Γ. Χαρίτος στο Πρώτο: Δείγματα επαναπροσέγγισης Τουρκίας-Ισραήλ και το πρότζεκτ EastMed (audio)

«Η διαφαινόμενη ανανέωση των διαύλων επικοινωνίας σε ανώτατο πολιτειακό επίπεδο μεταξύ της Τουρκίας και του Ισραήλ δεν θα πρέπει να ξαφνιάζει».
Όπως ανέφερε ο δρ. Γαβριήλ Χαρίτος, ερευνητής στο ισραηλινό Ινστιτούτο Μπεν Γκουριόν και επισκέπτης καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, όπου διδάσκει Ιστορία των Πολιτικών Σχέσεων Ελλάδας-Ισραήλ-Κύπρου, μιλώντας στο Πρώτο Πρόγραμμα 91,6 και 105,8 και την εκπομπή «Ναι μεν Αλλά» με την Ευαγγελία Μπαλτατζή, η αποχώρηση του Μπενιαμίν Νετανιάχου από την εξουσία και ο σχηματισμός της νέας κυβέρνησης συνεργασίας υπό τον πρωθυπουργό, Ναφτάλι Μπένετ και τον Υπουργό Εξωτερικών Γιαϊρ Λαπίντ, εκλήφθηκε από τον Πρόεδρο Ερντογάν ως μία καλή ευκαιρία για την όσο το δυνατόν βελτίωση των διμερών σχέσεων. Η ασυνήθιστα μακρά τηλεφωνική επικοινωνία Ερντογάν – Χέρτσογκ, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του τον περασμένο Ιούνιο αποτέλεσε μία “καλή αρχή” και η συνέχεια σε αυτό το νέο κανάλι επικοινωνίας σημειώθηκε με την απελευθέρωση δύο Ισραηλινών τουριστών τον περασμένο Νοέμβριο που είχαν επισκεφθεί την Κωνσταντινούπολη, οι οποίοι αντιμετώπιζαν κατηγορίες για κατασκοπεία.

Όπως είπε ο κ. Χαρίτος, η ανακίνηση του ζητήματος του EastMed με τις γνωστές διαρροές του αμερικανικού non-paper, που απασχόλησαν τα ελληνικά ΜΜΕ, προσέδωσαν στον Τούρκο Πρόεδρο ακόμα μία ευκαιρία να μην χαθεί το momentum που αναζητούσε για μία περαιτέρω δημόσια επαφή με την ισραηλινή πολιτική ηγεσία.  Έτσι, εν είδει αποκάλυψης, ο Ερντογάν όχι μόνο επανέλαβε την παλιά του πρόταση να διασυνδεθούν η Τουρκία και το Ισραήλ με αγωγό που θα μετέφερε το ισραηλινό φυσικό αέριο προς την Ευρώπη μέσω Τουρκίας, αλλά και ότι επίκειται επίσημη επίσκεψη του ισραηλινού Προέδρου Ιτσχάκ Χέρτσογκ στην Άγκυρα “κατά το προσεχές διάστημα”. Παρότι το περιβάλλον του ισραηλινού Προέδρου αρνήθηκε να σχολιάσει τις δηλώσεις Ερντογάν, η ισραηλινή κρατική τηλεόραση προ ημερών επιβεβαίωσε ότι πράγματι τέτοιες επαφές υπάρχουν, αλλά ακόμα δεν έχει βρεθεί “η κατάλληλη στιγμή γι’ αυτό”.

Κατά την εκτίμηση του κ. Χαρίτου, ο Ισραηλινός Υπουργός Εξωτερικών, Γαιΐρ Λαπίντ, επιθυμώντας να αφήσει το δικό του ιδιαίτερο στίγμα στην εξωτερική πολιτική της χώρας του, επιδιώκει να “κλείσει” δυσάρεστες πτυχές της περιφερειακής πολιτικής που εφάρμοσαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις υπό τον Νετανιάχου. Συγκεκριμένα όπως διαφαίνεται από τις δηλώσεις, αλλά και από τις κινήσεις του κ. Λαπίντ από τον Ιούνιο του 2021 μέχρι σήμερα, η ισραηλινή πλευρά ενδιαφέρεται να βελτιώσει τις σχέσεις με την Ιορδανία (κάτι που επετεύχθη ύστερα από την υπογραφή διμερών συμφωνιών για θέματα νερού και παροχής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές), με τον Λίβανο (εκκρεμεί το ζήτημα του καθορισμού των κοινών ορίων της ισραηλινής και της λιβανικής ΑΟΖ) και βεβαίως με την Τουρκία. Έως ότου ο κ. Λαπίντ αναλάβει πρωθυπουργικά καθήκοντα στα τέλη Αυγούστου του 2023, διαφαίνεται ότι η ισραηλινή πλευρά δεν θα ήταν αρνητική στο να δει τις διμερείς τουρκοϊσραηλινές σχέσεις να βελτιώνονται. Ωστόσο, όπως προκύπτει από σχετικές δηλώσεις του κ. Λαπίντ τον περασμένο Νοέμβριο, η βασική προϋπόθεση που τίθεται εκ μέρους της Ιερουσαλήμ είναι η διακοπή της στήριξης που παρέχει ο Πρόεδρος Ερντογάν προς την παλαιστινιακή οργάνωση Χαμάς, η οποία ελέγχει de facto την Λωρίδα της Γάζας και εσχάτως φαίνεται να αυξάνει την επιρροή της στην Δυτική Όχθη. Στο μεταξύ όμως – και ενόσω η Τουρκία συνεχίζει να στηρίζει πολιτικά και διπλωματικά την Χαμάς – η ισραηλινή πλευρά δεν επιθυμεί να αποθαρρύνει την ύπαρξη διαύλου επικοινωνίας μεταξύ του ισραηλινού Προέδρου Ιτσχάκ Χέρτσογκ με τον Τούρκο ομόλογό του. Θα έχει ενδιαφέρον κατά πόσον η Τουρκία του Ερντογάν θα αποφασίσει να ικανοποιήσει το ισραηλινό αίτημα, μεταβάλλοντας δραστικά τη στάση της έναντι της Χαμάς – μιας και η τουρκική εξωτερική πολιτική από το 2010 και μετά έχει επενδύσει μεγάλο επικοινωνιακό κεφάλαιο σε αυτό το θέμα. Τέλος, ο κ. Χαρίτος επεσήμανε ότι η Τουρκία θα επιδιώξει να δημιουργήσει τις πολιτικές και οικονομικές συνθήκες που θα καθιστούσαν ρεαλιστική την πρότασή της περί κατασκευής αγωγού φυσικού αερίου που θα συνδέσει το Ισραήλ, την Τουρκία και την Ευρώπη. Ο κ. Χαρίτος τόνισε ότι δεν είναι τυχαίο πως ο νέος Πρωθυπουργός του Λιβάνου, Νατζίμπ Μικάτι, πολυεκατομμυριούχος με εξαιρετικά καλές σχέσεις με τουρκικούς επιχειρηματικούς κύκλους, θα επισκεφθεί τον Φεβρουάριο την Άγκυρα, για να συζητήσει ζητήματα που άπτονται και της ενεργειακής συνεργασίας Τουρκίας-Λιβάνου – κάτι που ανακοινώθηκε επίσημα χθες.

Όσον αφορά στον αγωγό EastMed, σε αντίθεση με την Ελλάδα και την Κύπρο, στο Ισραήλ δεν έχει γίνει καμία απολύτως αναφορά ή σχολιασμός από τα τοπικά ΜΜΕ ή από κυβερνητικούς κύκλους, οι οποίοι ούτε επιβεβαιώνουν ότι παρέλαβαν κάποιο αμερικανικό non-paper, ούτε επιθυμούν να σχολιάσουν ένα έγγραφο, επί του περιεχομένου του οποίου δεν έχουν λάβει γνώση. Ωστόσο, ο κ. Χαρίτος επεσήμανε ότι ανεξάρτητα εάν τελικά οι Ισραηλινοί έλαβαν ή δεν έλαβαν το εν λόγω non-paper που περιγράφει τις προθέσεις των ΗΠΑ για τον αγωγό EastMed, κατά πάγια τακτική τους, οι Ισραηλινοί τόσο σε επίπεδο κυβέρνησης όσο και σε επίπεδο καθαρά δημοσιογραφικό, είναι φειδωλοί όσον αφορά ζητήματα ενεργειακών πρότζεκτ – τα οποία και ανακοινώνουν και σχολιάζουν μόνο όταν το μόνο που απομένει είναι οι τελικές υπογραφές. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό, συνέχισε ο κ. Χαρίτος, ότι τώρα, αλλά και κατά τα προηγούμενα χρόνια, ενώ το ζήτημα του EastMed βρισκόταν πολύ ψηλά στην ατζέντα της επικαιρότητας σε Ελλάδα και Κύπρο, αντιθέτως τα ισραηλινά ΜΜΕ τις περισσότερες φορές δεν απασχολούνταν με το συγκεκριμένο ζήτημα είτε εμφανώς λιγότερο είτε ακόμα και καθόλου. Με δεδομένο το συγκεκριμένο επικοινωνιακό κλίμα, η ισραηλινή πλευρά δείχνει να αναμένει να λάβει γνώση της έκθεσης βιωσιμότητας για το πρότζεκτ του EastMed από την Ευρωπαϊκή Ένωση, βάσει όσων είχαν συμφωνηθεί μεταξύ Ισραήλ, Ελλάδας, Κύπρου και Ε.Ε. στις αρχές Ιανουαρίου του 2020 στην Αθήνα. Η συμφωνία εκείνη προέβλεπε ότι εντός διετίας το αργότερο θα έχει ολοκληρωθεί η εξέταση της βιωσιμότητας του έργου και εφόσον θα αξιολογηθεί βιώσιμο, τότε η Ε.Ε. θα το στηρίξει. Σε αντίθετη περίπτωση, η Ε.Ε. θα αποφασίσει ότι δεν θα το χρηματοδοτήσει.

Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, ο κ. Χαρίτος διευκρίνισε ότι η απόλυτη σιωπή των ισραηλινών ΜΜΕ για το περιεχόμενο του αμερικανικού non-paper και για τις πιθανότητες βιωσιμότητας του EastMed διακόπηκε μόλις χθες, στις 19 Ιανουαρίου με την δημοσίευση σχετικού άρθρου του Μιχαέλ Αράρι σε ισραηλινή ειδησεογραφική ιστοσελίδα. Η άποψή του έχει σημασία, καθότι ο κ. Αράρι είχε διατελέσει Πρέσβης του Ισραήλ στην Λευκωσία κατά την κρίσιμη πενταετία 2010-2015. Κατά τον κ. Αράρι, το συγκεκριμένο πρότζεκτ ήταν  πράγματι μεγαλεπήβολο και αντιμετώπιζε αντικειμενικές δυσκολίες στην εφαρμογή του. Ωστόσο, η αξιοποίησή του πολιτικό επίπεδο, ακόμα και με την μορφή του οράματος, δεν έβλαψε τις σχέσεις του Ισραήλ, της Ελλάδας και της Κύπρου – συμπέρασμα με το οποίο συμφώνησε και ο κ. Χαρίτος, σχολιάζοντας το περιεχόμενο του ως άνω άρθρου.