Ασφαλιστικό: Τα συν και τα πλην του νέου συστήματος (πίνακες)

Ριζικές αλλαγές επιφέρει το νέο σύστημα υπολογισμού των συντάξεων, το οποίο αποτελεί μια ουσιαστική προσπάθεια εξορθολογισμού του σημερινού πολυδιασπασμένου συστήματος, με τους περιορισμούς, όμως, που θέτει η οικονομική συγκυρία και η πολιτική πίεση των δανειστών.

Η κυβερνητική πρόταση αποτελεί μια απόπειρα συγκερασμού δύσκολων και αντικρουόμενων στόχων και ως εκ τούτου έχει τις θετικές αλλά και τις αρνητικές πλευρές της. Μένει βέβαια να φανεί και αν η πρόταση αυτή θα γίνει αποδεκτή από τους δανειστές, οι οποίοι ξεκινούν από δυσμενέστερες αφετηρίες με σκληρές θέσεις για μεγάλες και γενικευμένες περικοπές.

Στη σωστή κατεύθυνση είναι η καθιέρωση ενός ενιαίου συστήματος με απλούς, σαφείς και ενιαίους κανόνες για όλους, καθώς το υφιστάμενο καθεστώς έχει πολλές στρεβλώσεις και δημιουργεί αδικίες, με αποτέλεσμα πολλοί ασφαλισμένοι να παίρνουν χαμηλότερες συντάξεις από άλλους με λιγότερα χρόνια εργασίας και λιγότερες εισφορές.

Ο περιορισμός των πρόωρων συντάξεων είναι επίσης ένα αναγκαίο βήμα διότι, με απλά λόγια, το σύστημα είχε «ξεχειλώσει» τα τελευταία χρόνια, δημιουργώντας στρεβλώσεις και υπερβολές.

Η κλιμάκωση των ποσοστών αναπλήρωσης (δηλαδή το ποσοστό της σύνταξης σε σχέση με το μισθό του ασφαλισμένου) έχει ως αποτέλεσμα να διατηρούνται ή ακόμα και να αυξάνονται οι χαμηλές και μεσαίες συντάξεις, σε σχέση με το προηγούμενο καθεστώς, ενώ αντίθετα οι υψηλές συντάξεις επιβαρύνονται, ιδιαίτερα στο Δημόσιο και τις ΔΕΚΟ όπου υπήρχαν και τα μεγαλύτερα ποσοστά αναπλήρωσης.

Από τη σκοπιά της κοινωνικής πολιτικής, η εξέλιξη αυτή έχει μεν μια λογική, καθώς δημιουργείται ένα δίχτυ ασφαλείας για όλους, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό ιδιαίτερα στις συνθήκες υψηλής ανεργίας που ζούμε τα τελευταία χρόνια. Από την άλλη πλευρά, όμως, δημιουργούνται και προϋποθέσεις νέων στρεβλώσεων, καθώς οι εργαζόμενοι από ένα σημείο και πέρα δεν έχουν κίνητρο να συσσωρεύουν περισσότερες εισφορές και χρόνο εργασίας, αφού δεν θα εισπράξουν αναλογικά μεγαλύτερη σύνταξη.

Με λίγα λόγια, η δυναμική που δημιουργεί το νέο σύστημα, ενδεχομένως να ευνοεί την εισφοροδιαφυγή η οποία αποτελεί ήδη το μεγάλο πρόβλημα του ασφαλιστικού συστήματος.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η επιτροπή που πραγματοποίησε την αναλογιστική μελέτη για το ασφαλιστικό σύστημα υπό τον καθηγητή Οικονομικών κ. Σάββα Ρομπόλη είχε αναδείξει σε κεντρικό πυλώνα των προτάσεών της τη δημιουργία ενιαίου φορέα είσπραξης των εισφορών για όλο το ασφαλιστικό σύστημα.

Επίσης, πρότεινε τη δημουργία ενός «κουμπαρά» για το ασφαλιστικό με θέσπιση νέων πόρων (από πηγές όπως τυχερά παιχνίδια, πρόστιμα πάσης φύσεως, κρατικές προμήθειες, μέρος του τιμήματος από τις αποκρατικοποιήσεις, πόροι από τις συμβάσεις παραχώρησης δημοσίων έργων).

Ο κ. Ρομπόλης επίσης, υποστηρίζει ότι σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας που πραγματοποίησε η επιτροπή «δεν είναι αναγκαία η μειώσεων των συντάξεων για να εξασφαλιστεί η μακροχρόνια βιωσιμότητα και η κοινωνική αποτελεσματικότητα του ασφαλιστικού» και ότι χρειάζονται θεσμικές και διαρθρωτικές παρεμβάσεις εξορθολογισμού τόσο στο σκέλος των εισροών όσο και στο σκέλος των εκροών του συστήματος.

Η εθνική και η αναλογική σύνταξη

Το νέο σύστημα βασίζεται σε μεγάλο μέρος στη λειτουργία της εθνικής σύνταξης, η οποία είναι ενιαία (384 ευρώ) και θα χορηγείται σε όλους στην ηλικία των 67 ετών, εφόσον έχουν 15 χρόνια ασφάλισης ή στα 360 ευρώ ανεξάρτητα από χρόνο εργασίας και εισφορές με προϋπόθεση ο ασφαλισμένος έχει πολύ χαμηλό εισόδημα (κάτω από 4.300 ευρώ ετησίως ατομικό εισόδημα).

Το σύνολο της σύνταξης αποτελείται από δύο μέρη, από την εθνική σύνταξη και από την αναλογική σύνταξη.
Η αναλογική σύνταξη θα διαμορφώνεται ανάλογα με τα χρόνια εργασίας και το ποσοστό αναπλήρωσης, δηλαδή το ποσοστό της σύνταξης σε σχέση με τις συντάξιμες αποδοχές. Όσο περισσότερα χρόνια εργασίας έχει ο ασφαλισμένος, τόσο μεγαλύτερο θα είναι το ποσοστό αναπλήρωσης, το οποίο ξεκινά από 12% για 15 χρόνια ασφάλισης και φτάνει το 50,73% για 42 χρόνια ασφάλισης. Οι συντάξιμες αποδοχές προκύπτουν από το μέσο όρο των αποδοχών του σε όλη τη διάρκεια του εργασιακού βίου.

Όπως φαίνεται και από το σχετικό πίνακα με ορισμένα ενδεικτικά παραδείγματα η εθνική σύνταξη αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής σύνταξης για τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα (μπορείτε να δείτε περισσότερους πίνακες εδώ)

Σημείωση: Η εθνική σύνταξη χορηγείται ολόκληρη στα 67 έτη. Εάν δοθεί νωρίτερα απομειώνεται.

Η αναλογικότητα εισφορών/παροχών

Η εθνική σύνταξη είναι ένα θετικό βήμα, αλλά στις ειδικές συνθήκες στις οποίες εφαρμόζεται δημιουργεί στρεβλώσεις.

Καθώς αποδίδεται μόνο με ασφάλιση 15 ετών, με τη συμπλήρωση της ηλικίας των 67 ετών, από ένα σημείο και πέρα αποτελεί ένα αντικίνητρο ακριβώς για την καταβολή εισφορών και την εργασία για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι για να σχηματίσει ένας ασφαλισμένος αναλογική σύνταξη -ισόποση με την εθνική- 384 ευρώ, χρειάζονται 42 χρόνια εργασίας με αποδοχές 700 ευρώ, 33 χρόνια εργασίας με απδοχές 1.000 ευρώ και 26 χρόνια εργασίας με αποδοχές 1.500 ευρώ.

Με συντάξιμες αποδοχές 500 ευρώ θα χρειάζονται 51 χρόνια εργασίας για να εξασφαλίσει κάποιος αναλογική σύνταξη 343,7 ευρώ!

Είναι σαφές επομένως ότι το νέο σύστημα αλλάζει η σημερινή σχέση εισφορών/παροχών. Στην ουσία μεταφέρει ασφαλιστικά δικαιώματα/πόρους από τους ασφαλισμένους με πολλά χρόνια εργασίας και υψηλές εισφορές, αλλά και από τους προνομιούχους των λεγόμενων «ευγενών ταμείων», προς τους ανασφάλιστους και τους άνεργους, τους εργαζόμενους με λίγες εισφορές και, βέβαια, προς τον κρατικό προϋπολογισμό, αφού με την εξοικονόμηση πόρων θα μειωθούν οι ανάγκες χρηματοδότησης του ασφαλιστικού συστήματος από το Κράτος.

Επί της αρχής η μεταφορά αυτή των πόρων είναι απολύτως θεμιτή, αλλά το ζήτημα είναι εάν με τα νέα δεδομένα θα ξεπεραστεί η βέλτιστη ισορροπία του συστηματος με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν αντικίνητρα για καταβολή εισφορών και νέο αδιέξοδο.

Οι εισφορές

Το ζήτημα αυτό θα πρέπει να εξεταστεί σε συνδυασμό και με το νέο σύστημα σύνδεσης των εισφορών που καταβάλλουν οι αυτοαπασχολούμενοι με το εισόδημά τους.

Με το νέο σύστημα οι απασχολούμενοι με χαμηλό εισόδημα θα πληρώνουν λιγότερες εισφορές από ότι σήμερα, αλλά εκείνοι με υψηλά εισοδήματα θα κληθούν να πληρώσουν περισσότερα.

Επί της αρχής και η ρύθμιση αυτή είναι στη σωστή κατεύθυνση και απολύτως ορθολογική, αλλά το πρόβλημα είναι ότι εφαρμόζεται σε ένα ήδη στρεβλωμένο καθεστώς, καθώς είναι κοινό μυστικό ότι πολλοί αυτοαπασχολούμενοι δηλώνουν μικρότερα εισοδήματα από τα πραγματικά τους. Έτσι όσοι φοροδιαφεύγουν θα πληρώνουν λιγότερες εισφορές με το νέο σύστημα.

Επομένως, εάν δεν υπάρξουν σοβαρά αντισταθμίσματα, στο νέο σύστημα πολλοί ασφαλισμένοι θα έχουν σοβαρό κίνητρο να δηλώνουν λιγότερα εισοδήματα στην εφορία για να πληρώνουν και λιγότερες εισφορές, ιδιαίτερα καθώς το κίνητρο για συσσώρευση εισφορών θα αποδυναμώνεται από την μικρότερη αναλογικότητα των εισφορών με το ύψος της σύνταξης.

Το κλειδί, λοιπόν, για την επιτυχία του νέου συστήματος βρίσκεται στο κατά πόσον θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για να καταπολεμηθεί η εισφοροδιαφυγή και η φοροδιαφυγή, ώστε να μην υπάρχει πρακτικά η δυνατότητα να δημιουργηθούν νέες στρεβλώσεις στο σύστημα.

ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ Χ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΠΗΓΕΣ: LEFT.GR, money-money.gr