“Ανθολογία της νέας τουρκικής λογοτεχνίας”: γράφει ο Αριστοτέλης Μητράρας

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Γεννήθηκα στην Ίμβρο. Ένα νησί ορφανό στο ΒΑ Αιγαίο που αποκόπηκε από τη μητέρα πατρίδα. Είμαι πρόσφυγας πρώτης γενιάς κι αισθάνομαι ότι αποτελώ απόηχο της μικρασιατικής καταστροφής. Με τη Συνθήκη της Λοζάνης το 1923 η Ίμβρος παραχωρήθηκε στην Τουρκία και εξαιρέθηκε από τη συμφωνία περί ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Από αυτή τη χρονική στιγμή ξεκίνησαν όλα. Με τις πολιτικές αφελληνισμού και καταπίεσης που εφάρμοσαν οι εκάστοτε τουρκικές κυβερνήσεις, με αποκορύφωμα το “πρόγραμμα διάλυσης”, τις αναγκαστικές απαλλοτριώσεις και την εγκατάσταση ανοικτής φυλακής βαρυποινιτών στο νησί το 1965, το αποτέλεσμα ήταν η σταδιακή αφαίμαξη του πληθυσμού τής Ίμβρου. Μέσα σε εξήντα περίπου χρόνια η Ίμβρος οδηγήθηκε στην ερήμωσή της κι από 9.000 περίπου Έλληνες κατοίκους το νησί σήμερα αριθμεί διακόσια πενήντα με τριακόσια άτομα και τα περισσότερα από αυτά είναι ηλικιωμένοι.

Οι Ίμβριοι στην πλειοψηφία τους ήταν αγρότες, κτηνοτρόφοι και αλιείς. Όμως, πέρα από αυτούς τους τομείς απασχόλησης, αγαπούσαν και τα γράμματα. Μετά το 1964 η τουρκική κυβέρνηση άσκησε ασφυκτικές πιέσεις στην ελληνική μειονότητα του νησιού απαγορεύοντας στα ελληνικά σχολεία τη διδασκαλία των ελληνικών μαθημάτων. Έτσι, οι Ίμβριοι, πικραμένοι και απογοητευμένοι από τις άδικες ενέργειες των τουρκικών αρχών, κατέφυγαν στην Κωνσταντινούπολη και εν συνεχεία στην Ελλάδα.

Η δίψα για μάθηση και μόρφωση και κυρίως η επιθυμία ανατροφής των Ιμβρίων με την ελληνική παιδεία και τον πολιτισμό, ψυχολογικά και οικονομικά στοίχισε ακριβά στις οικογένειες των νησιωτών. Οι φτωχοί, άποροι και αμόρφωτοι γονείς, πλην όμως προνοητικοί και διορατικοί, αντιλαμβανόμενοι τα προνόμια της μόρφωσης, επένδυσαν στην εκπαίδευση των παιδιών τους στερούμενοι τα πάντα. Πριν από την έναρξη κάθε σχολικής χρονιάς, οι οικογένειες των Ιμβρίων έστελναν τα παιδιά τους στην Κωνσταντινούπολη για να σπουδάσουν, τα οποία επέστρεφαν στο νησί τους με τη λήξη των μαθημάτων. Από τη δεκαετία του 1970 έως και τα μέσα της δεκαετίας του 1990, ένας μεγάλος αριθμός μαθητών φοίτησε σε σχολεία της Κωνσταντινούπολης. Μορφώθηκε, αλλά στερήθηκε την οικογενειακή θαλπωρή καθ’ όλη τη διάρκεια των σπουδών του. Ορισμένα ευκατάστατα νοικοκυριά αποφάσισαν να εγκατασταθούν μόνιμα στην Πόλη, επειδή δεν άντεχαν τις αντίξοες συνθήκες κάτω από τις οποίες γίνονταν οι διαρκείς μετακινήσεις όσο και οι προσπάθειες των παιδιών να μορφωθούν. Άλλες οικογένειες οικονομικά ανίσχυρες, έστελναν τα παιδιά τους σε οικοτροφεία – ορφανοτροφεία, (όπως τα δύο ορφανοτροφεία της Πριγκήπου, δηλαδή του Σωτήρος Χριστού και του Αγίου Νικολάου), περιορίζοντας έτσι τις τεράστιες δαπάνες από τα γλίσχρα έσοδά τους. Όσοι, τέλος, από τους Ιμβρίους είχαν τη θέληση να συνεχίσουν ανώτερες σπουδές εγγράφονταν στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης η οποία τους εξασφάλιζε ύπνο, διατροφή και εκπαίδευση.

Έτσι έμαθα την ελληνική γλώσσα, έτσι και την τουρκική και απέκτησα συνείδηση για τα παιχνίδια που παίζουν η μοίρα και η Ιστορία.

Το βιβλίο με τον τίτλο Ανθολογία της νέας τουρκικής λογοτεχνίας – Θέατρο αποτελεί μέρος ενός τετράτομου έργου με τους εξής υπότιτλους: Μυθιστόρημα, Διήγημα, Ποίηση και Θέατρο. Όπως τονίζω και στο βιβλίο, τα τουρκικά θεατρικά έργα που μεταφράστηκαν στην Ελλάδα είναι λιγότερα από τα δάχτυλα ενός χεριού. Το παρόν εγχειρίδιο έρχεται να συμπληρώσει ένα τεράστιο κενό, αλλά όχι να το καλύψει πλήρως. Κατ’ αρχάς, υπάρχει μια κατατοπιστική αναδρομή στο τουρκικό θέατρο, αλλά και στην πολύτιμη συμβολή των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης για την ανάπτυξη κι εξέλιξη του θεάτρου στην Τουρκία.

Όσον αφορά την επιλογή των θεατρικών έργων, πέραν των άλλων κριτηρίων, βαρύνουσας σημασίας αποτελούν οι υποκειμενικές προθέσεις. Π.χ. συμπεριέλαβα κάποια έργα που έχουν άμεση σχέση με την Ελλάδα, όπως τα έργα Ο ιεροδικαστής (καδής) του Αγίου Όρους και Το τραγούδι του Κουζκουντζουκίου, τα οποία παραπέμπουν στην οθωμανική εποχή και στο πογκρόμ της 6/7 Σεπτεμβρίου 1955 αντίστοιχα. Άλλες γενικές θεματικές ενότητες που μπορεί να συναντήσει ο αναγνώστης στα θεατρικά έργα του βιβλίου είναι οι ακόλουθες: κοινωνική, πολιτική, καθημερινότητα και σχέσεις των ανθρώπων, ιστορική, ερωτική, πολυπολιτισμική, σατιρική.

Συμπερασματικά, τίθεται το εξής ερώτημα: Τι καινούργιο προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό το συγκεκριμένο βιβλίο;

1-) Μία εκτενή εισαγωγή σχετικά με την γέννηση και την εξέλιξη του τουρκικού θεάτρου.
2-) Δεκατρία εκτενή αποσπάσματα θεατρικών έργων.
3-) Μέσα από τα θεατρικά έργα ο αναγνώστης μαθαίνει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τρόπου ζωής και σκέψης, γνωρίζει τους πόθους, τα όνειρα, τους έρωτες, τα ήθη κι έθιμα, εν συντομία, την κουλτούρα της τουρκικής κοινωνίας, καθώς ολ’ αυτά αποτελούν τον καθρέφτη ενός λαού.

Αριστοτέλης Μητράρας

Το βιβλίο του Αριστοτέλη Μητράρα Ανθολογία της νέας τουρκικής λογοτεχνίας – Θέατρο, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαζήση, στη σειρά «Γλώσσα και Πολιτισμός» που επιμελείται ο καθηγητής Ι. Θ. Μάζης (σελ.: 396, τιμή: 24,38 €).

Ο Αριστοτέλης Μητράρας γεννήθηκε το 1962 στην Ίμβρο. Σπούδασε στο Ζωγράφειο Γυμνάσιο και στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης στην Κωνσταντινούπολη και αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ. Κατόπιν, συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού Σορβόννη IV απ’ όπου και απέκτησε το μεταπτυχιακό του δίπλωμα (D.E.A-Master) στη Νεοελληνική Λογοτεχνία και ‘Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, δίπλωμα (D.E.A-Master) με ειδίκευση στην Οθωμανική Ιστορία. Το 2010 αναγορεύτηκε διδάκτωρ του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Εργάστηκε ως ανταποκριτής και μεταφραστής στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων (Α.Π.Ε.) της Κωνσταντινούπολης. Επίσης, εργάστηκε ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και παράλληλα υπήρξε μέλος της Ελληνικής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Παιδείας με αντικείμενο μελέτης τα τουρκικά σχολικά εγχειρίδια. Είναι εκπαιδευτικός στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και διδάσκει τουρκική λογοτεχνία στο Τμήμα Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του ΕΚΠΑ.
Συγγραφικό έργο:
√ Αριστοτέλης Μητράρας, Ο Τουρκικός Εθνικισμός του Ζιγιά Γκιοκάλπ και ο Κεμαλισμός, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2012.
  √ Αριστοτέλης Μητράρας, Το Εθνικιστικό Τρίπτυχο Εκτουρκισμός – Εξισλαμισμός – Εκσυγχρονισμός στην ποίηση του Ζιγιά Γκιοκάλπ – Ποιητική Περιήγηση, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2012.
√ Αριστοτέλης Μητράρας, Ανθολογία της Νέας Τουρκικής Λογοτεχνίας – Μυθιστόρημα, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2014.
√ Αριστοτέλης Μητράρας, Ανθολογία της Νέας Τουρκικής Λογοτεχνίας – Διήγημα, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2014.
√ Αριστοτέλης Μητράρας, Ανθολογία της Νέας Τουρκικής Λογοτεχνίας – Ποίηση, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2015.
√ Αριστοτέλης Μητράρας, Ανθολογία της Νέας Τουρκικής Λογοτεχνίας – Θέατρο, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2017.