Σήμερα, 8 Μάρτη 2022, η φεμινίστρια-ακτιβίστρια και ερευνήτρια Σπουδών Φύλου και Φεμινισμού, Κατερίνα Σεργίδου, μίλησε στη Φούλη Ζαβιτσάνου για τις θέσεις και τις διεκδικήσεις του σύγχρονου φεμινιστικού κινήματος.
Από το ραδιοφωνικό βήμα της εκπομπής «Αποτύπωμα» της Φωνής της Ελλάδας, μας μίλησε για το νέο φεμινιστικό κύμα που ξεκίνησε από την Λατινική Αμερική και την Ισπανία, την επέκταση και τις προοπτικές του, για τον αγώνα κατά της έμφυλης βίας και του σεξισμού, αλλά και για την γυναικεία αλληλεγγύη και τις νέες μορφές φεμινιστικού αγώνα:
1.Την τελευταία δεκαετία έχει αναπτυχθεί, αρχικά στην Ισπανία και στη Λατινική Αμερική, ένα νέο φεμινιστικό κύμα με νέες διεκδικήσεις και μορφές αγώνα. Ποιο το σημείο εκκίνησης και τα ορόσημα του;
Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια το Ισπανικό Κράτος και κάποιες χώρες της Λατινικής Αμερικής όπως η Αργεντινή και η Χιλή αναδείχθηκαν σε πολιτικά και φεμινιστικά εργαστήρια. Στην Ισπανική κοινωνία γίνεται λόγος για τη φεμινιστική άνοιξη και ήδη από κάποια απόσταση , αν και όχι ακόμα αρκετή, αρχίζουμε να αναρωτιόμαστε αν βρισκόμαστε μπροστά στο τέταρτο κύμα φεμινισμού.
Στιγμιότυπα αυτής της φεμινιστικής άνοιξης είναι οι διαδηλώσεις εκατομμυρίων γυναικών στην Ισπανία και την Λατινική Αμερική οι οποίες λαμβάνουν χώρα όχι μόνο στις μεγάλες πόλεις αλλά σε κάθε μικρή πόλη και χωριό (αυτό ήταν κάτι που το έζησα από πολύ κοντά τα τελευταία χρόνια).
Κατά τη γνώμη μου αυτή η φεμινιστική αναταραχή, όπως επίσης έχει ονομαστεί καταγράφεται σε τρεις κύκλους και αποτελεί τμήμα της διαδικασίας εκδημοκρατισμού και αυτής της μακράς μεταπολίτευσης που ξεκινά με τον θάνατο του Φράνκο. Σημείο εκκίνησης είναι το 2014 όταν ο Αλμπέρτο Γκαγιαρδόν, ο τότε υπουργός δικαιοσύνης της δεξιάς κυβέρνησης Ραχόι, φέρνει στην ισπανική βουλή το νομοσχέδιο που απαγόρευε την έκτρωση με εξαίρεση τις περιπτώσεις βιασμού. Τεράστιες διαδηλώσεις και καμπάνιες οργανώνονται σε όλη τη χώρα με αποτέλεσμα την παραίτηση του Γκαγιαρδόν ο οποίος ανακοίνωσε ότι αποσύρεται από την πολιτική, μετά από τριάντα χρόνια ανελλιπούς πολιτικής παρουσίας . Ήταν η πρώτη φορά που κάτι τέτοιο συνέβαινε στην μεταπολιτευτική Δημοκρατία.
Ο δεύτερος κύκλος ξεκινά το 2016 μετά την υπόθεση ομαδικού βιασμού μιας γυναίκας από μια συμμορία πέντε ανδρών, που ονομαζόταν Λα Μανάδα (La manada), δηλαδή «αγέλη λύκων», στις παραδοσιακές γιορτές Σαν Φερμίνες στην Παμπλόνα στις 7 Ιουλίου του 2016. Ένα μεγάλο κύμα συμπαράστασης στη γυναίκα που υπέστη το βιασμό αναπτύχθηκε σε όλη την Ισπανία με κεντρικό σύνθημα «Εγώ σε πιστεύω αδερφή» (Yo te creo hermana) το οποίο συνεχίστηκε μέχρι και την τελευταία δίκη το 2018 όταν οι βιαστές καταδικάστηκαν για σεξουαλική επίθεση αλλά όχι για βιασμό.
Αυτές οι δύο πρώτες φάσεις εκτυλίσσονται παράλληλα με το φεμινιστικό κίνημα στη Λατινική Αμερική ιδιαίτερα την περίοδο 2014-2017 στην Αργεντινή ενάντια στη ματσό-βία και στις γυναικοκτονίες που τροφοδοτεί το ισπανικό κίνημα και όχι μόνο με κεντρικό σύνθημα το «Ούτε μια λιγότερη» (Ni una menos).
Ο τρίτος κύκλος αυτής της φεμινιστικής άνοιξης (μιλώντας πάντα για την Ισπανία και τη Λατινική Αμερική) ξεκινά το 2018 όταν εμφανίζεται η πρόταση και το κάλεσμα για την πρώτη φεμινιστική απεργία. Πάντως από το 2018 περνάμε σε μια νέα φάση. Και αυτή η φάση συμβαδίζει και με τον εμβληματικό αγώνα στην Λατινική Αμερική προκειμένου να γίνει νόμος το δικαίωμα των γυναικών στην έκτρωση και στα αναπαραγωγικά δικαιώματα.
Που βρισκόμαστε τώρα; Ίσως σε εκείνη την φάση που πολλές από τις διεκδικήσεις των γυναικών υλοποιούνται από δημοτικές και τοπικές κυβερνήσεις. Έχουμε δηλαδή μια σειρά από θεσμοθετήσεις.
-Ποια τα βασικά αιτήματα και διεκδικήσεις αυτής της φεμινιστικής άνοιξης;
Το ενδιαφέρον με τα κινήματα αυτά δεν είναι μόνο τα αιτήματα αλλά και οι φεμινιστικές μεθοδολογίες μέσα από τις οποίες τα διεκδικούν και ο τρόπος μέσα από τον οποίο συγκεκριμένα στρώματα διεκδικούν ορατότητα. Ένας άξονας είναι σίγουρα ο αγώνας ενάντια στην έμφυλη βία και το σεξισμό, και όταν λέμε έμφυλη βία εννοούμε από την παρενόχληση και τον βιασμό μέχρι την πιο ακραία έκφραση της, την γυναικοκτονία.
Η οργή ενάντια στις γυναικοκτονίες και η διαδικασία καταμέτρησης των νεκρών αδερφών μας ήταν κομβικό σημείο αφού μιλάμε για περισσότερες από 60,000 γυναικοκτονίες τον χρόνο. Ο δεύτερος και βασικός πυλώνας της φεμινιστικής άνοιξης είναι η προσπάθεια οργάνωσης φεμινιστικής απεργίας που αναδεικνύει την κομβική θέση των γυναικών στην κοινωνική αναπαραγωγή, δηλαδή την αόρατη εργασία της (όχι μόνο στους χώρους εργασίας) αλλά και στο σπίτι. Η φροντίδα, η ανατροφή, η συναισθηματική διαχείριση της οικογένειας, διευρυμένης και μη.
Και βεβαίως ένας ακόμη άξονας είναι η υπεράσπιση των αναπαραγωγικών μας δικαιωμάτων που περνά μέσα από το δικαίωμα των γυναικών να ορίζουν το σώμα τους, να έχουν πρόσβαση σε δημόσια και δωρεάν έκτρωση. Αυτό που νομίζω πως είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε σε αυτή την περιγραφή είναι το ποιες και για ποιες και ενάντια σε τι. Στην Ισπανία (και όχι μόνο) τα κινήματα ονόμασαν ξεκάθαρα τον αντίπαλο: μίλησαν για καπιταλισμό και πατριαρχία, μίλησαν για τη βία της φτώχειας, μίλησαν για την αποικιοκρατία και τον ρατσισμό. Και μέσα από αυτό ανέδειξαν και τα υποκείμενα. Οι φτωχές, οι μετανάστριες, οι προσφύγισσες, οι ΛΟΑΤΚΙ, οι ανάπηρες.
Αυτό που πολύ εύστοχα αναφέρεται στο φεμινιστικό μανιφέστο που κυκλοφόρησε στον αγγλοσαξονικό κόσμο ως το 99%. Μιλάμε λοιπόν για τον φεμινισμό του 99% που με πάρα πολύ δημιουργικούς και προκλητικούς τρόπους, δημιουργώντας νέα λεξιλόγια και κινηματικές φόρμες κατεβαίνει στο δρόμο διεκδικώντας να τα αλλάξει όλα. Και μου φαίνεται πολύ σημαντικό ότι σε αυτή την κίνηση φέρνει ξανά στο προσκήνιο, την γυναικεία αλληλεγγύη και αδερφότητα, μια άλλη συγγένεια, μια πολιτική της στ-οργής όπου η οργή και η στοργή συναντιούνται μαζικά και ριζοσπαστικά στους δρόμους, δίνοντας φωνή στις μη προνομιούχες. Όχι μόνο σε αυτές αλλά κυρίως σε αυτές.
-Ποιο το αποτύπωμα σε κινηματικό και ακαδημαϊκό επίπεδο;
Αυτό το φεμινιστικό άνοιγμα αφήνει πολύ σημαντικό αποτύπωμα και σε κινηματικό και σε ακαδημαϊκό επίπεδο. Πρώτα από όλα στο δρόμο, έχουμε μαζικές διαδηλώσεις, συγκεντρώσεις έξω από δικαστικές αίθουσες, κινηματικές δράσεις όπως αλλαγές ονομάτων σε δρόμους, μεταμφίεση αγαλμάτων ή στήσιμο καινούριων. Με λίγα λόγια το κίνημα αλλάζει τον δημόσιο χώρο.
Επίσης το κίνημα συναντιέται διαθεματικά με άλλα κινήματα. Έτσι βλέπουμε ότι τα φεμινιστικά αιτήματα συναντιούνται με τις διεκδικήσεις των εργατικών κινημάτων, έχουμε ας πούμε το χαρακτηριστικό παράδειγμα των γυναικών εργαζομένων στην φροντίδα και την καθαριότητα οι οποίες διεκδικούν δικαιώματα και ορατότητα ως γυναίκες-εργαζόμενες των οποίων η εργασία συνδέεται άμεσα με την κοινωνική αναπαραγωγή.
Αυτή η ορμή περνάει και σε ακαδημαϊκό επίπεδο. Έτσι μετά τις δεκαετίες του 80 και του 90 που είχαμε μια σημαντική άνθιση στους κόλπους των Σπουδών Φύλου και του φεμινισμού έχουμε ξανά μια πολύ μεγάλη αναγνωρισιμότητα η οποία αποτυπώνεται σε εκδόσεις, σε τίτλους σπουδών, στην παραγωγή φεμινιστικής γνώσης και μεθοδολογίας, και κυρίως σε μια προσπάθεια αυτή η γνώση να μεταφέρεται σε συνθήκες μεγαλύτερης ισότητας και φεμινιστικής αλληλεγγύης. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα κινήματα και το ακαδημαϊκό επικοινωνούν και αλληλοτροφοδοτούνται. Και αυτό είναι κάτι που το βλέπουμε σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και στην Ελλάδα με τη δημιουργία των επιτροπών ισότητας και φύλου στα πανεπιστημιακά ιδρύματα.
-Ποια η ανάπτυξη του σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο;
Τα τελευταία χρόνια υπήρξε μια ραγδαία ανάπτυξη των φεμινιστικών κινημάτων σε ολόκληρο τον κόσμο, τέτοιο που να μας κάνει να μιλάμε για το κίνημα της παγκόσμιας φεμινιστικής απεργίας. Είχαμε τους αγώνες στην Αμερική ενάντια στον Τραμπ, τις μεγάλες κινητοποιήσεις στην Πολωνία. Και στις δύο περιπτώσεις είχαμε αγώνες για την υπεράσπιση της ζωής μας και ενάντια στην ακροδεξιά και τον νεοφιλελευθερισμό. Και η ανάπτυξη των φεμινιστικών κινημάτων γίνεται ορατή μέσα από την ραγδαία εξάπλωση της φεμινιστικής κουλτούρας.. Των τραγουδιών, των συνθημάτων, των πρακτικών.
-Ποια η μέχρι τώρα ελληνική εμπειρία;
Μπορούμε να πούμε πλέον με σιγουριά ότι έχουμε γίνει μάρτυρες ενός πολύ σημαντικού φεμινιστικού κινήματος και στην Ελλάδα. Και στην δική μας την περίπτωση οι άξονες και τα αιτήματα είναι αυτά που αναδείχθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο. Εδώ το ζήτημα των γυναικοκτονιών μπήκε στο κέντρο. Το 2021 έκλεισε με 30 γυναικοκτονίες. Είχαμε υποθέσεις γυναικοκτονιών οι οποίες συγκλόνισαν την κοινή γνώμη με εμβληματικότερη την γυναικοκτονία της Ελένης Τοπαλούδη και όχι μόνο.
Δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε όλο τον μισογυνικό-νεοφιλελευθερο λόγο που αναπτύχθηκε με τα συνέδρια γονιμότητας και την αμφισβήτηση των αναπαραγωγικών μας δικαιωμάτων και βεβαίως το κίνημα metoo με την θαρραλέα απόφαση πολλών γυναικών να καταγγείλουν την έμφυλη κακοποίηση τους. Νομίζω ότι και η υπόθεση της δολοφονίας του Ζακ Κωστοπουλου είναι σημαντικό να σημειωθεί ως σημαντικό σημείο στον χάρτη γιατί ανέδειξε το φεμινιστικό κίνημα ως έναν τόπο διεκδίκησης για κάθε καταπιεσμένο άνθρωπο λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας και θέσης.
Στη δημόσια σφαίρα ο σεξισμός συναντιεται με τις πολιτικές ακραίου νεοφιλευθερισμού, και διαμορφώνει μία αβίωτη καθημερινότητα: τηλεργασία ανεργία, μισθολογική και ιεραρχική ανισότητα στην εργασία, διάλυση των κοινωνικών υπηρεσιών φροντίδας και στήριξης.
-Τι είναι η φεμινιστική απεργία και γιατί έχει σημασία η συμμετοχή μας σε αυτή;
Φέτος καλούμε στην τέταρτη φεμινιστική απεργία στην Ελλάδα. Η ιδέα είναι πως απεργούμε από την ορατή και αόρατη εργασία μας η οποία να σημειώσουμε ότι αυξήθηκε δραματικά στο περιβάλλον της πανδημίας.
Απεργούμε από το σπίτι απεργούμε από τη δουλειά. Στην Ισπανία αυτό περιλαμβάνει απεργία από όλα (και από τα πανεπιστήμια και την κατανάλωση), Θέλουμε σήμερα να γίνει ορατή η απουσία μας από τα καθήκοντα της φροντίδας και της κοινωνικής αναπαραγωγής και θέλουμε να γίνει ορατή η παρουσία μας στο δρόμο. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι τα συνδικάτα και τα σωματεία έχουν μπει στην διαδικασία να καλούν σε φεμινιστική απεργία στο δρόμο. Η ΑΔΕΔΥ καλεί σε στάση εργασίας αλλά και πάρα πολλά άλλα πρωτοβάθμια σωματεία, όπως ας πούμε το πανελλαδικό σωματείο νέων ερευνητών.
Καλούμε λοιπόν όλους και όλες να συμμετάσχουν σε όλες τις διαδηλώσεις και εκδηλώσεις την 8η Μάρτη σε όλες τις πόλεις.
Στην Αθήνα η απεργιακή συγκέντρωση είναι στη 13:00 στην Πλατεία Κλαυθμώνος. Θα ακολουθήσει πορεία στο Σύνταγμα όπου θα γίνουν ομιλίες. Επίσης υπάρχει κάλεσμα στις 18:00 στη φεμινιστική συγκέντρωση στην Κλαυθμώνος, με συμμετοχή της Ανοιχτής Ορχήστρας και πορεία προς το Σύνταγμα.
Στη Θεσσαλονίκη στις 13:00 και στις 17:00 απεργιακή συγκέντρωση στο άγαλμα Βενιζέλου
Ακούστε τη συνέντευξη:
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος