“Μέσα από τις σκιές”: γράφει ο Juan José Millás

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Αυτή είναι η ιστορία ενός τύπου που τυχαία, μια μέρα, περνά από ένα παζάρι με αντίκες και κλέβει μια χρυσή καρφίτσα για γραβάτες. Δεν είναι κλέφτης, απλά κατευνάζει την κοινωνική του απέχθεια μέσα από τέτοιες μικροπαραβάσεις. Ο Δαμιάν, όπως ονομάζεται, είναι ένας παραβάτης μετρημένος, όπως ήταν και γιος μετρημένος, εργαζόμενος μετρημένος και άντρας, σε γενικές γραμμές, επίσης μετρημένος. Έχει μια Κινέζα αδερφή, την οποία υιοθέτησαν οι γονείς του όταν πίστευαν ότι δε θα μπορούσαν να κάνουν παιδί, και μόλις την έφεραν στο σπίτι, η μητέρα του έμεινε έγκυος σε αυτόν. Ωστόσο, στον Δαμιάν φέρονται σαν να είναι υιοθετημένος (και Κινέζος). Ο ήρωάς μας έχει συναίσθηση των ορίων του, τα γνωρίζει όπως ο οδηγός τη μηχανή του αυτοκινήτου του. Αυτό σημαίνει πως τα ελέγχει αντί να ελέγχεται από αυτά. Σίγουρα είναι φορές που του βγαίνει η κοινωνική απέχθεια -αυτή η ατομική μεταβλητή της πάλης των τάξεων- και πρέπει να διαπράξει μια παράβαση που θα επιδράσει ως βάλσαμο στο άγχος του. Στην παρούσα περίπτωση, όπως λέγαμε, η παράβαση συνίσταται στην κλοπή μιας χρυσής καρφίτσας για γραβάτες.

Μετά από λίγο, αντιλαμβάνεται πως ένας φύλακας έχει δει την πράξη του και τον ακολουθεί. Προσπαθώντας να τον αποφύγει, καταλήγει στον χώρο με τα έπιπλα-αντίκες και κρύβεται στο εσωτερικό μιας πελώριας τρίφυλλης ντουλάπας, περιμένοντας την ευκαιρία για να βγει. Η ευκαιρία, όμως, δεν παρουσιάζεται ποτέ. Αντιθέτως, το έπιπλο μεταφέρεται στο σπίτι μιας οικογένειας που το έχει αγοράσει για την κύρια κρεβατοκάμαρα. Η οικογένεια, που αποτελείται από ένα παντρεμένο ζευγάρι και την έφηβη κόρη τους, ζει σε μια οικιστική περιοχή σε προάστιο της πόλης. Ο Δαμιάν μεταφέρεται εκεί άθελά του, κλεισμένος καθώς είναι στο εσωτερικό της τρίφυλλης ντουλάπας, και δε βρίσκει ποτέ την κατάλληλη στιγμή για να το σκάσει και να επιστρέψει στη ζωή του (ή μάλλον στη μη-ζωή του).

Ο καιρός περνά, και ο Δαμιάν συνειδητοποιεί πως δεν είναι ότι δεν μπορεί να βγει από το έπιπλο, αλλά ότι δεν το επιθυμεί. Εντελώς απρόσμενα, έχει βρει τη θέση του στον κόσμο. Και η θέση του είναι σε μια τρίφυλλη ντουλάπα τοποθετημένη στην κύρια κρεβατοκάμαρα ενός παντρεμένου ζευγαριού με μια έφηβη κόρη. Από το εσωτερικό του επίπλου, ο Δαμιάν θα παρακολουθεί τις ζωές των ανθρώπων αυτών και θα τις επηρεάζει όπως το βλέμμα ενός παρατηρητή αλλάζει τη συμπεριφορά του παρατηρούμενου. Κι εδώ έχουμε μια υπαρξιακή εκδοχή της Αρχής της Αβεβαιότητας, του Χάιζενμπεργκ.

Όταν η οικογένεια βρίσκεται εκτός σπιτιού (το ζευγάρι στη δουλειά, η κόρη στο σχολείο), ο Δαμιάν εγκαταλείπει τη ντουλάπα και αναλαμβάνει τις οικιακές ασχολίες. Αρχίζει πλένοντας τα πιάτα του πρωινού και καταλήγει να βάζει πλυντήριο και να σιδερώνει τα ρούχα. Εντωμεταξύ, ετοιμάζει και το γεύμα της οικογένειας, ξεσκονίζει τα έπιπλα και στρώνει τα κρεβάτια. Εγκαθίσταται στο σπίτι κανονικά, μια παρουσία ευεργετική την οποία αντιλαμβάνεται μόνο η γυναίκα η οποία, συν τοις άλλοις, πιστεύει και σε φαντάσματα.

Έτσι, ο Δαμιάν, που ήταν άνθρωπος με σάρκα και οστά, μετατρέπεται σε πνεύμα. Αυτό δεν συμβαίνει από τη μια στιγμή στην άλλη, αλλά προοδευτικά, κυριεύοντας σιγά-σιγά την ψυχή των κεντρικών ηρώων. Όταν, όμως, η διαδικασία ολοκληρώνεται, ο απροσάρμοστος πρωταγωνιστής της ιστορίας μας, αυτός που δεν βρήκε ποτέ τη θέση του ούτε στη βιολογική του οικογένεια, ούτε στη δουλειά του, ούτε στον κόσμο, ταυτίζεται απόλυτα με τον ρόλο του φαντάσματος που είναι συνδεδεμένο με ένα έπιπλο -την τρίφυλλη ντουλάπα-, το εσωτερικό της οποίας, στο μεταξύ, έχει μεταμορφωθεί από χώρος φυσικός σε χώρο ηθικό μέσα από τον οποίο ο Δαμιάν παρακολουθεί τη ζωή τόσο των άλλων όσο και τη δική του.

Juan José Millás

Το μυθιστόρημα του Juan José Millás Μέσα από τις σκιές κυκλοφορεί, σε μετάφραση της Θεοδώρας Δαρβίρη, από τις Εκδόσεις Ψυχογιός (σελ.: 232, τιμή: 12,20 €). Τίτλος πρωτότυπου: Desde la sombra.

Ο Χουάν Χοσέ Μιγιάς γεννήθηκε το 1946 στη Βαλένθια. Αρθρογράφος και συγγραφέας, αρχικά αντιμετωπίστηκε από τους κριτικούς ως διανοούμενος μυθιστοριογράφος. Ωστόσο, από τη δεκαετία του ’80 που άρχισε να συνεργάζεται με την εφημερίδα El País, έγινε αγαπητός στο ευρύ κοινό και το σύνολο του έργου του έτυχε σημαντικής αναγνώρισης. Μάλιστα, έχει τιμηθεί, με τα λογοτεχνικά βραβεία Nadal (1990), Primavera (2002), Planeta (2007) και με το δημοσιογραφικό βραβείο Mariano de Cavia (1999).

Σημείωμα της μεταφράστριας Θεοδώρας Δαρβίρη:

Ο πολυβραβευμένος συγγραφέας, δημοσιογράφος, αρθρογράφος Χουάν Χοσέ Μιγιάς παίρνει την ευφυή, καυστική, χιουμοριστική του πένα και γλιστρά Μέσα από τις Σκιές. Αυτός είναι ο τίτλος του τελευταίου του βιβλίου, μιας ενδιαφέρουσας, πρωτότυπης ιστορίας, σουρεαλιστικής και ρεαλιστικής μαζί, που έχει εμπνευστεί από προσωπικά του βιώματα.

Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα καφκικό με πρωταγωνιστή έναν παρία που αναζητά τη θέση του στην κοινωνία, για να τη βρει, τελικά, στις σκιές ενός σπιτιού, στο σκοτάδι της ντουλάπας μιας οικογένειας. Στο συμβολικό αυτό περιθώριο της σύγχρονης ζωής, παρακολουθεί την καθημερινότητά της, γίνεται το αόρατο τέταρτο μέλος της, μαθαίνει τα μυστικά της, την επηρεάζει, την καθοδηγεί. Στο σπίτι της οικογένειας καταλήγει στην προσπάθειά του να ξεφύγει από την αστυνομία μετά από μια απρόσμενη μικροκλοπή όταν μένει άνεργος. Κρυμμένος στην ντουλάπα-αντίκα, που είναι τοποθετημένη στην κρεβατοκάμαρα του παντρεμένου ζευγαριού τού σπιτιού, συνειδητοποιεί ότι νιώθει άνετα και αρνείται να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες που του δίνονται να το σκάσει. Όταν η οικογένεια απουσιάζει, αποφασίζει να κάνει τις δουλειές του σπιτιού: στρώνει τα κρεβάτια, σκουπίζει, ξεσκονίζει, μαγειρεύει. Είναι τυχερός γιατί η μητέρα της οικογένειας, που ο πρωταγωνιστής είναι σαφές ότι ερωτεύεται από την αρχή, πιστεύει σε φαντάσματα και έτσι, σιγά-σιγά, την πλησιάζει ολοένα και πιο πολύ ενώ, ταυτόχρονα, αρχίζει και ο ίδιος να μετατρέπεται σε φάντασμα. Η ευέλικτη και σπιρτόζικη αφήγηση του Μιγιάς, κυρίως μέσα από τους διαλόγους-μονολόγους του πρωταγωνιστή, στοχάζεται και σχολιάζει την αλλοίωση της σύγχρονης πραγματικότητας, αλλά και τα συμπλέγματα, τις φοβίες, τις εμμονές, τις αδυναμίες των ανθρώπων, τόσο σε σχέση με τους άλλους και με την κοινωνία όσο και με τον ίδιο τους τον εαυτό.

Η Θεοδώρα Δαρβίρη εργάζεται στον χώρο των εκδόσεων από την αρχή της σταδιοδρομίας της, πρώτα σε οργανική θέση και, στη συνέχεια, ως μεταφράστρια, επιμελήτρια σύμβουλος εκδόσεων. Έχει κάνει πτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές στην Επικοινωνιολογία και τη Μετάφραση και έχει αποδώσει στα ελληνικά μεγάλο αριθμό βιβλίων από τα αγγλικά, τα ισπανικά, τα ιταλικά και τα γαλλικά.

Σημείωση: Η στήλη ευχαριστεί τη Θεοδώρα Δαρβίρη για τη βοήθειά της στη μετάφραση του κειμένου που μας έστειλε ο Χουάν Χοσέ Μιγιάς για το νέο βιβλίο του.