Τουρκία: Φυλακές υψίστης ασφαλείας για τους δημοσιογράφους (άρθρο)

O Anthony Bellanger, Γενικός Γραμματέας της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων, μιλά στο ert.gr.

του Θωμά Σίδερη

Η Τουρκία μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου έχει μετατραπεί σε απέραντη φυλακή για τους δημοσιογράφους.

Οι δημοσιογράφοι φυλακίζονται σε φυλακές υψίστης ασφαλείας και στα λεγόμενα “λευκά κελιά” τύπου F. Τέτοιου είδους κελιά υπάρχουν στις φυλακές του Σιλίβρι (πενήντα χιλιόμετρα δυτικά της Κωνσταντινούπολης) και στις φυλακές Σιντζάν, κοντά στην Άγκυρα.

Ωστόσο, τα ζητήματα της ελευθερίας του τύπου και της φίμωσης των δημοσιογράφων είναι διαχρονικά. Το 2007 δολοφονήθηκε στη συνοικία Σισλί της Κωνσταντινούπολης ο Αρμένιος δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας Άγκος Χραντ Ντινκ. Την προηγούμενη μέρα της εν ψυχρώ δολοφονίας του είχε γράψει ένα άρθρο που λίγες ώρες αργότερα αποδείχθηκε τραγικά προφητικό. Τίτλος του “Η ψυχή μου τρέμει σαν του περιστεριού”. Δέκα χρόνια αργότερα, η τουρκική κοινωνία αναζητά ακόμη την απάντηση για το ποιοι ήταν αυτοί που όπλισαν το χέρι του δολοφόνου.

Οι διώξεις των δημοσιογράφων θα ενταθούν τον Δεκέμβριο του 2013 αμέσως μετά την αποκάλυψη σκανδάλου κυβερνητικής διαφθοράς στο οποίο εμπλέκονται μέλη της τότε κυβέρνησης Ερντογάν αλλά μέλη της οικογένειας του πανίσχυρου πλέον Προέδρου.

Το φθινόπωρο 2015 στοχοποιούνται η κεμαλική εφημερίδα Cumhuriyet αλλά και ο ειδησεογραφικός όμιλος Ipek (Bugün Gazete, Bugun TV, Kanal Türk) μετά τις αποκαλύψεις για παροχή πολεμικού υλικού στους μαχητές του ISIS κάτω από το απαθές βλέμμα των τουρκικών τελωνειακών αρχών. Λίγους μήνες αργότερα (Απρίλιος 2016) οι αστυνομικές δυνάμεις εισβάλουν στο κτίριο του Feza Media Group (Zaman, Cihan News Agency κ.ά.) που φέρεται να υποστηρίζει τον αυτοεξόριστο στις Ηνωμένες Πολιτείες -και άσπονδο εχθρό του Τούρκου Προέδρου- Φετουλάχ Γκιουλέν. Η επέμβαση σε εφημερίδες και τηλεοπτικά δίκτυα πραγματοποιείται με τον διορισμό κυβερνητικών διαχειριστών και την εκπαραθύρωση των νομίμων διοικήσεων.

Αμέσως μετά το πραξικόπημα της 16ης Ιουλίου, η κατάσταση στην Τουρκία θα επιδεινωθεί δραματικά. Το κυβερνών κόμμα βάζει λουκέτο σε εκατοντάδες μέσα ενημέρωσης. Οι δημοσιογράφοι που διαφωνούν ανοιχτά με την κυβερνητική πολιτική και ασκούν κριτική στον Τούρκο Πρόεδρο θα βρεθούν στη φυλακή και κάποιοι θα καταφέρουν να διαφύγουν στο εξωτερικό.

Ποια είναι η κατάσταση σήμερα στην Τουρκία όσον αφορά στις ελευθερίες του Τύπου;

Η κατάσταση στη σημερινή Τουρκία είναι πολύ δύσκολη. Βρέθηκα εκεί τον περασμένο Οκτώβριο και μπορώ να σας πω ότι η κατάσταση για τους δημοσιογράφους και για τον πληθυσμό γενικά είναι περίπλοκη. Από την ημέρα του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου έχουν φυλακιστεί περίπου 200 δημοσιογράφοι, έχουν γίνει εκατοντάδες συλλήψεις δημοσιογράφων ενώ έχουν χαθεί εκατοντάδες θέσεις εργασίας από εφημερίδες και τηλεοπτικά δίκτυα. Οι Τούρκοι συνάδελφοι βρίσκονται αντιμέτωποι αφενός με την πολιτική κατάσταση και αφετέρου με την οικτρή οικονομική τους κατάσταση αφού έχασαν τις δουλειές τους. Κάθε μέρα διεξάγονται δίκες δημοσιογράφων. Καθημερινά, ενώσεις δημοσιογράφων και πολιτών καλούνται να υποστηρίξουν τους συναδέλφους τους στα δικαστήρια. Οι δημοσιογράφοι βρίσκονται στη φυλακή επειδή απλώς έκαναν τη δουλειά τους. Δεν είναι δυνατόν! Ενημερώσαμε διεθνείς οργανισμούς και απευθύναμε έκκληση στις τουρκικές αρχές αλλά και στον ίδιο τον Πρόεδρο της Τουρκίας ζητώντας την αποφυλάκισή τους. Δεν είναι δυνατόν να λες ότι ζεις σε δημοκρατική χώρα και να φυλακίζεις δημοσιογράφους.

Ως Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων καταγράφετε τα κρούσματα φίμωσης του Τύπου σε όλο τον κόσμο. Τα στοιχεία που έχετε στη διάθεσή σας επιβεβαιώνουν τη συνεχώς επιδεινούμενη θέση της ελευθερίας του Τύπου στην Τουρκία;

Είναι δύσκολο να συγκρίνεις μια χώρα όπως η Τουρκία, που βρίσκεται στις πόρτες της Ευρώπης, της Ασίας και της Μέσης Ανατολής, με τον υπόλοιπο κόσμο. Ωστόσο, με εκατοντάδες δημοσιογράφους στη φυλακή, η Τουρκία είναι μία από τις χώρες με τον μεγαλύτερο αριθμό φυλακισμένων δημοσιογράφων στον κόσμο. Η μεγαλύτερη φυλακή του κόσμου είναι το Ιράν, μάλλον η Κίνα και ακολουθεί το Ιράν, και έπεται η Τουρκία. Επισήμως η Τουρκία είναι στην τρίτη θέση για τη φίμωση του Τύπου.

Οι Τούρκοι πολίτες δεν έχουν πρόσβαση στην πληροφόρηση και προφανώς με την ισχύουσα κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, δεν μπορεί κάποιος να πει αυτά που θέλει, να γράψει αυτά που θέλει και αυτό είναι ένα πραγματικό πρόβλημα. Και ξέρω οι συνάδελφοί μας, τα συνδικάτα, οι δημοσιογραφικές ενώσεις, το TGS ή το TGC απειλούνται -συνάδελφοι συνελήφθησαν- και δεν μπορούν να κάνουν συνδικαλισμό, δεν μπορούν να υπερασπιστούν την ελευθερία του Τύπου γιατί καθημερινά γίνονται δίκες δημοσιογράφων.

Σε αρκετές περιπτώσεις ο ίδιος ο Πρόεδρος Ερντογάν υποβάλει αγωγές και μηνύσεις εναντίον δημοσιογράφων. Γνωρίζω μία δημοσιογράφο της εφημερίδας Ταράφ -που πλέον το κυβερνών κόμμα απαγόρευσε την κυκλοφορία της- την οποία ο Τούρκος Πρόεδρος την έχει μηνύσει ογδόντα φορές!

Οι Τούρκοι επέλεξαν τον Πρόεδρό τους και τους αντιπροσώπους τους στη Βουλή. Εγώ είμαι ο γενικός γραμματέας μιας Διεθνούς Ομοσπονδίας και δεν μπορώ να διατυπώνω κριτική επί της δημοκρατικής επιλογής ενός λαού. Πριν από την εκλογή προέδρου Δημοκρατίας υπήρχαν προβλήματα αλλά ο κόσμος εξέλεξε τον ίδιο πρόεδρο. Τώρα ποιο είναι το πρόβλημα; Φοβήθηκαν και τον εξέλεξαν ή μήπως απέναντί του δεν υπήρχε κανένας; Αυτό είναι ένα άλλο θέμα. Εγώ όμως δεν μπορώ να διατυπώσω πολιτικές απόψεις ή να επιλέξω για λογαριασμό των πολιτών. Αλήθεια είναι ότι καταδικάζω, καταδικάζουμε, καθημερινά τη βία, τις φυλακίσεις, το απολυταρχικό κλείσιμο των εφημερίδων και των καναλιών στην Τουρκία.

Η διεθνής κοινότητα οφείλει να κάνει μια κίνηση και να πει: Κύριε Ερντογάν σταματήστε. Σταματήστε να κλείνετε τα κανάλια, σταματήστε να φυλακίζετε δημοσιογράφους. Θεωρώ ότι η Ευρωπαϊκή Κοινότητα εδώ στις Βρυξέλλες έχει πραγματική ευθύνη. Οι Βρυξέλλες διατηρούν στενές σχέσεις με την Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη.

Είναι προφανές ότι για πολιτικούς λόγους οι Βρυξέλλες δεν θέλουν να προχωρήσουν περισσότερο. Στην προσφυγική κρίση η Τουρκία παίζει καθοριστικό ρόλο. Είναι σαφές ότι η συμφωνία Τουρκίας-ΕΕ για το προσφυγικό επιτρέπει σήμερα στον Ερντογάν να απαλλαγεί από τις συνομιλίες που έχει συνήθως με την Ευρώπη. Και αυτό είναι ένα πραγματικό πολιτικό πρόβλημα.

Δέκα χρόνια μετά τη δολοφονία του Χραντ Ντινκ και ακόμη δεν έχουν αποκαλυφθεί οι πραγματικοί ένοχοι. Πώς το σχολιάζετε;

Όταν ένα δημοσιογράφος δολοφονείται, ανεξαρτήτως του ποια είναι η εθνικότητά του, είτε είναι Αρμένιος, είτε Τούρκος, Υεμενίτης ή Λίβυος είναι ένας δημοσιογράφος που τον εμποδίζουν να εργαστεί και είναι το επάγγελμα που δέχεται επίθεση. Στην περίπτωση που θίγετε, η ερώτηση είναι πολύ πιο περίπλοκη. Ένας δημοσιογράφος δολοφονείται γιατί κάνει δημοσιογραφία. Μπορεί να είναι της αντιπολίτευσης ή να μην συμφωνεί με την εξουσία (δεν είναι απαραίτητο να ανήκει στην αντιπολίτευση). Το πρόβλημα για τη Διεθνή Ομοσπονδία είναι ασφαλώς η απώλεια, η δολοφονία ενός συναδέλφου, αλλά και η άρνηση διερεύνησης. Ουδείς έκανε έρευνα, δεν υπήρξε δίκη και άρα ούτε καταδίκη. Και αυτό είναι πραγματικό πρόβλημα για το επάγγελμα, για τους δημοσιογράφους αλλά και για την οικογένεια του δημοσιογράφου. Πολύ συχνά μέσα στο χρόνο έχουμε θανάτους δημοσιογράφων που μάλιστα δεν βρίσκουμε τις σορούς! Είναι άφαντες οι σοροί αλλά και οι δολοφόνοι των δημοσιογράφων. Μου δίνεται η ευκαιρία να θυμίσω ότι η Διεθνής Ομοσπονδία από τον Νοέμβριο του 2016 ξεκίνησε διεθνή εκστρατεία με τον ΟΗΕ κατά της ατιμωρησίας των δολοφόνων δημοσιογράφων. Είναι σκανδαλώδης η ατιμωρησία εκείνων που δολοφονούν δημοσιογράφους. Μαζί με τον δημοσιογράφο δολοφονείται και η ελευθερία του Τύπου και η ελευθερία πληροφόρησης του πολίτη.

Τούρκοι δημοσιογράφοι απευθύνονται στη Διεθνή Ομοσπονδία και ζητούν κάποιου είδους βοήθεια;

Οι Τούρκοι δημοσιογράφοι ζητούν από την Ομοσπονδία να πει σε όλον τον κόσμο αυτό που συμβαίνει στην Κωνσταντινούπολη, στην Άγκυρα, στα Άδανα. Λένε «βοηθήστε μας να δώσουμε ενημέρωση, γιατί εμείς δεν μπορούμε να το κάνουμε πια. Η ενημέρωση εδώ εμποδίζεται. Κάντε το εσείς, η Διεθνής Ομοσπονδία, εσείς που εκπροσωπείτε τους δημοσιογράφους σε ολόκληρο τον κόσμο -εκπροσωπούμε διεθνώς 600.000 δημοσιογράφους- πείτε σε όλους τους δημοσιογράφους, σε όλους τους πολίτες του κόσμου ότι έχουμε προβλήματα και δεν μπορούμε πλέον να κάνουμε τη δουλειά μας». Το πρώτο τους αίτημα είναι αυτό• να κάνουμε την επικοινωνία με όλον τον κόσμο και, βεβαίως, με τους διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΗΕ, η UNESCO που διαθέτουν ένα νομικό οπλοστάσιο το οποίο θα επέτρεπε σήμερα στους δημοσιογράφους να εργάζονται σε κανονικές συνθήκες.

Τι πρωτοβουλίες έχει πάρει η Ομοσπονδία ώστε, αν όχι να αλλάξει άμεσα η συνολική εικόνα, τουλάχιστον να βελτιωθεί;

Να υπάρχουν δείγματα από πλευράς τουρκικής κυβέρνησης ότι σέβεται στοιχειωδώς το δικαίωμα στην ελευθεροτυπία. Γράψαμε ξανά και ξανά στην κυβέρνηση, στον Πρόεδρο και ποτέ δεν πήραμε απάντηση. Οι μόνες απαντήσεις που πήραμε είναι από υπηρεσίες της δημόσιας διοίκησης που όμως δεν έχουν καμία εξουσία. Καλέσαμε την πολιτική εξουσία στην Ευρώπη, καλέσαμε τη γαλλική κυβέρνηση και άλλες κυβερνήσεις για να τους πούμε να κάνουν μια κίνηση και να ζητήσουν από τον πρόεδρο Ερντογάν να σταματήσει. Να σταματήσει να εμποδίζει τον Τύπο να εκφράζεται. Το πολιτικό πλαίσιο ευνοεί σήμερα την Τουρκία στο να συνεχίσει να φυλακίζει δημοσιογράφους, να κλείνει εφημερίδες.