Η επικράτηση του Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ εγείρει προβληματισμούς, προκλήσεις και αλλαγές στο σημερινό ευρωπαϊκό τοπίο. Προβάλλει μια νέα πρόκληση στον ορίζοντα: η διαμόρφωση των σχέσεων δύο παραδοσιακών και αναντικατάστατων εταίρων. Ο νέος Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, τόνιζε ήδη από την πρώτη θητεία του (2017-2021) τη θέλησή του να μειώσει τη συμμετοχή των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, αν τα υπόλοιπα κράτη-μέλη δεν επιδείξουν αντίστοιχη βούληση να αυξήσουν αναλογικά τις αμυντικές δαπάνες τους ως ποσοστό του ΑΕΠ, έστω και αν φιλοξενούν αμυντική βιομηχανία. Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Λονδίνο το 2019 και αυτή του G7 στη Σικελία (2017) μένουν στη συλλογική μνήμη. Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν ανήκει πλέον στην ΕΕ, ο Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν είναι εμφανώς αποδυναμωμένος στο Εσωτερικό της, διάγοντας ήδη το δεύτερο μισό της δεύτερης θητείας του χωρίς δυνατότητα επανεκλογής («lameduck» στην αντίστοιχη αμερικανική έκφραση), ενώ η Γερμανία βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο. Ασφαλώς διαρκές διακύβευμα είναι η συμπόρευση άσκησης εξωτερικής πολιτικής σε μεταβλητές συνθήκες, συνάρτηση και της ιδιοσυγκρασίας λαών ή της ψυχοσύνθεσης ηγετών, με την ανάγκη επικράτησης της διεθνούς ειρήνης, πάντα φιλικής στη γενική πρόοδο.
Οι σύγχρονες περιφερειακές πολεμικές συρράξεις ιδίως στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή δείχνουν ακριβώς το πλαίσιο της «πρόκλησης»: η ΕΕ θα καταφέρει να επανεκκινήσει την αργή μετάβασή της προς ενιαία εξωτερική πολιτική ή θα αρκεστεί στην ως τώρα παρουσία της στο διεθνές προσκήνιο; Οι ΗΠΑ θα επανέλθουν στη διεθνή πολιτική της πρώτης Κυβέρνησης Τραμπ αφιστάμενες από τα ενεργά μέτωπα, επιβεβαιώνοντας την εξαγγελία του για άμεση λήξη του πολέμου, έστω με μία από τις αγαπημένες του, επιχειρηματικού τύπου, λύσεις, η οποία θα είναι πρόδηλα ασύμβατη με το Διεθνές Δίκαιο και την απαγορευμένη νομιμοποίηση εισβολής σε ξένη Επικράτεια; Την ίδια στιγμή που ο Ρώσος Πρόεδρος διακηρύττει ότι ο δυτικός πολιτισμός δεν βάλλει κατά της πατρίδας του, απειλεί να πλήξει ευρωπαϊκά Κράτη ακόμα και με χρήση πυρηνικών όπλων, παραπέμποντας εύλογα το συλλογικό υποσυνείδητο στην εξασφαλισμένη αμοιβαία καταστροφή (M.A.D. ή «mutualassureddestruction») της παράνοιας ενός Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου, που ευτυχώς αποφεύχθηκε το 1962 στην Κρίση των πυραύλων στην Κούβα, άρα στο «μαλακό υπογάστριο» των ΗΠΑ. Ενώ η παράνομη κατοχή της Κριμαίας αντιμετωπίστηκε διαφορετικά από τη Δύση το 2014, γίνεται αντιληπτό ότι οι μακρές οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας επιδρούν στην ΕΕ, που ποτέ δεν είχε ενεργειακή αυτονομία.
Λόγω Κριμαίας και της πρώτης εκλογής Τραμπ αναβίωσαν οι σκέψεις εντός ΕΕ για ενίσχυση της Άμυνας με ίδια μέσα. Κατατέθηκαν νομοθετικές προτάσεις, που εντατικοποιήθηκαν το 2022 και στη νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υπάρχει Επίτροπος Άμυνας. Ήδη λειτουργεί ο «Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Ειρήνευσης» (ή «EuropeanPeaceFacility») και στον προϋπολογισμό της ΕΕ εντάσσεται το νεοσύστατο «Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας» και το πλαίσιο «Πολίτες-Ισότητα-Δικαιώματα-Αξίες (ή C.E.R.V. 2021-2027)». Οι επίκαιρες εισηγήσεις Ντράγκι και Τουσκ δίνουν ερέθισμα για περαιτέρω έρευνα.
Η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας («ΚΕΠΠΑ») ανήκει στον αναπόσπαστο πυρήνα των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ήδη από την ίδρυσή της με τη «Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση» (Μάαστριχτ, 7/2/1992) και τις απαρχές ύπαρξής της (1/11/1993). Αποτελούσε τον Δεύτερο από τους τρεις «Πυλώνες» (πρώτος ήταν οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες και τρίτος η Αστυνομική και Δικαστική Συνεργασία σε Ποινικές Υποθέσεις) στη σχηματική σύλληψη του ευρωπαϊκού «οικοδομήματος», ως την αλλαγή του προτύπου και την ενσωμάτωση των Πυλώνων στην Ε.Ε. (1/12/2009), με την εφαρμογή της Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης της Λισσαβώνας. Η ίδια Συνθήκη προέβλεψε την ίδρυση «Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας» (εντός ΚΕΠΠΑ), βάσει της οποίας η ΕΕ αποστέλλει σήμερα ιδίως ειρηνευτικές αποστολές σε γεωπολιτικά κρίσιμες περιοχές. Η ενίσχυση των επιχειρήσεων της ΚΠΑΑ, του εξοπλιστικού εφοδιασμού και της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας αποτελούν τρίπτυχο προβληματισμού.
Η πορεία των σχέσεων συνεργασίας μεταξύ των ΗΠΑ, των κρατών-μελών της τέως ΕΟΚ και της ίδιας της ΕΕ, που φέρει νομική προσωπικότητα, συνεπώς ιδιότητα σύναψης Διεθνών Συνθηκών στο όνομά της μετά την ισχύ της Συνθήκης του Μάαστριχτ, ήταν κατά καιρούς πολυκύμαντη, όμως πάντα αλληλένδετη στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα και ως τις μέρες μας. Η ίδρυση του «Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου» (Ν.Α.Τ.Ο.) το 1949, ως αντίπαλο δέος στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας εν μέσω «Ψυχρού Πολέμου» ακολουθήθηκε από την ίδρυση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΕΚΑΧ, ΕΚΑΕ και ΕΟΚ). Η διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς μετά το 1997 προηγήθηκε της μεγάλης διεύρυνσης της ΕΕ, το 2004. Η έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας επηρέασε τη δημοψηφισματική απόρριψη του Ευρωσυντάγματος σε Γαλλία και Ολλανδία (2005).
Το άρθρο 5 της Ιδρυτικής Συνθήκης του ΝΑΤΟ περιγράφει το «θεμέλιο» της συμμαχικής συνεργασίας, τη συνδρομή σε περίπτωση απειλής από Κράτος που δεν μετέχει σε αυτή. Το Ηνωμένο Βασίλειο διαχρονικά (και την περίοδο 1973-2020 που μετείχε στην Ένωση) υποστήριζε ότι ο αμυντικός «βραχίονας» μπορεί και πρέπει να είναι μόνο το ΝΑΤΟ. Η Γαλλία του Προέδρου Ντε Γκωλ αποχώρησε το 1966 από το στρατιωτικό σκέλος της Συμμαχίας, λόγω και της ευρωατλαντικής οπτικής του, για να επανέλθει επί Προεδρίας Σαρκοζύ το 2008. Βέβαια, κατά τους μελετητές, σημαντικό ρόλο στην ανάσχεση της επέκτασης της ευρωπαϊκής ενοποιητικής διαδικασίας και στο πεδίο της άμυνας είχε πάντα ο φόβος του επανεξοπλισμού της Γερμανίας, κράτους με Σύνταγμα (1949, «Θεμελιώδης Νόμος της Βόννης», γραμμένο από «αμερικανικό χέρι», κατά τους ιστορικούς ερευνητές), που ορίζει ότι ο γερμανικός στρατός δεν μπορεί να λάβει ποτέ ξανά την πλευρά του επιτιθέμενου, ούτε να σταθμεύει εκτός χώρας.
Στη Μέση Ανατολή τα συμφέροντα ΕΕ-ΗΠΑ συμβαδίζουν παράλληλα, καθώς τις ΗΠΑ απασχολεί η γεωστρατηγική όψη και η κοινωνικοοικονομική την ΕΕ, αφού από εκεί ιδίως προέρχονται οι μεταναστευτικές ροές. Η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ και η «Καταιγίδα της ερήμου» σηματοδότησαν τη μετάβαση στη «Νέα Τάξη Πραγμάτων» με την αποδοχή και της Ρωσίας, αλλά το 2003 διχάστηκε το ΝΑΤΟ (διαφοροποίηση Γαλλίας-Γερμανίας) στην ανατροπή του καθεστώτος. Στη Συρία εμπλέκεται και η Ρωσία. Η κρίση στη Γάζα από το 2023, προέκυψε ως απόρροια διαμαχών συνεχώς από το 1947, αλλά αντιμετωπίζεται διεθνώς ως πρόβλημα μόνο στο εσωτερικό του Ισραήλ (με εξαίρεση τη μέριμνα ανθρωπιστικής βοήθειας στους αμάχους), αν και εμπλέκει άμεσα το Λίβανο και έμμεσα τουλάχιστον την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία, κρατών με ειδική εταιρική σχέση με τις ΗΠΑ και την Ανατολική Μεσόγειο (Ελλάδα-Κύπρος, με πρόσφατη τη δια ζώσης επαφή Μπάιντεν-Χριστοδουλίδη). Η ηγεσία του Ιράν καταπατά ανθρώπινα δικαιώματα από το 1979. Απειλήθηκαν σφοδρές διεθνείς κυρώσεις στο παρελθόν με αφορμή το πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας. Όμως, ας αναλογιστούμε ότι το 2011 η «Αραβική Άνοιξη» ανέτρεψε καθεστώτα 30 και 42 ετών εκ των έσω, χωρίς εξωτερική επιβολή…
Πηγές: http://www.theguardian.com/world/2024/nov/22/russia-ukraine-war-ballistic-missile-warning http://www.reuters.com/world/europe/putin-ascendant-ukraine-eyes-contours-trump-peace-deal https://geopolitique.eu/en/2021/10/19/after-kabul-a-tipping-point-for-europeans http://www.consilium.europa.eu/en/policies/european-peace-facility
https://fpi.ec.europa.eu/what-we-do/european-peace-facility_en
http://www.nytimes.com/2019/12/03/us/politics/trump-nato-summit.html http://www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document/EPRS_BRI(2024)762383 https://www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document/EPRS_BRI(2024)766229
http://www.eeas.europa.eu/eeas/common-security-and-defence-policy_en
https://eur-lex.europa.eu/EN/legal-content/summary/common-foreign-and-security-policy.html
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Γίνε μέλος στο κανάλι μας στο Viber
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος