Η συναισθηματική φόρτιση των γιορτών των Χριστουγέννων έχει προσφέρει μερικές από τις ωραιότερες σελίδες της λογοτεχνίας. Ένα ταξίδι στον χρόνο και στη μνήμη υπόσχονται και οι «Χριστουγεννιάτικες ιστορίες» της Ελληνοεκδοτικής, συλλογικός τόμος σε επιμέλεια του συγγραφέα Ελπιδοφόρου Ιντζεμπέλη, στον οποίο τριάντα τέσσερις συγγραφείς ιχνηλατούν το αποτύπωμα των ημερών μέσα από ιστορίες νοσταλγικές και με γιορτινό άρωμα.
Με αφορμή το βιβλίο, μιλήσαμε με τον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη για τις ιστορίες που εμπεριέχει, για τα Χριστούγεννα ως γιορτή που αφυπνίζει τη συνείδηση, για τις αφηγήσεις που αρχίζουν και τελειώνουν σε ένα χιονισμένο τοπίο, εκεί που μοιάζει να παγώνει ο χρόνος, για το Φως αλλά και τη μελαγχολία των γιορτών και για τις ονειρικές Πολιτείες της μνήμης.
Συνέντευξη στη Δάφνη Σκαλιώνη
–Γιατί τα Χριστούγεννα είναι άρρηκτα δεμένα με τη μνήμη;
-Οι γιορτές σταματούν για λίγο τη ροή του χρόνου, καθώς σηματοδοτούν τις εποχές, προκαλούν αναδρομές και μας μεταφέρουν στο παρελθόν. Τα Χριστούγεννα επιστρέφουμε στην παιδική μας ηλικία, τη μεγάλη δεξαμενή των αφηγήσεων, των εικόνων και του χρόνου, ενός κόσμου που τον αναδημιουργούμε στα μέτρα των επιθυμιών μας. Μέσα από την ανάμνηση της προσδοκίας ανακτούμε τη χαμένη μας παιδικότητα, δηλαδή βιώνουμε ξανά τις προγενέστερες εμπειρίες μας προβάλλοντας την εικόνα μας στο παρελθόν.
–Τί χαρακτηρίζει τα διηγήματα του συλλογικού τόμου;
-Σε πολλά το επιθετικό αστικό τοπίο μοιάζει να χάνει τη δύναμη και τη δυναμική του. Οι ήρωες με αφορμή τη γιορτή των Χριστουγέννων, επιστρέφουν στη φύση και επικοινωνούν με τις εποχές και τον αιώνιο κύκλο της γέννησης και του θανάτου. Δράττουν την ευκαιρία να αφουγκραστούν τον αδιατάρακτο κόσμο, ένα παράλληλο σύμπαν στο οποίο κατοικεί η συλλογική μνήμη αλλά και τα άρρητα της ζωής. Η λογική δεν μπορεί να εξηγήσει τα πάντα στη ζωή.
–Ποια θέματα αγγίζουν οι ιστορίες;
-Τη Βαβέλ της πολυπολιτισμικής εποχής μας και την αδυναμία μας να επικοινωνήσουμε, την άρρητη σχέση του ανθρώπου με τη φύση ενώ σε αρκετές «Χριστουγεννιάτικες ιστορίες» ζωντανεύουν πρόσωπα αναφοράς της παιδικής ηλικίας.Τα Χριστούγεννα στη θάλασσα πυροδοτούν την έμπνευση σε αρκετούς συγγραφείς του συλλογικού τόμου, χριστουγεννιάτικα έλατα αφηγούνται την ιστορία τους, ενώ τρυφερά προβάλλουν και οι μορφές της μητέρας και της γιαγιάς. Να μην σας τα αποκαλύψω όμως όλα!
–Θα λέγατε ότι τα Χριστούγεννα είναι μία γιορτή που αφυπνίζει τη συνείδηση;
-Το θέσατε εξαιρετικά. Όχι μόνο αφυπνίζει τη συνείδηση, αλλά και αποκαλύπτει πολλά για τη ζωή, για τις συνέπειες του Κακού, που οι σπόροι του φυτρώνουν στο περιβόλι της όπως και οι σπόροι του Καλού. Η συμβολική αναγωγή στη μυθολογία της γέννησης και του θανάτου και η ηχώ από τα άσματα των αγγέλων, όπως στην πεζογραφία έτσι και σε αυτήν τη συλλογή, συνοδοιπορούν με τη σκληρή εικόνα ενός κόσμου που δεν μπορεί να χαρεί γιατί οι ενοχές του είναι εξίσου δυσβάστακτες με τις αδυναμίες του. Νομίζω ότι η πάλη να ειρηνεύσουμε πρώτα με το μέσα μας και στη συνέχεια με τους γύρω μας είναι διαρκής και σε ημερομηνίες ορόσημα γιγαντώνεται.
–Γιατί τα ιδανικά Χριστούγεννα είναι τα «λευκά»; Είναι ένα… κλισέ που αναπαράγουν αρκετές δημοφιλείς Χριστουγεννιάτικες ιστορίες…
-Οι αφηγήσεις αρχίζουν και τελειώνουν εκεί που μοιάζει να παγώνει ο χρόνος. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που στις χριστουγεννιάτικες αφηγήσεις το χιόνι λειτουργεί ως συμβολικό υλικό του χρόνου, γι’ αυτό άλλωστε και ιδεώδη Χριστούγεννα είναι τα λευκά Χριστούγεννα. Όταν ο χρόνος παγώνει, οι αφηγήσεις πολλαπλασιάζονται και προεκτείνονται. Τότε πυκνώνει η ατμόσφαιρα, η ζωή αποκτά το τελετουργικό νόημα του ανεπανάληπτου και τα γνωρίσματα της μυθοπλασίας, ενώ όλες σχεδόν οι πράξεις της καθημερινότητας ερμηνεύονται συμβολικά.
–Ωστόσο, στην ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα των ημερών, συχνά κατοικεί κι ένα αίσθημα μελαγχολίας…
-Αυτό το αίσθημα μελαγχολίας, ακόμη κι αν δεν είμαστε μόνοι αλλά περιβαλλόμαστε από αγαπημένα πρόσωπα, διαπνέει νομίζω κάθε γιορτή. Τα φωτεινά λαμπιόνια σε σπίτια και πόλεις φωτίζουν και τις ρωγμές στις αναμνήσεις μας, αποδυναμώνοντας τα επιφανειακά και επίπλαστα. Όλοι το αισθανόμαστε αυτό, άρα και οι συγγραφείς. Όπως διαπιστώσατε, στη συλλογή μας κατοικούν στιγμές ανθρωπιάς, έντασης, μοναξιάς αλλά και ελπίδας. Δεν είναι απαραίτητα χαρούμενες οι Χριστουγεννιάτικες ιστορίες. Εμφιλοχωρούν σε αυτές καθημερινά στιγμιότυπα ζωής, ανάγκες, αισθήσεις, όνειρα, μνήμες, ανησυχίες, συγκίνηση και αγώνας.
–Η γιορτή των Χριστουγέννων κρύβει μέσα της και την ελπίδα;
-Αυτό είναι αναπόδραστο. Δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς όνειρα και ελπίδα. Κάπου στο βάθος αχνοφέγγει ένα φως, όχι πάντα εύκολα διακριτό αλλά σίγουρα ικανό να ανοίξει δρόμους. Ο κόσμος των Χριστουγέννων, μαγικός, νοσταλγικός και αλλότριος, απλώνεται πάνω από τον πραγματικό και τον σκεπάζει σαν το χιόνι. Το φως των γιορτών εξακολουθεί να φωτίζει τις σκοτεινές πλευρές της ύπαρξης, τη χαμένη μας παιδικότητα και τις ονειρικές Πολιτείες της μνήμης. Κι αν είμαστε τυχεροί, μπορεί να μας βοηθήσει να επικοινωνήσουμε με τον μέσα κόσμο μας αλλά και με τους ανθρώπους γύρω μας.
–Τί άρωμα έχουν οι δικές σας μνήμες για τα Χριστούγεννα;
-Καθαρό όπως του λεμονιού με μία γεύση από κανέλλα και άχνη ζάχαρη. Γιορτινά τραπέζια με φίλους και συγγενείς, αγαπημένα τραγούδια και βέβαια στολίδια μπάλες και φώτα που έδιναν χρώμα και φως σε μία καθημερινότητα αγώνα και προσπάθειας. Υπήρχαν βέβαια και γιορτινά τραπέζια που μια άδεια καρέκλα μαρτυρούσε την απώλεια και πυροδοτούσε αναμνήσεις από πρόσωπα που δεν ήταν πια κοντά μας.
–Η μνήμη πρωταγωνιστεί και σε δύο ακόμη συλλογές της Ελληνοεκδοτικής τις οποίες επιμεληθήκατε. Η «Γενέθλια πόλη» και ο συλλογικός τόμος «36 συγγραφείς γράφουν για τη Σμύρνη της μνήμης και της φαντασίας». Γιατί είναι πολύτιμη η μνήμη;
-Οι μνήμες συγκροτούν και συνέχουν την ταυτότητά μας και μας παρέχουν ένα πλαίσιο για τη σκέψη και τη δράση μας. Δεν είναι μονάχα δικές μας· τις έχουμε μάθει, τις έχουμε δανειστεί και τις έχουμε, κατά κάποιον τρόπο, κληρονομήσει μέσα από τις οικογένειες, τις κοινότητες και τις πολιτισμικές παραδόσεις μας. Η μνήμη μας προφυλάσσει από τη λήθη και τη σκόνη που σκεπάζει τα ιστορικά γεγονότα. Αλίμονο στους λαούς που ξεχνούν την ιστορία τους.
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος