Οι εκλογικές ανατροπές, προς το παρόν τοπικές, της Γερμανίας και τα αίτιά τους

Σύνταξη: Πολυδεύκης Παπαδόπουλος

Οι εκλογικές ανατροπές στα γερμανικά κρατίδια της Θουριγγίας και Σαξονίας, που αλλάζουν τα δεδομένα σε επίπεδο τοπικής διακυβέρνησης, όμως έρχονται και να επηρεάσουν την εύθραυστη ισορροπία της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, με την μεγάλη ενίσχυση του κόμματος της “Εναλλακτικής για τη Γερμανία” (AfD), αλλά και τη σημαντική της νεοϊδρυθείσας “Συμμαχίας Βάκενκχνεντ” (BSW), ενώ ταυτόχρονα έχουν έντονη πτώση και οι τρεις  κυβερνητικοί εταίροι, είναι θέματα που αναπτύσσονται στην εκπομπή του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου «Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο» (Α’ Πρόγραμμα, Σάββατα και Κυριακές 12.00-13.00).

Το κατά πόσον τα αποτελέσματα αυτά έχουν να κάνουν με την κατάσταση της οικονομίας, το μεταναστευτικό, αλλά και την εμπλοκή της Γερμανίας στο πόλεμο της Ουκρανίας και ποια θα είναι η συνέχεια στον ένα χρόνο που απομένει για τις επόμενες εθνικές εκλογές είναι οι πτυχές που συζητούνται με τον ανταποκριτή της ΕΡΤ στο Βερολίνο Γιώργο Παππά. Πάντως, ήδη η κυβέρνηση Σολτς αναγκάζεται να μεταβάλει την πολιτική της για τον έλεγχο των συνόρων και την εξεύρεση μιας ειρηνευτικής διαδικασίας για τον πόλεμο στην Ουκρανία.

 «Ο σεισμός στη Θουριγγία θα προκαλέσει μετασεισμό στο Βερολίνο», έγραψε η έγκριτη οικονομική εφημερίδα της Γερμανίας Handelsblatt, σχολιάζοντας τα «δραματικά» εκλογικά αποτελέσματα και επισημαίνοντας ότι η κατάσταση για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση «γίνεται χειρότερη σε κάθε εκλογές» και πως οι κρατιδιακές κάλπες θα έχουν αναπόφευκτα συνέπειες στην ουσία της ομοσπονδιακής πολιτικής.

«Σύμφωνα με μετεκλογικές έρευνες, κυριάρχησαν τα θέματα της μετανάστευσης και της εσωτερικής ασφάλειας. Εάν η κυβέρνηση θέλει να ανακτήσει μέρος της υποστήριξης που απώλεσε μετά την εκλογή της το 2021, θα πρέπει να προσφέρει κάτι σε αυτούς τους τομείς. Τα εκλογικά αποτελέσματα στη Σαξονία και τη Θουριγγία είναι ακραία με την πραγματική έννοια. Οι ομοσπονδιακοί πολιτικοί δεν θα πρέπει να τα απορρίψουν ως καθαρά ανατολικογερμανικό φαινόμενο, αλλά μάλλον να τα εκλάβουν ως προειδοποίηση και να τα λάβουν σοβαρά υπόψη», συμπλήρωνε η εφημερίδα.

Όλα αυτά αναφορικά με το γεγονός ότι στη Θουριγγία η AfD αναδείχθηκε πρώτη δύναμη με ποσοστό 32,8% πετυχαίνοντας άνοδο σχεδόν 10%,. Ακολούθησαν οι Χριστιανοδημοκράτες (CDU) με 23,6% ενώ εντυπωσιακή αρχή έκανε το κόμμα της Sahra Wagenknecht με σχεδόν 16%.  Τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού καταποντίστηκαν, με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) να φτάνει μόλις το 6% και τους Πράσινους και το φιλελεύθερο FDP να περιορίζονται κάτω από το όριο εισόδου στο κοινοβούλιο, με 3,2% και 1,1% αντίστοιχα.

Ενισχυμένο το AfD ήταν και στη Σαξονία που έδωσε μάχη για την πρώτη θέση με το CDU. Η Εναλλακτική συγκέντρωσε ποσοστό 30,6% έναντι 31,9% των Χριστιανοδημοκρατών, ενώ στην τρίτη θέση βρέθηκε και εδώ η Συμμαχία Wagenknecht με 11,8%. Επίσης στο συγκεκριμένο κρατίδιο τα ποσοστά και των τριών κομμάτων, που συμμετέχουν στην κυβέρνηση (SPD, Πράσινοι, FDP) παρουσίασαν εικόνα κατάρρευσης, καθώς όλα μαζί δεν συγκέντρωσαν ούτε 15%

O κυρίαρχος ρόλος του Μεταναστευτικού

Πάντως, με βάση τις σχετικές αναλύσεις ο ρόλος του μεταναστευτικού ήταν κυρίαρχος στις εκλογές των δύο συγκεκριμένων κρατιδίων, αλλά και στις παγγερμανικές τάσεις που καταγράφονται στις έρευνες της κοινής γνώμης. Άλλωστε τις μέρες πριν τις συγκεκριμένες εκλογές η Γερμανία βρέθηκε σε κατάσταση σοκ. Μια ακόμη φρικτή επίθεση με μαχαίρι έσπειρε τον τρόμο στη χώρα, αυτή τη φορά στην πόλη Zόλινγκεν, η οποία έγινε το σκηνικό μιας αιματηρής τραγωδίας, όταν ένας Σύρος πρόσφυγας, με διασυνδέσεις με το «Ισλαμικό Κράτος», αφαίρεσε τη ζωή τριών επισκεπτών ενός πολιτιστικού φεστιβάλ. Και ήταν μόλις πριν από τρεις μήνες, όταν ένας άλλος άνδρας από το Αφγανιστάν σκότωσε πάλι με μαχαίρι έναν αστυνομικό στην βιομηχανική πόλη Μανχάιμ, προκαλώντας επίσης κύμα αποτροπιασμού. Βάση των επίσημων στοιχείων της αστυνομίας της Γερμανίας,  το περασμένο έτος στη χώρα καταγράφηκαν σχεδόν 14.000 επιθέσεις με μαχαίρια, με τους αλλοδαπούς δράστες να ήταν  έξι φορές περισσότεροι  σε σύγκριση με τους Γερμανούς.

Οι σχετικές επίσημες στατιστικές αναπόφευκτα πλέον απέκτησαν πολιτική δυναμική.  Και πάντως, υπό την πίεση και αυτών των γεγονότων, ο Καγκελάριος Σολτς  ανακοίνωσε ως άμεσο μέτρο αυστηρότερους νόμους για την κατοχή όπλων, καθώς και περισσότερες απελάσεις. Επιπλέον δήλωσε πως θα κοπούν τα επιδόματα στους πρόσφυγες που φτάνουν στη Γερμανία μέσω άλλων χωρών της ΕΕ και έχουν καταγραφεί εκεί.

Ακόμα και κυβερνητικοί αξιωματούχοι παραδέχονται ότι το Βερολίνο έχει αποτύχει να διαχειριστεί αυτό το ζήτημα. Οι επικριτές, που είναι ολοένα και περισσότεροι, πιστεύουν ότι η κυβέρνηση έχει χάσει τον έλεγχο των συνόρων. Κι εδώ οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί: σύμφωνα με την εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung, το περασμένο έτος καταγράφηκαν 380.000 παράνομες είσοδοι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που αποτελεί τον υψηλότερο αριθμό από το 2016. Κι αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία για τη Γερμανία είναι ότι από αυτούς τους πρόσφυγες, αλλά κατά βάση παράνομους μετανάστες, περίπου 260.000 κατέληξαν στην επικράτειά της.

Να σημειωθεί ότι με βάση την ισχύουσα Συμφωνία του Δουβλίνου, οι χώρες μέσω των οποίων οι πρόσφυγες φτάνουν στην Ευρώπη είναι υπεύθυνες για τη διεκπεραίωση των αιτήσεων ασύλου. Ωστόσο, η πλειονότητα των προσφύγων δεν συμμορφώνεται μ’ αυτό και κατευθύνεται βορειότερα, κυρίως προς τη Γερμανία. Τα προβλεπόμενα στη ζώνη Σένγκεν κάνουν αυτή τη μετακίνηση εύκολη. Π.χ. πρόσφατα έγινε γνωστό ότι το Βερολίνο ζήτησε από τις αρχές της Βουλγαρίας να δεχθούν πίσω 7.700 πρόσφυγες το 2023 και τελικά, η Σόφια δέχθηκε πίσω μόλις 260. Όμως, το θέμα αυτό έχει επιβαρύνει εδώ και καιρό επίσης τις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας. Σύμφωνα με το περιοδικό Der Spiegel, η γερμανική αστυνομία κατέγραψε το πρώτο εξάμηνο του 2024 περίπου 7.000 πρόσφυγες στη Γερμανία που είχαν προηγουμένως αναγνωριστεί ως τέτοιοι στην Ελλάδα. Πρόκειται για άτομα τα οποία στη συνέχεια ζητούν άσυλο για δεύτερη φορά στη Γερμανία. Κι όπως αποδεικνύεται στην πράξη, η απέλασή τους από τη Γερμανία προς την πρώτη χώρα υποδοχής είναι εξαιρετικά δύσκολη.

Σε ό,τι αφορά την μεγάλη νικήτρια που είναι η «Εναλλακτική για τη Γερμανία», τελικά τι είδους κόμμα είναι και πως εξελίσσεται ;  

Το AfD να υπενθυμιστεί πως δημιουργήθηκε σαν κίνημα αντίδρασης για την οικονομική διάσωση της Ελλάδας την περίοδο 2011-2015.  Έτσι, ξεκίνησε ως οικονομική αντιπολίτευση προς την τότε κυβέρνηση Μέρκελ και τα αρμόδια όργανα της ΕΕ,  για να μεταμορφωθεί καθ’ οδόν σε κόμμα αντιμεταναστευτικό, που οι υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις της Γερμανίας θεωρούν ακροδεξιό κι ακόμη και με φασίζουσες τάσεις.

Πάντως, στις πρόσφατες εκλογές της Θουριγγίας και Σαξονίας, το AfD ήταν εύκολο να εργαλειοποιήσει για εκλογικά οφέλη την τρομοκρατική επίθεση στο Ζόλινγκεν. Η συμπρόεδρος του Αλίς Βάιντελ, μιλώντας στο δημόσιο δίκτυο ZDF, δήλωσε ότι ζητά εδώ και τώρα «ένα μορατόριουμ», και συγκεκριμένα «να σταματήσει για τουλάχιστον πέντε χρόνια η αποδοχή και πολιτογράφηση μεταναστών. Επιπλέον να κλείσουν τα σύνορα για διάφορες ομάδες και άτομα με υψηλότερο ποσοστό εγκληματικότητας, κυρίως με καταγωγή από το Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Συρία να απελαθούν».

Μέσω της πλατφόρμας Χ ανέφερε ότι μόνο η Εναλλακτική για τη Γερμανία μπορεί να δώσει λύσεις για το μεταναστευτικό, τις απελάσεις και την ασφάλεια. Εκανε επίσης επίθεση και προς την αξιωματική αντιπολίτευση των Χριστιανοδημοκρατών, λέγοντας ότι δεν είναι ο βασικός αντίπαλος της συγκυβέρνησης Σοσιαλδημοκρατών-Πράσινων-Φιλελεύθερων, γιατί πολλά προβλήματα ξεκίνησαν υπό τη δική τους ηγεσία, και συγκεκριμένα από το 2015 επί Μέρκελ. Τη δε νύχτα των εκλογών δήλωσε: “Πρόκειται για μια ιστορική επιτυχία για εμάς. Γίναμε για πρώτη φορά η ισχυρότερη δύναμη στις εκλογές των κρατιδίων και στη Σαξονία πετύχαμε ένα ακόμη ισχυρότερο αποτέλεσμα από ό,τι στις προηγούμενες εκλογές. Θα βγούμε ισχυρότεροι και στις επόμενες κι αυτό θα είναιι τιμωρία για τον κυβερνητικό συνασπισμό”.

Τα υπόλοιπα κόμματα της Γερμανίας εξακολουθούν να τοποθετούν την AfD εν συνόλω εκτός δημοκρατικού τόξου και όχι απλώς τις πιο ακραίες φωνές που περιλαμβάνει. Ωστόσο, αυτό που συζητείται και με τον Γ. Παππά είναι αν, παρά ταύτα, υπάρχει περίπτωση να συνεργαστεί η ΑfD με το CDU καταρχήν τοπικά ή αν κάτι τέτοιο αποκλείεται κατηγορηματικά ;  (όμως και με τη Μελόνι στην Ιταλία και τη Λεπέν στη Γαλλία τα πράγματα άρχισαν αλλιώς και καταλήγουν διαφορετικά…) 

Πάντως, η ίδια η Alice Weidel σχολίασε ότι το τείχος των άλλων κομμάτων κατά του AfD είναι «βαθιά αντιδημοκρατικό». Σε ό,τι αφορά την πολιτική της Εναλλακτικής για την ΕΕ, δηλώνει πως «η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αλλάξει και «να συμπεριφερθεί αλλιώς, γιατί διαφορετικά η Γερμανία θα πρέπει να αποχωρήσει από το μπλοκ». Προειδοποιεί δε ότι η ΕΕ δεν θα επιβίωνε ενός «Dexit» -δηλ. μια γερμανική εκδοχή του Brexit- αλλά η χώρα της θα μπορούσε να το διαχειριστεί.

Παρόμοια ερωτήματα, για το τι είδους κόμμα είναι και πως εξελίσσεται, τίθενται και για τη «Συμμαχία Βάγκενκχνεντ», η οποία αποτελεί ήδη ένα νέο υπόδειγμα για την πολιτική επιστήμη. Είναι επαρκής ο χαρακτηρισμός «λαϊκιστικό-αριστεροσυντηρητικό» ; 

Με βάση τις δημοσκοπήσεις των τελευταίων μηνών, το νεοϊδρυθέν BSW πέραν των ποσοστών που έλαβε στα δύο προαναφερόμενα κρατίδια και το 6.2% των ευρωεκλογών, φέρεται να παίρνει παγγερμανικά 9-10%. Με βάση τα ποσοστά αυτά το BSW χαρακτηρίζεται από ορισμένους αναλυτές  ως εν δυνάμει κυβερνητικός εταίρος σε κρατιδιακό κι ακόμα και σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Άλλωστε το ίδιο το BSW αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο συνεργασίας με όλα τα κόμματα, πλην των Πρασίνων και του AfD,

Πάντως, ποτέ άλλοτε στην μεταπολεμική ιστορία της Γερμανίας ένα κόμμα χωρίς καν να έχει εκπονήσει ένα ολοκληρωμένο κομματικό πρόγραμμα δεν δυνάμωσε τόσο γρήγορα όσο το BSW. Πρόκειται για ένα προς το παρόν αρκετά προσωποπαγές κόμμα  -αν και στις επόμενες εθνικές εκλογές θα αλλάξει τίτλο-  που αυτοχαρακτηρίζεται ως κοινωνικό και όχι φιλελεύθερο, εθνικό και όχι εθνικιστικό, βασισμένο στο τετράπτυχο: «οικονομικός εξορθολογισμός, κοινωνική δικαιοσύνη, ειρήνη, ελευθερία».

Το ενδιαφέρον,όμως, είναι ότι οι περισσότεροι πολιτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι το BSW δεν μπορεί να τοποθετηθεί με βάση το παραδοσιακό σχήμα Αριστερά-Δεξιά, καθώς παρουσιάζει υπερβατικά αλλά και συνδυαστικά χαρακτηριστικά αυτού του δίπολου. Πρόκειται για ένα νέο πολιτικό μίγμα που αποτελείται από στοιχεία σοσιαλισμού, φιλειρηνισμού, προσανατολισμού στη μεσαία τάξη και συντηρητισμού, με αρκετά μεγάλη δόση παραδοσιακού αντιαμερικανισμού και αυστηρής κριτικής στην παραδομένη «Lifestyle Αριστερά”, όπως η ίδια θεωρεί, στα ρεύματα της παγκοσμιοποίησης .

 Ένα από τα κεντρικά θέματα της προεκλογικής εκστρατείας του κόμματος της Βάγκενκνεχτ ήταν το “πόλεμος και ειρήνη”, που διατυπώθηκε μάλιστα ως ερώτημα στις αφίσες της. Πρόκειται για σαφή υπαινιγμό  που αφορά τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, στον οποίο η Γερμανία έχει ενεργό ρόλο, στέλνοντας όπλα στο Κίεβο. Είναι μια πολιτική που το κόμμα της Βάγκενκνεχτ έχει ως βασική θέση την αλλαγή της με  διπλωματικές πρωτοβουλίες. Επιπλέον, για την ίδια τη Σάρα Βαγκενκνέχτ και τα στελέχη της της ο κύριος ιδεολογικός αντίπαλος δεν είναι τόσο οι λαϊκιστές της “Νέας Δεξιάς” που αποτελεί το AfD, όσο οι νεοφιλελεύθερες ολιγαρχίες και οι υπεροπτικές ελίτ, μαζί με τους υποστηρικτές τους (συστημικά ΜΜΕ, ενσωματωμένοι διανοούμενοι, θιασώτες της «δικαιωματικής ατζέντας» κλπ).

Όλα αυτά, σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, το καθιστούν ένα κόμμα με ισχυρά στοιχεία “αριστερού λαϊκισμού”, που όμως έχει το πλεονέκτημα του νέου και φρέσκου, αλλά και μιας ευνοϊκής συγκυρίας, μια και εμφανίστηκε την κατάλληλη στιγμή για να γεμίσει ένα πολιτικό κενό. Με βάση δε την ανάλυση των μέχρι τώρα εκλογικών αποτελεσμάτων και δημοσκοπήσεων που το αφορούν, αποτελείται κυρίως από ψηφοφόρους που συνήθως απείχαν από τις εκλογικές διαδικασίες ή που πλέον δεν τους εκπροσωπούν τα παραδοσιακά κόμματα: απογοητευμένοι ψηφοφόροι του SPD (Σοσιαλδημοκράτες) και της Αριστεράς (Linke), αλλά και συντηρητικοί που εδώ και μερικά χρόνια βλέπουν πως η μερκελική CDU απορρόφησε υπερβολικά «αριστεροπράσινα χαρακτηριστικά» και στοιχεία της «woke ιδεολογίας», αλλά που δεν θέλουν και να υποστηρίξουν το AfD, μια μειοψηφία του οποίου αποτελείται πράγματι από νοσταλγούς του ναζισμού.

Πάντως, η Σάρα Βάγκενκνεχτ, η οποία έχει ξεκινήσει διαβουλεύσεις και στα δύο κρατίδια, έθεσε ήδη προϋποθέσεις για τη συμμετοχή του κόμματός της ακόμη και σε τοπικές κυβερνήσεις, οι οποίες όμως άπτονται κυρίως της ομοσπονδιακής πολιτικής: την αλλαγή της στάσης της Γερμανίας στο Ουκρανικό και την αλλαγή στο νέο δόγμα της γερμανικής πολιτικής ασφαλείας που ενδεχομένως να φτάσει να φέρει ξανά αμερικανικούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς σε γερμανικά εδάφη, όπως στις δεκαετίες ’70 και ’80. Να σημειωθεί ότι ο πρόεδρος των Χριστιανοδημοκρατών Φρίντριχ Μερτς εξέφρασε ανοιχτά επιφυλάξεις για μια μελλοντική συμμαχία με τη Συμμαχία Βάγκενκνεχτ σε ομοσπονδιακό επίπεδο εξαιτίας των θέσεων της. Ωστόσο, άφησε ελεύθερο το πεδίο διαπραγματεύσεων για τους επικεφαλής των Χριστιανοδημοκρατών στη Θουριγγία και στη Σαξονία για ενδεχόμενη συνεργασία με τη Συμμαχία Βάγκενκνεχτ στο επίπεδο των κρατιδίων τους.

Τι μπορεί να συμβεί στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση μετά τις τοπικές ήττες

Την 1η Σεπτεμβρίου έγιναν εκλογές σε δύο μόνον ομόσπονδα κρατίδια από τα συνολικά 16. Επίσης ήταν απλώς πέντε εκατομμύρια Γερμανοί ψηφοφόροι από τα 61 εκατομμύρια που ψήφισαν σ’ αυτές τις εκλογές. Παρ’ όλα αυτά, οι εκλογές σε Θουριγγία και Σαξονία αποκτούν μεγάλη σημασία και σε ομοσπονδιακό επίπεδο.

Πρώτον, επειδή για πρώτη φορά το ακροδεξιό AfD έλαβε πάνω από το ένα τρίτο των ψήφων και η νεοσύστατη Συμμαχία της Σάρα Βάγκενκνεχτ (BSW) πέτυχε διψήφια ποσοστά. Δεύτερον, επειδή ποτέ στο παρελθόν τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού που υπάρχει στο Βερολίνο δεν έφεραν τόσο χαμηλά ποσοστά σε περιφερειακές εκλογές. Επιπλέον, μετά τη Σαξονία και τη Θουριγγία, εκλογές θα διεξαχθούν στις 22 Σεπτεμβρίου και στο κρατίδιο του Βρανδεμβούργου, όπου το AfD προηγείται και εκεί, αν και ακολουθείται κατά πόδας από το SPD. Στην περίπτωση αυτού του κρατιδίου οι Σοσιαλδημοκράτες θα κάνουν ό,τι μπορούν για να διατηρήσουν τη δύναμή τους καθώς διακυβεύονται πολλά στο Βρανδεμβούργο, όπου βρίσκονται στην τοπική κυβέρνηση από το 1990.

Τελικά το ερώτημα που τίθεται, ύστερα από όλα αυτά, και συζητείται με τον Γ. Παππά είναι εάν αντέξει και πόσο ο κυβερνητικός συνασπισμός σε ομοσπονδιακό επίπεδο ; Και όπως ο ίδιος υπογραμμίζει, κανένα από τα τρία κυβερνητικά κόμματα δεν έχει την πολυτέλεια να αφήσει τον συνασπισμό να καταρρεύσει. Ωστόσο, τα φτωχά αποτελέσματα στις τοπικές εκλογές και τα άσχημα δημοσκοπικά αποτελέσματα σε ομοσπονδιακό επίπεδο πυροδοτούν ένταση μεταξύ των εταίρων, ο δε ομοσπονδιακός προϋπολογισμός για το επόμενο έτος δεν είναι η μόνη πιθανή πηγή σύγκρουσης. Επίσης, μένει να  φανεί εάν η υπάρχουσα κυβέρνηση καταφέρει να εφαρμόσει στην πράξη την αυστηροποίηση της μεταναστευτικής πολιτικής που ήδη ανακοίνωσε, αλλά κι αν έχουν βάση δημοσιεύματα που θέλουν τον καγκελάριο Σολτς –καθώς και στελέχη του CDU-  να προωθούν τώρα την ιδέα διαπραγματεύσεων με εδαφικές παραχωρήσεις στο Ουκρανικό, προκειμένου να αρχίσει να κλείνει η σύγκρουση…