Σε ποια παγκόσμια οικονομία ζούμε; -H αναγκαιότητα «οικονομικού εγγραμματισμού» μεγάλων και μικρών…

Σύνταξη : Πολυδεύκης Παπαδόπουλος

Διάγουμε μια εποχή που οι διεθνείς κρίσεις διαδέχονται η μία την άλλη με καταιγιστικό ρυθμό. Αν και δεν πρόκειται πάντα για αμιγώς οικονομικές κρίσεις, οι γενεσιουργές αιτίες τους έχουν συχνά οικονομικές διαστάσεις, ενώ οι κλυδωνισμοί που δημιουργούν αφήνουν έντονο το αποτύπωμά τους στην παγκόσμια οικονομία.

Μόνον την τελευταία 5ετία η Πανδημία, η διαταραχή των εφοδιαστικών αλυσίδων και του χώρου της εργασίας εξαιτίας της, η ενεργειακή κρίση, η έκρηξη του πληθωρισμού, ο Πόλεμος στην Ουκρανία και οι συνέπειές του, η σύγκρουση στη Γάζα και η ανάφλεξη μεγάλου μέρους της Μ. Ανατολής, η ξαφνική είσοδος της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) σε πολλούς τομείς της ζωής, η επανεκλογή Τραμπ, ο «πόλεμος» των δασμών, είναι μεγάλες αλλαγές που η μια διαδέχθηκε την άλλη, δημιουργώντας σε κάθε περίπτωση πολλαπλές οικονομικές συνέπειες.

Επομένως, σε μια εποχή κυριαρχίας του οικονομικού στοιχείου σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, όπως στον καιρό μας, ποια είναι η κατάσταση του λεγόμενου «οικονομικού εγγραμματισμού» δηλαδή μιας βασικής οικονομικής παιδείας του μέσου ανθρώπου και ειδικά των νέων ; Τι καταλαβαίνουν οι πολίτες όσον αφορά τα μεγάλα οικονομικά φαινόμενα, αλλά και τις αλλεπάλληλες κρίσεις οι οποίες τους κατακλύζουν και που οι περισσότερες έχουν οικονομικά αίτια και πάντως οικονομικές συνέπειες.

Στη εκπομπή του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου «Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο» (Α’ Πρόγραμμα, Σάββατα και Κυριακές 12.00-13.00) για τα θέματα αυτά μεταφέρει την εμπειρία του ο Δημήτρης Κωνσταντέλλης, Καθηγητής Οικονομίας στο ελληνικό λύκειο και συγγραφέας του βιβλίου «Καπιτακλυσμός-Μια διερεύνηση της ιδιαιτερότητας και της βιωσιμότητας του σύγχρονου καπιταλιστικού συστήματος» (Εκδ. Παπαζήση).

Ο ίδιος αναφέρεται στην κατάσταση του οικονομικού εγγραμματισμού μικρότερων και μεγαλύτερων στη χώρα μας. Και όπως καταγράφουν σχετικές έρευνες του ΟΟΣΑ, διαπιστώνει κι αυτός από την επαγγελματική θέση του τον χαμηλό βαθμό «οικονομικής παιδείας των Ελλήνων, κάτι που σχετίζει σε μεγάλο βαθμό με την έλλειψη κατάλληλων μαθημάτων από τη Βασική Εκπαίδευση έως και την Ανώτατη, πέραν των αμιγώς οικονομικών σχολών. Βεβαίως, όπως τονίζεται στη συζήτηση, ο «οικονομικός εγγραμματισμός» σε μια κοινωνία είναι μεν κυρίως υποχρέωση των διαφόρων βαθμίδων της εκπαίδευσης, αλλά επίσης και των πολιτικών κομμάτων, των συνδικάτων και φυσικά των ΜΜΕ.

Μιλώντας για το βιβλίο του, αναφέρεται πως έχει τον χαρακτήρα οικονομικού εγχειριδίου, με την έννοια ότι παίζει το ρόλο του οικονομικού εγγραμματισμού γύρω από τα ζητήματα που περιλαμβάνει ο υπότιτλος του. Π.χ ένα μέρος του εξηγεί την εξέλιξη των οικονομικών συστημάτων από την αρχαιότητα έως σήμερα. Το δε υπόλοιπο αναλύει την κατάσταση που ζούμε, όπου αφενός ο Καπιταλισμός ως σύστημα οικονομίας αλλά και τρόπος σκέψης έχει κατακλύσει τα πάντα κι από την άλλη κινδυνεύει ο ίδιος με ένα Κατακλυσμό (εξ ου και το λογοπαίγνιο του τίτλου Καπιτακλυσμός), εξ αιτίας των 7 πληγών του, όπως τις εξηγεί στη συζήτηση. Και αυτές είναι :

1ον ) Η οικονομική στασιμότητα 2ον) Οι μεγάλες οικονομικές ανισότητες που αναμένεται να επιδεινωθούν κι από δύο νέους παράγοντες, που είναι οι επιπτώσεις στην εργασία της Τεχνητής Νοημοσύνης και η Κλιματική Κρίση η οποία πλήττει χειρότερα τους φτωχότερους 3ον) Το Υπέρογκο δημόσιο και ιδιωτικό χρέος, που διαρκώς αυξάνεται στις περισσότερες οικονομίες του κόσμου 4ον) Η υπερδιόγκωση και η απορρύθμιση του χρηματοπιστωτικού τομέα 5ον) Οι σφοδρές και πλέον συχνές οικονομικές κρίσεις 6ον) Οι μονοπωλιακές τάσεις στην οικονομία διεθνώς 7ον) Η οικονομική διαφθορά, είτε μιλάμε για οικονομικό έγκλημα, για φοροδιαφυγή, για ξέπλυμα ή χειραγώγηση των αγορών. Και εν τέλει όλες μαζί αυτές οι καταστάσεις δημιουργούν μια Πολυκρίση, που συνδέει το ένα στοιχείο με το άλλο.

Πάντως, ο κ. Κωνσταντέλλης και στο βιβλίο του και στη συζήτηση, ενώ ασκεί έντονη κριτική στον καπιταλισμό, ξεκαθαρίζει πως δεν επιθυμεί την ήττα και την καταστροφή του, γιατί αυτή θα συνοδευτεί από μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό κόστος. Αναγνωρίζοντας τη μοναδική ικανότητα του Καπιταλισμού να παράγει πλούτο και να προάγει την υλική ευημερία των ανθρώπων, ζητά τον μετασχηματισμό του σε ένα σύστημα οικονομικά, οικολογικά και κοινωνικά πιο βιώσιμο. Αναφέρει πως τα εργαλεία διόρθωσης και ρύθμισης που προτείνονται διεθνώς είναι : α) Υπερφορολόγηση των υψηλών κερδών και εισοδημάτων β) Φορολόγηση του κεφαλαίου γ) Κεφαλαιακοί έλεγχοι και εν μέρει προστατευτισμός δ) Διεθνής συντονισμός των φορολογικών πολιτικών και θέσπιση ελάχιστων συντελεστών φορολόγησης. Ωστόσο, καθώς θεωρεί αυτά τα μέσα ανεπαρκή λόγω του φορολογικού ανταγωνισμού μεταξύ των χωρών, ο ίδιος προτείνει, επιπλέον, ένα σύστημα εθελούσιας φορολόγησης των πλουσίων με παροχή μη υλικών προνομίων και αναγνωρίσεων.