαρίου, αφού κανείς δεν φέρεται ικανός να εξασφαλίσει το 50+1% των ψήφων στην ψηφοφορία της 28^ης Ιανουαρίου.