Εύθραυστες ισορροπίες στη Μέση Ανατολή – Στάδιο προπαρασκευής για μία χερσαία επιχείρηση

Στις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, αναφέρθηκαν μιλώντας στην ΕΡΤ και στην εκπομπή «Σαββατοκύριακο από τις 6» (Δ. Κοτταρίδης – Ν. Κασιμάτη), ο Κώστας Λάβδας, καθηγητής ευρωπαϊκής και συγκριτικής πολιτικής στην Πάντειο και ο νομικός διεθνολόγος, Ιωάννης Παπαφλωράτος.

Ο Κώστας Λάβδας, καθηγητής ευρωπαϊκής και συγκριτικής πολιτικής στην Πάντειο, δήλωσε: «Είναι σημαντική η αναφορά στην Παλαιστινιακή Αρχή. Εγώ θα έλεγα και στη Δυτική Όχθη γενικά, γιατί σε πολύ μεγάλο βαθμό η εξέλιξη των πραγμάτων θα περάσει μέσα από την εξέλιξη των ισορροπιών μέσα στη Δυτική Όχθη και βεβαίως στην Παλαιστινιακή Αρχή. Δεν είναι μόνο o Αμπάς, υπάρχουν ομάδες που έχουν αναπτυχθεί εκεί και πρέπει πράγματι πολύ προσεκτικά να δούμε τι θα γίνει εκεί. Τώρα θα έλεγα ότι φαίνεται ότι όντως αυτή την περίοδο είμαστε στην προπαρασκευή για μία χερσαία επιχείρηση δοκιμαστικά και πολύ – πολύ εστιασμένα χειρουργικά, μέχρι στιγμής, παρά το κόστος, το φρικτό σε ανθρώπινες ζωές έχει ξεκινήσει.

Είναι τελείως σαφές αν δει κανείς και την αμερικανική οπτική γωνία και τις όποιες δηλώσεις και την ισραηλινή αλλά και τα όσα μαθαίνουμε, πέραν των δηλώσεων ,ότι μια πιο εκτεταμένη χερσαία επιχείρηση θα ακολουθήσει, γι’ αυτό δεν υπάρχει καμία αμφιβολία. Γιατί αν δεν καταστραφεί το δίκτυο από τούνελ που υπάρχει αυτή τη στιγμή και περνάει μερικές φορές και κάτω από μη στόχους, περνάει κάτω από νοσοκομεία, βρίσκεται κάτω από σημεία τα οποία δεν μπορεί να πλήξει μια δύναμη και να βρίσκεται στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου. Αν λοιπόν δεν καταστραφεί αυτό το δίκτυο, θα είναι απλά μια ακόμα φάση, ένα ακόμα επεισόδιο στον μακρύ πόλεμο τον οποίο γνωρίζουμε και τις συγκρούσεις.

Αυτή τη φορά το Ισραήλ θα προσπαθήσει να καταστρέψει το δίκτυο και αυτό θα πάρει χρόνο. Και δυστυχώς τα πράγματα θα γίνουν πολύ χειρότερα, πριν γίνουν καλύτερα. Αλλά υπάρχει επίσης και η διάσταση την οποία παρακολουθούμε με μεγάλο ενδιαφέρον του ρόλου χωρών όπως η Σαουδική Αραβία. Γιατί για το Ιράν γνωρίζουμε τι κάνει, τι θέλει, τι σχεδιάζει, τουλάχιστον σε ένα βαθμό, τι σχεδιάζει. Βλέπετε όμως ότι ο βασικός στόχος της τρομακτικής τρομοκρατικής επίθεσης της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου έχει επιτευχθεί μόνον αυτή τη στιγμή, δεν φαίνεται να έχει επιτευχθεί ως προς το μέλλον, δηλαδή η πλήρης ακύρωση της προσπάθειας προσέγγισης.

Μόλις προχθές μάθαμε ότι οι πύραυλοι από τους Χούτι, μάλλον προς την κατεύθυνση του Ισραήλ, αναχαιτίστηκαν και πάλι και αυτή τη φορά όχι μόνον από αμερικανικές μονάδες, αλλά και από τη Σαουδική Αραβία. Το λέω αυτό για να επισημάνω ότι δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή ένα απόλυτο, ας το πούμε έτσι, αραβικό μέτωπο εναντίον του Ισραήλ. Είναι μια σύνθετη κατάσταση και η επίθεση της Χαμάς δεν έχει πετύχει μέχρι στιγμής να αλλάξει εντελώς, έχει αναβάλει, έχει βραχυκυκλώσει, έχει δημιουργήσει όλο αυτό που δημιουργήθηκε. Αλλά η μακροπρόθεσμη πορεία μιας κάποιας συνεννόησης είναι πάρα πολύ επιπόλαιο και γρήγορο να πει κανείς ότι έχει ακυρωθεί.

Άρα νομίζω, να το ξαναπώ, τα πράγματα δυστυχώς θα γίνουν πολύ χειρότερα πριν γίνουν κάπως καλύτερα. Και σίγουρα σε αυτό έχει να κάνει και με το γεγονός ότι η λύση των δύο κρατών για την οποία ακούμε συνεχώς και είναι φυσικό να ακούμε και εμείς τη συζητάμε, δεν μπορεί να έρθει κοντά αν δεν υπάρξει μια λύση σε αυτή την κρίση. Και ξέρετε, μια πολύ μεγάλη κρίση, όπως αυτή συνήθως περνάει από δύο δυνατότητες τελικής έκβασης. Η μία είναι η κρίση να χρησιμοποιηθεί όπως έχει γίνει στο παρελθόν και στη Μέση Ανατολή, ως σταθμός για νέες πρωτοβουλίες. Αυτή είναι μια πιο αισιόδοξη, αν θέλετε ανάγνωση μιας πάρα πολύ σκοτεινής κρίσης.

Η άλλη είναι η κρίση βεβαίως, απλώς να σπρώξει πολύ μακριά στο μέλλον λύσεις. Και οι δύο δυνατότητες συζητιούνται σήμερα. Προ ημερών ήμουν σε ένα πάνελ στο Ίδρυμα Καραμανλή που μεταξύ άλλων είχαμε Ισραηλινούς συναδέλφους, Αμερικανούς συναδέλφους. Και πράγματι είναι πολύ εντυπωσιακό οι Ισπανοί συνάδελφοι από το Τελ Αβίβ. Είναι πολύ εντυπωσιακό το πώς αυτή τη φορά διαμορφώνεται και στο Ισραήλ μια συναίνεση που δεν υπήρχε στο παρελθόν. Θα την έλεγα μια από πολιτικοποιημένη συναίνεση, ότι πρέπει πράγματι η Χαμάς να εξοντωθεί. Αυτό δεν το βλέπαμε τόσο έντονα στο παρελθόν. Υπήρχαν πολλές φωνές και διάφορες, αλλά η άποψη πλέον ότι πρέπει να εξοντωθεί αρχίζει και γίνεται μια άποψη ανεξάρτητη».

Επίσης ο κ. Λάβδας συνέχισε λέγοντας πως: «Νομίζω ότι αν αυτό ήταν όπως όλοι πιστεύουμε ότι ήταν ο στόχος της Χαμάς, έχει πετύχει αυτή τη στιγμή. Δεν δείχνει ότι έχει πετύχει μακροπρόθεσμα και ότι έχει ακυρωθεί κάθε προσπάθεια. Διότι βλέπουμε ότι υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις. Άλλωστε από την αρχή φαινόταν ότι υπήρχαν και άλλες αναγνώσεις του πράγματος ότι θα ήταν απίθανο για τη Σαουδική Αραβία, θα το πω έτσι απλά, να τσιμπήσει σε βαθμό που να κάνει κάτι που τελικώς εκπροσωπεί τα συμφέροντα του Ιράν στην περιοχή.

Άρα είμαστε σε μια φάση που έχει πράγματι καταστήσει πιο σύνθετο το παιχνίδι. Θα εξαρτηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό τι θα γίνει από τη στάση χωρών όπως τη Σαουδική Αραβία, γιατί το Ιράν γνωρίζουμε περίπου τι κάνει. Επίσης, υποθέτουμε, αλλά δεν γνωρίζουμε μέχρι που θα φτάσει. Είναι απίθανο το Ιράν σε αυτή τη φάση της ιστορίας του και σε αυτές τη συγκυρία τη σημερινή, την οικονομική και την πολιτική, να μπει σε μια ευθεία αντιπαράθεση, θα το φέρει απέναντι στην αμερικανική δυναμική, τη ΝΑΤΟϊκή που υπάρχει στην περιοχή. Το αίνιγμα για μένα είναι η Σαουδική Αραβία μάλλον παρά το Ιράν».

Από την πλευρά του ο νομικός διεθνολόγος, Ιωάννης Παπαφλωράτος, τόνισε ότι: «Η χθεσινή επιχείρηση, απ’ όσο τουλάχιστον μου είπαν οι Ισραηλινοί, είχε καθαρά και μόνο αποκλειστικό σκοπό να πιέσει έτι περαιτέρω τη Χαμάς στο θέμα των ομήρων. Φάνηκε εντυπωσιακή και ήταν εντυπωσιακή γιατί ήταν πολύ αναβαθμισμένη εν συγκρίσει με αυτές τις επιχειρήσεις των προηγούμενων δύο ημερών. Όμως από το πρωί κυκλοφορούσαν πληροφορίες ότι θα υπάρξει κάποια συμφωνία για το θέμα των ομήρων. Δυστυχώς όμως φάνηκε ότι αυτή η προσδοκία δεν ευδοκίμησε και το βράδυ οι Ισραηλινοί αποφάσισαν να δείξουν στη Χαμάς ότι δεν έχει ούτε το χρόνο, ούτε το χώρο για πολλούς ελιγμούς, ότι θα πρέπει τουλάχιστον να δώσει την ελευθερία σε κάποιους εκ των ομήρων. Επομένως, αυτή η επιχείρηση ουσιαστικά ήταν η πίεση προς τη Χαμάς.

Βεβαίως και έχει στρατιωτικούς σκοπούς. Ήθελαν να διερευνήσουν έτι περαιτέρω την κατάσταση στην περιοχή, γιατί ξέρουμε ότι η Χαμάς αποφεύγει την ευθεία σύγκρουση. Και είναι λογικό αυτό γιατί υπάρχει μεγάλη ανισότητα μεταξύ των δύο δυνάμεων και βεβαίως σε έναν πόλεμο οι κανόνες είναι πολύ δύσκολο να τηρηθούν. Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο έχει κάνει άλματα τις τελευταίες δεκαετίες.

Όμως όταν μιλάμε για συντεταγμένα κράτη είναι πολύ πιο εύκολο να το επιβάλουμε. Εδώ μιλάμε για ένα κράτος από τη μια πλευρά και μια τρομοκρατική οργάνωση σύμφωνα με τη Δύση από την άλλη. Άρα λοιπόν, είναι πολύ δύσκολο να σεβαστούν και οι δύο πλευρές τους κανόνες. Πολλώ δε μάλλον όταν στην Ουκρανία, όπου δεν έχει καμία από τις δύο χώρες αναγνωρίσει τις πρόνοιες του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, διαπράττονται εγκλήματα πολέμου. Άρα, όταν συντεταγμένα κράτη κάνουν εγκλήματα πολέμου, πώς έχουμε την απαίτηση σε μία αντιπαράθεση μεταξύ μιας τρομοκρατικής οργάνωσης που ήδη προέβη σε αποτρόπαια εγκλήματα και ενός κράτους να υπάρχει σεβασμός».

Σχολιάζοντας την επικοινωνιακή διαχείριση του Ισραήλ στο θέμα ο κ. Παπαφλωράτος ανέφερε πως: «Η διεθνής κοινή γνώμη πιέζει πολύ το Ισραήλ να σεβαστεί ακριβώς το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, διότι είναι συντεταγμένο κράτος. Όμως στον αγώνα της επικοινωνίας το Ισραήλ τον έχει χάσει και οι Ισραηλινοί γενικότερα ουδέποτε έδωσαν μεγάλο βάρος σε αυτό που λέμε προπαγάνδα, σε αντίθεση με την άλλη πλευρά. Δεν είναι τυχαίο, ότι πολλές από τις ρουκέτες εκτοξεύονται μέσα από χώρους όπως σχολεία, νοσοκομεία. Όταν λοιπόν πάει να κάνει μια ανταπόδοση το Ισραήλ για να καταστρέψει αυτό τον τόπο που βρίσκεται μπροστά σε αμάχους, αυτά είναι τα μεγάλα διλήμματα τα οποία αντιμετωπίζουν όλοι όσοι φορούν στολή και όλοι όσοι πολεμούν.

Φυσικά το Ισραήλ θα βρεθεί όσο εξελίσσεται η επιχείρηση, επαναλαμβάνω, δεν έχει ξεκινήσει επιχείρηση, λόγω ενός μετώπου κάποιων χωρών, κυρίως της Δύσης, αλλά σίγουρα και της Ανατολής, επικοινωνιακά ότι να μην σκοπεύει αμάχους, να μη σκοτώνει γυναικόπαιδα κλπ. Όμως υπάρχουν, ξαναλέω, τα πρακτικά διλήμματα.

Πώς μπορείς να εξαρθρώσουν ένα δίκτυο όταν βάλλει μέσα από θέσεις οι οποίες βρίσκονται σε χώρο που συγκεντρώνονται άμαχοι. Και ξαναλέω, υπάρχουν πάρα πολλές φωτογραφίες, μας έχουν δείξει Ισραηλινοί. Υπάρχουν βίντεο που φαίνεται ξεκάθαρα ότι εκτοξεύονται ρουκέτες μέσα από σχολεία και νοσοκομεία. Και χθες ακόμα το έδειξε γιατί ίσως για πρώτη φορά έκανε μια επικοινωνιακή προσπάθεια το Ισραήλ και έδειξε ότι τα αρχηγεία της Χαμάς βρίσκονται κάτω από ένα μεγάλο νοσοκομείο. Επομένως, δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Έχει το νόμισμα δύο όψεις.

Να σας θυμίσω ότι αυτή τη στιγμή μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης της Διεθνούς κατηγορεί το Ισραήλ για το θέμα του πετρελαίου, ότι δεν υπάρχει πετρέλαιο, άρα δεν μπορεί να υπάρχει καθαρό νερό, δεν μπορούν να γίνουν τα χειρουργεία κι όλα αυτά. Από την άλλη πλευρά, το Ισραήλ λέει ότι η Χαμάς έχει πετρέλαιο, υπάρχουν δεξαμενές και αυτό το πετρέλαιο το οποίο ζητεί είναι ακριβώς για να συνεχίσει ο εξαερισμός των τούνελ. Άρα στη Μέση Ανατολή είναι πολύ δύσκολο να πάρει κανείς θέση 100 – 0. Πάντα υπάρχει και η άλλη πλευρά. Εμείς ως νομικοί πρωτίστως προβάλλουμε το σεβασμό του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, αλλά μην ξεχνάμε τα εγκλήματα της εβδόμης Οκτωβρίου».

Ακολούθως ο κ. Λάβδας, αναφέρθηκε στη στάση της Τουρκίας, λέγοντας: «Η Τουρκία πράγματι έχει φτάσει σε μια φάση που είναι το ένα πόδι της έξω από τη Δύση ήδη. Νομίζω ότι ο αρχικός σχεδιασμός της κυβέρνησης Ερντογάν ήταν να προσεγγίσει αυτή την κρίση περίπου όπως έχει προσεγγίσει την προηγούμενη, την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Εάν έτσι σκέφτηκαν, έκαναν λάθος. Διότι είναι μια εντελώς διαφορετική κρίση, με εντελώς διαφορετικό αντίκτυπο και ερμηνεία στον δυτικό κόσμο.

Επίσης φαίνεται ότι υπάρχει Ο πειρασμός από την Τουρκία να προσπαθήσει να καλύψει το κενό που δημιουργείται και να παίξει το ρόλο μιας μεγάλης περιφερειακής και παγκόσμιας, δυνητικά μουσουλμανικής δύναμης. Είναι μια πάρα πολύ μεγάλη όμως, μια επιχείρηση, μια προσέγγιση πολύ υψηλού ρίσκου για την Τουρκία. Και είναι σαφές ότι εάν δεν προσπαθήσει να εξισορροπήσει αυτό γρήγορα με άλλες κινήσεις, όπως θα ήταν το να περάσει από την Εθνοσυνέλευση το ζήτημα της εισόδου της Σουηδίας το συντομότερο δυνατό και χωρίς μεγάλο παζάρι, εάν δεν κάνει τέτοιες κινήσεις εξισορρόπησης, θα βρεθεί να έχει ένα τεράστιο πρόβλημα και με εθνικές κυβερνήσεις αλλά και με τη δυτική κοινή γνώμη.

Αυτή τη στιγμή η Τουρκία έχει μια πολύ άσχημη εικόνα σε πάρα πολλές χώρες. Σε μερικές από αυτές τις χώρες η εικόνα υπήρχε και πριν. Μερικές άλλες χώρες έχει δημιουργηθεί τώρα λόγω της στάσης της, οπότε η Τουρκία φτάνει στα όρια αυτού του ρόλου της ηγέτιδας δύναμης των καταπιεσμένων απανταχού γης μουσουλμάνων, την οποία θέλει να παίξει. Και αν πάμε σε ανάφλεξη γενικότερη που δεν δείχνει κάτι τέτοιο αυτή τη στιγμή, αλλά εάν πάμε σε μια γενικότερη ανάφλεξη εκεί πλέον η Τουρκία θα βρεθεί όντως σε ένα υπαρξιακό δίλημμα».