Η εισβολή στην Πολωνία το Φθινόπωρο του 1939

ΗΓερμανία εξαπέλυσε την αιφνιδιαστική επίθεση τα ξημερώματα της 1ης Σεπτεμβρίου 1939, με μια εμπροσθοφυλακή αποτελούμενη από περισσότερα από 2.000 τεθωρακισμένα που υποστηρίζονταν από σχεδόν 900 βομβαρδιστικά και πάνω από 400 μαχητικά αεροπλάνα. Συνολικά, η Γερμανία ανέπτυξε 60 μεραρχίες και σχεδόν 1,5 εκατομμύριο άνδρες στην εισβολή. Από την Ανατολική Πρωσία και τη Γερμανία στα βόρεια και τη Σιλεσία και τη Σλοβακία στα νότια, οι γερμανικές μονάδες διέσπασαν γρήγορα τις πολωνικές γραμμές κατά μήκος των συνόρων και προέλασαν προς τη Βαρσοβία εκτελώντας μια μαζική επίθεση περικύκλωσης.

Τα σημαντικότερα γεγονότα

• Η ναζιστική Γερμανία διέθετε συντριπτική στρατιωτική υπεροχή έναντι της Πολωνίας. Η επίθεση στην Πολωνία κατέδειξε την ικανότητα της Γερμανίας να συνδυάζει τις αεροπορικές δυνάμεις και τα τεθωρακισμένα σε ένα νέο είδος πολέμου κινήσεων.
• Στις 17 Σεπτεμβρίου 1939 η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στην ανατολική Πολωνία, σφραγίζοντας τη μοίρα της Πολωνίας. Η τελευταία επιχειρησιακή πολωνική μονάδα παραδόθηκε στις 6 Οκτωβρίου.
• Μετά την ήττα της Πολωνίας στις αρχές Οκτωβρίου 1939, η ναζιστική Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση διαίρεσαν τη χώρα σύμφωνα με ένα μυστικό πρωτόκολλο του γερμανοσοβιετικού συμφώνου μη επίθεσης.
• Η Πολωνία άργησε να κινητοποιηθεί και πολιτικές σκοπιμότητες εξανάγκασαν τον στρατό της σε δυσμενή ανάπτυξη. Ο πολωνικός στρατός στερούνταν επίσης σύγχρονων όπλων και εξοπλισμού, διέθετε λίγες τεθωρακισμένες και μηχανοκίνητες μονάδες και μπορούσε να επιστρατεύσει λίγα περισσότερα από 300 αεροπλάνα, τα περισσότερα από τα οποία η Luftwaffe (γερμανική πολεμική αεροπορία) κατέστρεψε τις πρώτες ημέρες της εισβολής. Παρά το γεγονός ότι πολέμησε επίμονα και προκάλεσε σοβαρές απώλειες στους Γερμανούς, ο πολωνικός στρατός ηττήθηκε μέσα σε λίγες εβδομάδες. Ο κόσμος υιοθέτησε έναν νέο όρο για να περιγράψει την επιτυχημένη πολεμική τακτική της Γερμανίας: Blitzkrieg ή «πόλεμος-αστραπή». Η τακτική αυτή περιελάμβανε την εξαπόλυση μιας αιφνιδιαστικής επίθεσης με μαζικές, συγκεντρωμένες δυνάμεις ταχέως κινούμενων τεθωρακισμένων μονάδων που υποστηρίζονταν από συντριπτική αεροπορική ισχύ.
• Η Βρετανία και η Γαλλία έμειναν πιστές στην εγγύηση των συνόρων της Πολωνίας και κήρυξαν τον πόλεμο στη Γερμανία στις 3 Σεπτεμβρίου 1939. Ωστόσο, η Πολωνία βρέθηκε να πολεμά σε έναν πόλεμο με δύο μέτωπα, όταν η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στην Πολωνία από τα ανατολικά στις 17 Σεπτεμβρίου. Η πολωνική κυβέρνηση εγκατέλειψε τη χώρα την ίδια ημέρα.

Γερμανική κατοχή και διχοτόμηση

Έπειτα από συνεχόμενους σφοδρούς βομβαρδισμούς, η Βαρσοβία παραδόθηκε στους Γερμανούς στις 27 Σεπτεμβρίου 1939.
Σύμφωνα με το μυστικό πρωτόκολλο του συμφώνου μη επίθεσης, η Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση διχοτόμησαν την Πολωνία στις 29 Σεπτεμβρίου 1939. Η διαχωριστική γραμμή ήταν κατά μήκος του ποταμού Μπουκ.

Τον Οκτώβριο του 1939 η Γερμανία προσάρτησε άμεσα πρώην πολωνικά εδάφη κατά μήκος των ανατολικών συνόρων της Γερμανίας: τη Δυτική Πρωσία, το Πόζναν, την Άνω Σιλεσία και την πρώην Ελεύθερη Πόλη του Ντάντσιχ. Το υπόλοιπο της γερμανοκρατούμενης Πολωνίας -συμπεριλαμβανομένων των πόλεων Βαρσοβία, Κρακοβία, Ράντομ και Λούμπλιν- οργανώθηκε ως η λεγόμενη Generalgouvernement (Γενική Κυβέρνηση)- υπό έναν γενικό κυβερνήτη, τον δικηγόρο του Ναζιστικού Κόμματος Χανς Φρανκ.

Η ναζιστική Γερμανία κατέλαβε την υπόλοιπη Πολωνία, όταν εισέβαλε στη Σοβιετική Ένωση τον Ιούνιο του 1941. Η Πολωνία παρέμεινε υπό γερμανική κατοχή μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου του 1945.

Τα θύματα

Οι Ναζί θεωρούσαν ότι οι Πολωνοί ήταν φυλετικά κατώτεροι. Μετά τη στρατιωτική ήττα της Πολωνίας από τη Γερμανία τον Σεπτέμβριο του 1939, οι Γερμανοί ξεκίνησαν μια εκστρατεία τρόμου που αποσκοπούσε στην καταστροφή του πολωνικού έθνους και πολιτισμού και στον υποβιβασμό των Πολωνών σε έναν ακέφαλο πληθυσμό αγροτών και εργατών που μοχθούσαν για τους Γερμανούς αφέντες τους.
Τις Εβδομάδες που ακολούθησαν τη γερμανική επίθεση στην Πολωνία, τα γερμανικά SS, αστυνομικές και στρατιωτικές μονάδες εκτέλεσαν χιλιάδες Πολωνούς πολίτες, συμπεριλαμβανομένων πολλών μελών της πολωνικής αριστοκρατίας, του κλήρου και της διανόησης. Την άνοιξη του 1940, οι γερμανικές αρχές κατοχής προχώρησαν στην εφαρμογή του σχεδίου AB-Aktion για την συστηματική εξόντωση των Πολωνών που θεωρούνταν μέλη της “ηγετικής τάξης”. Στόχος τους ήταν να απομακρύνουν όσους Πολωνούς έκριναν ικανούς να οργανώσουν αντίσταση εναντίον της γερμανικής κυριαρχίας και με τρομοκρατικές τακτικές να εξαναγκάσουν τον πολωνικό πληθυσμό σε υποταγή. Οι Γερμανοί εξόντωσαν χιλιάδες δασκάλους, ιερείς και άλλους διανοούμενους σε μαζικές εκτελέσεις. Ναζί αξιωματούχοι εκτόπισαν χιλιάδες ακόμα στο νεόκτιστο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς, στο Stutthof και σε άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία, όπου οι μη Εβραίοι Πολωνοί αποτελούσαν την πλειοψηφία των κρατουμένων μέχρι τον Μάρτιο του 1942.
Ήμασταν, βέβαια, εμείς οι επιζώντες μιας περιόδου κατά την οποία κάθε ικανός σώμα άνθρωπος, ηλικίας 14 ετών και άνω, έπρεπε να εργάζεται 10 ώρες την ημέρα, 6 ημέρες την εβδομάδα. Διαφορετικά, θα μεταφερόμασταν στη Γερμανία για να εργαστούμε ή σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας ή σε εργοστάσια της γερμανικής πολεμικής μηχανής. -Wallace Witkowski

Αντίποινα και εκτοπισμοί

Οι Ναζί αξιωματούχοι πήραν αδιακρίτως μέτρα αντιποίνων σε απάντηση σε αντιστασιακές δράσεις. Απάντησαν στις επιθέσεις εναντίον των Γερμανών με μαζικές συλλήψεις και εκτελέσεις αμάχων και τακτικά κρατούσαν αμάχους ως ομήρους για να εκτελεστούν σε αντίποινα για επιχειρήσεις αντίστασης. Οι επιχειρήσεις “ειρήνευσης” της Γερμανίας σε περιοχές αντιστασιακής δράσης περιελάμβαναν μαζικές απελάσεις πολιτών, όπου πολλοί στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Μια πολωνική εξόριστη κυβέρνηση, υπό την ηγεσία του Wladyslaw Sikorski, διορίστηκε στη Γαλλία και μεταφέρθηκε στο Λονδίνο μετά την πτώση της Γαλλίας. Εκπροσωπήθηκε στο πολωνικό έδαφος από την μυστική οργάνωση “Delegatura”, η οποία είχε ως μία από τις λειτουργίες της τον συντονισμό των δραστηριοτήτων του τοπικού πολωνικού στρατού (Armia Krajowa). Η πολωνική αντίσταση οργάνωσε μια βίαιη μαζική εξέγερση εναντίον των Γερμανών στη Βαρσοβία τον Αύγουστο του 1944. Η εξέγερση διήρκεσε δύο μήνες, αλλά τελικά συνετρίβη από τους Γερμανούς. Περισσότεροι από 200.000 Πολωνοί σκοτώθηκαν στην εξέγερση.

Ο υπολογισμός του αριθμού των ατόμων που σκοτώθηκαν ως αποτέλεσμα της ναζιστικής πολιτικής είναι ένα δύσκολο έργο. Εκτιμάται ότι οι Γερμανοί σκότωσαν μεταξύ 1,8 και 1,9 εκατομμυρίων μη Εβραίων Πολωνών πολιτών κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Επιπλέον, οι Γερμανοί δολοφόνησαν τουλάχιστον 3 εκατομμύρια Εβραίους πολίτες της Πολωνίας.

Κείμενο: Θωμάς Σίδερης