Μοναδική στην ιστορία η ηρωική έξοδος του Μεσολογγίου

«Ένδοξον είχες την τύχη, ως καμία πόλις άλλη, ποτέ νίκη δεν υπήρξε, ως η πτώση σου, μεγάλη!»[1]

Το Μεσολόγγι σήκωσε την σημαία της επαναστάσεως στις 20 Μαΐου του 1821 και το 1822 άρχισε η πρώτη πολιορκία του από τον Κιουταχή. Ωστόσο, σύντομα αναγκάστηκε να αποχωρήσει. Τέλη Απριλίου του 1825, ο Μεχμέτ Ρεσίτ Πασάς (Κιουταχής) επανήλθε με μεγάλο στρατό, που ενισχύθηκε από τον Ιμπραήμ, ο οποίος κατέπλευσε από την Αίγυπτο με 145 πλοία και εξαπέλυσε τα στίφη του. Ο κλοιός γύρω από την πόλη έσφιγγε. Οι υπερασπιστές της αντιμετώπιζαν το αναπότρεπτο. «Τον πληγωμένον τον έπαιρναν αμέσως πέντε-δέκα, τον συνώδευαν χαρούμενοι. Η μεγαλυτέρα αισχύνη ήτον να δακρύση (κανείς), ή να κλαύση, ή να παραπονεθή ο πληγωμένος. Ύβριζαν (μάλιστα) περισσότερον οι πληγωμένοι, και παράγγελναν τους άλλους να πάρουν το δίκαιόν τους (να εκδικηθούν δηλαδή). Αν (πάλιν φονεύετο κανένας, άκουγες όλους: Γάμος χωρίς σφαχτά δεν γίνεται».[2] Οι Έλληνες, πολιορκημένοι επί 12 μήνες, έχοντας υποστεί βαριές απώλειες και χωρίς την δυνατότητα ανεφοδιασμού από την λιμνοθάλασσα έπραξαν το μόνο που μπορούσαν. Αποχαιρετίστηκαν, ασπάσθηκαν για τελευταία φορά ασθενείς, πληγωμένους, ηλικιωμένους και γυναικόπαιδα που δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν και προχώρησαν. Οι εναπομείναντες μαζεύτηκαν στα σπίτια, τα Καψαλαίϊκα, όπου ήταν η αποθήκη της πυρίτιδος, περιμένοντας να δώσουν πύρ για να συναποθάνουν μετά πολλών Τούρκων. Στην πρόταση του Ιμπραήμ να παραδώσουν το Μεσολλόγγι και τα όπλα τους, οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι απάντησαν: «το Κάστρο μας θέλεις; Τα κλειδιά του είναι κρεμασμένα στα κανόνια μας! Έλα να τα πάρεις!».[3] Είναι αμφίβολο αν κάποιοι γνώριζαν τον Λεωνίδα, τον Ξέρξη, το Μολών λαβέ. Απλώς το επανέλαβαν.

Ξημέρωνε Κυριακή των Βαΐων. Την ανιστόρητη νύχτα της Εξόδου ανακόπηκαν τα βήματα της ιστορίας. Δεν ήταν έκρηξη ανδρείας σε μια στιγμή πολεμικού παροξυσμού. Η θεληματική αυτοθυσία ζυμώθηκε επί μακρό στο μυαλό και στις συνειδήσεις των λιμοκτονούντων ενόπλων και αόπλων, ανδρών και γυναικόπαιδων, που εμπιστεύτηκαν τον θάνατο. Όταν οι Τούρκοι μπήκαν στην πόλη ο γέρων «Χρήστος Καψάλης έβγαζεν τας γυναίκας εις τα παράθυρα δια να τας ιδώσιν οι Τούρκοι και παρακινηθώσι να έμβουν. Και τότε έδωσεν πυρ και ούτως απέθαναν ενδόξως, συνεπιφέρων τον θάνατον και εις πλήθος Τούρκων».

Ο ελβετός γιατρός Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ λίγο πριν πεθάνει μαζί με την Ελληνίδα σύζυγό του και τα δύο τους παιδιά την ημέρα της εξόδου στις 11 Απριλίου 1926, σε γράμμα που έστειλε στον Καραϊσκάκη και τον βρετανό φιλέλληνα συνταγματάρχη Στάνχοπ, περιέγραψε το πνεύμα των πολιορκημένων: «Κατηντήσαμεν εις τοιαύτην ανάγκην, ώστε να τρεφώμεθα από τα πλέον ακάθαρτα ζώα και να πάσχωμεν όλα τα φρικτά αποτελέσματα της πείνης και της δίψης. Η νόσος αυξάνει έτι μάλλον τας δεινοπαθείας, υπό των οποίων θλιβόμεθα. Χίλιοι επτακόσιοι τεσσαράκοντα των αδελφών μας ετελεύτησαν και περίπου των εκατόν  χιλιάδων σφαίραι κανονίων και βόμβαι, ριπτόμεναι από το εχθρικόν στρατόπεδον, κατηδάφισαν τους προμαχώνας μας και κατεκρήμνισαν τας οικίας μας… Σας αναγγέλλω την ενώπιον του Θεού ωρισμένην απόφασίν μας διά να υπερασπισθῶμεν και την υστέραν σπιθαμήν της γης του Μεσολογγίου και να συνενταφιασθῶμεν υπό τα ερείπια της πόλεως, χωρίς ν’ ακούσωμεν πρότασιν τινα συνθήκης. Η τελευταία μας ώρα ήγγικεν. Η ιστορία θέλει μας δικαιώσει και οι μεταγενέστεροι θέλουν ελεεινολογήσει την συμφοράν μας. Εγώ δε καυχώμαι, διότι εντός ολίγου το αίμα ενός Ελβετού, ενός απογόνου του Γουλιέλμου Τέλλου, μέλλει να συμμειχθεί με τα αίματα των ηρώων της Ελλάδος».  Το Μεσολλόγγι έπεσε… Η Ελλάδα αναστήθηκε.

Ο Νίκος Κορδώσης, ιδρυτής του κέντρου λόγου και τέχνης «Διέξοδος» αναφέρεται στην ιστορία της πόλης, το ταπεινό ψαροχώρι που ήταν τον 15^ο και μέσα από την θάλασσα αναδύθηκε σε πνευματικό κέντρο τον 18^ο αιώνα. Με αφορμή τα 200 χρόνια από την επανάσταση η εθελουσία ηρωική πορεία των Μεσολογγιτών προς τον θάνατο γίνεται κτήμα των σύγχρονων Ελλήνων, μέσα από ένα ντοκιμαντέρ που θα βρίσκεται αναρτημένο στο youtube, με τίτλο “Το Μεσολόγγι της ιστορίας και του πνεύματος”.

Όταν, ενίοτε οι ισχυροί της γης συμβουλεύουν ανήθικους συμβιβασμούς, οι φαινομενικά αδύναμοι Έλληνες, απαντούν εμπράκτως, χαράζοντας νέα πορεία στην ανθρωπότητα.

[1] Λουδοβίκος Α’, Βασιλιάς της Βαυαρίας -πατέρας του Όθωνος

[2] Ιστορία του Αρματωλισμού Ν. Κασομούλη, εισαγωγή -σημειώσεις Γιάννη Βλαχογιάννη, Tομ. 2, (1941), σσ. 102-103.

[3] Απομνημονεύματα της δευτέρας πολιορκίας του Μεσολογγίου 1825-1826,  Σπυρομίλιου, εκδίδονται υπό Ιω. Βλαχογιάννη, (1926),  σσ. 125, 139-140.