Δ. Σαρηγιάννης: Η δυναμική της Ευρώπης στην έρευνα & ανάπτυξη με βάση τα συμπεράσματα από τη διαχείριση της πανδημίας

Την ανάλυση και τον σχολιασμό αυτών των θεμάτων, κρίσιμων για τη διαχείριση της πανδημίας, αλλά σχετιζόμενων και με τη συζήτηση για το «Μέλλον της Ευρώπης», έκανε στην εκπομπή «Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο» ο Δημοσθένης Σαρηγιάννης, καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Αναπληρωτής Καθηγητής Υγειονομικής και Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών της Παβία.

Πόσο δίκαιες είναι οι κριτικές που ασκούνται στην ΕΕ και ιδίως στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων για το ότι λειτούργησαν και λειτουργούν με αργούς ρυθμούς, γραφειοκρατία και «λογιστική» λογική ως προς την αντιμετώπιση της πανδημίας; Κι αυτό είτε αφορά καθυστερήσεις και λάθος επιλογές στην προμήθεια εμβολίων, είτε ελλιπή συντονισμό για τα μέτρα κλεισίματος/ανοίγματος των κοινωνιών και τους περιορισμούς μετακινήσεων, την ταχύτητα εμβολιασμών, το πράσινο πιστοποιητικό για COVID κλπ.

Η σχετική συζήτηση γίνεται μάλιστα πιο έντονη όταν ξεκινούν οι συγκρίσεις για το τι έκανε η Ευρώπη σε σχέση με το πως κινήθηκαν οι ΗΠΑ, ειδικά μετά την προεδρία Μπάιντεν, αλλά και η Βρετανία του Brexit. Απ’ την άλλη, υπάρχει ασφαλώς και η οπτική πως οι μεμονωμένες χώρες -και ειδικά οι μικρότερες και λιγότερο πλούσιες- θα είχαν ακόμη πιο περιορισμένα μέσα και δυνατότητες αν ενεργούσαν μόνες τους.

Επιπλέον, τίθεται το ερώτημα πως θα μπορούσε να ήταν πολλή διαφορετική η διαχείριση της πανδημίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς ο τομέας της δημόσιας υγείας βρίσκεται εκτός των κοινοτικών/ενωσιακών πολιτικών της ΕΕ, παραμένοντας στη σφαίρα των εθνικών αρμοδιοτήτων των χωρών μελών. Έτσι, να υπογραμμιστεί ότι οι κοινές πολιτικές των κρατών μελών στο χώρο της υγείας είναι απλώς επικουρικές, ο δε Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων αποτελεί κυρίως έναν γραφειοκρατικό οργανισμό δευτερογενούς επίβλεψης και εποπτείας, χωρίς δικές του ερευνητικές δυνατότητες, χάραξη πολιτικής κλπ.

Από την άλλη, στο τραπέζι έχουν τεθεί προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Πορτογαλικής Προεδρίας για μια «Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας», η οποία να μπορεί να συμβάλει στη δυνατότητα της ΕΕ να αντιμετωπίζει κρίσεις για τη δημόσια υγεία, να συντονίζει τη δημιουργία ασφαλών εμβολίων και τεστ για τέτοιες περιπτώσεις και να συμβάλει στην παρακολούθηση των εξελίξεων σ’ αυτούς τους τομείς. Ενδεχομένως μια τέτοια ιδέα είναι πιο ρεαλιστική, από την άποψη ότι έρχεται να απαντήσει σε επείγουσες πλέον ανάγκες, χωρίς να προϋποθέτει αλλαγή των Ευρωπαϊκών Συνθηκών.

Εξετάζοντας, πάντως, γενικότερα τα ζητήματα Έρευνας και Ανάπτυξης (R&D), ο επιστημονικός αγώνας δρόμου για τη δημιουργία εμβολίων/φαρμάκων για την Covid 19 φανέρωσε αδυναμίες συνολικά για την ΕΕ, καθώς και για τις μεμονωμένες ευρωπαϊκές χώρες. Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει εφόσον γίνει μια σύγκριση της Ευρώπης με τους ανταγωνιστές της αναφορικά με την Έρευνα και Ανάπτυξη για ιατρικές/φαρμακευτικές τεχνολογίες και προϊόντα, αλλά και ευρύτερα για τη δημιουργία νέων τεχνολογιών και τη σύνδεσή τους με την οικονομία.

Εν προκειμένω, ενώ τρία από τα αδειοδοτημένα ή υπό αδειοδότηση εμβόλια είναι προϊόντα ευρωπαϊκής έρευνας (Biotech, Αstra Ζeneca, Curevac) τη μεγαλύτερη αίγλη και τα περισσότερα κέρδη αποκομίζουν κυρίως αμερικανικές εταιρείες. Επεκτείνοντας αυτό το σχήμα μπορούμε να πούμε πως ενώ σε πολλά πανεπιστήμια και επιστημονικά ιδρύματα της Ευρώπης γίνεται ιδιαίτερα προωθημένη έρευνα, τα αποτελέσματα σε σχέση με τις ΗΠΑ (τώρα και την Κίνα) είναι πολλές φορές περιορισμένα. Ακόμη, σε ορισμένους κρίσιμους τομείς η Ευρώπη είναι σχεδόν απούσα (π.χ. big data/clouds, ευρωπαϊκές μηχανές αναζήτησης), η δε φυγή εγκεφάλων προς την άλλη όχθη του Ατλαντικού παραμένει συχνή, ακόμη και από προηγμένες ευρωπαϊκές χώρες. Τελικά τι φταίει, πόσο μοιραίο είναι κάτι τέτοιο να συμβαίνει και τι μπορεί να κάνει η ΕΕ ως σύνολο, καθώς τα κοινοτικά προγράμματα που διαθέτει για την έρευνα (π.χ. Horizon) δεν είναι καθόλου αμελητέα.

O κ. Σαρηγιάννης υπήρξε επί πολλά χρόνια στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε διάφορες θέσεις που είχαν σχέση με την έρευνα. Έτσι, ρωτήθηκε για τα παραπάνω ζητήματα από τον Πολυδεύκη Παπαδόπουλο, σ’ ένα διαφορετικό ρόλο από αυτόν που έγινε γνωστός τους τελευταίους μήνες στο ευρύτερο κοινό, αναλύοντας τα δεδομένα και κάνοντας προβλέψεις για τα κρούσματα της Covid.

Π.Π.