Σοκολάτα ή τυρί; Πες μου τι τρως να σου πω τι νιώθεις

«Η γιορτή  της Μπαμπέτ» (1987), «Φαϊ, ποτό, αρσενικό, θηλυκό» (1994 ), «Σοκολάτα σε καυτό νερό» 1992,  «Soul Kitchen» (2009),  «Ο Ρατατούης» (2007), «Πολίτικη κουζίνα» (2003), αγαπημένες ταινίες όπου τα συναισθήματα μεταγγίζονται σε φαγητό…Τον τελευταίο καιρό, αφού οι συγκεντρώσεις στα σπίτια ακόμη και των συγγενών μας έχουν περιοριστεί, εκτιμούμε περισσότερο το φαγητό και τη διαδικασία της μαγειρικής. Αδιαμφισβήτητη απόδειξη η έλλειψη μαγιάς στο πρώτο lockdown στην Ελλάδα και οι τεράστιες εισπράξεις των σούπερ μάρκετ. Μαγειρεύουμε και τρώμε  για να χορτάσουμε συναισθηματικά.

Η αλληλεπίδραση  διατροφής και συναισθημάτων ισχύει μας λέει ο διατροφολόγος* Γιάννης Διαμαντόγλου κάτι που εξηγεί διεξοδικά στο βιβλίο του Διατροφή και Συναισθήματα. Όπως  τονίζει η  σχέση αυτή είναι πανάρχαια και εξελίχθηκε ώστε να υποβοηθά το ανθρώπινο είδος στην αναπαραγωγή και επιβίωση.  «Πριν από 100.000 χρόνια ο άνθρωπος, αν δεν διεκδικούσε την τροφή του πέθαινε. Γι΄ αυτό και όταν πεινάμε γινόμαστε ευερέθιστοι, ενθυμούμενοι κατά μια έννοια πόσο σημαντικό είναι το φαγητό για την επιβίωσή μας», σημειώνει χαρακτηριστικά ο κ. Διαμαντόγλου.

Συνέντευξη στην Έφη Ζέρβα

Πώς αυτό που νιώθουμε επηρεάζει και επηρεάζεται από τη διατροφή;

«Ο μέσος ενήλικας στην ανεπτυγμένη Δύση καταναλώνει ετησίως κάτι λιγότερο από έναν τόνο τροφής. Είναι δυνατόν να μην επηρεάζονται τα συναισθήματα μας από τέτοιες ποσότητες θρεπτικών συστατικών, όταν ελάχιστα mg φαρμακευτικών ουσιών έχουν δραματικά αποτελέσματα στην φυσιολογία μας; Για να απαντήσουμε, λοιπόν, στους τρόπους αλληλεπίδρασης τροφής και συναισθημάτων, θα πρέπει να θεωρήσουμε ως δεδομένο ότι τα συναισθήματα αποτελούν μέρος της φυσιολογίας-βιολογίας του ανθρώπου και δεν είναι εσώκλειστα σε κάποιο μεταφυσικό σεντούκι. Δύο απλά παραδείγματα ώστε να γίνει κατανοητή η αμφίδρομη αλληλεπίδραση. Όταν είμαστε θυμωμένοι προστρέχουμε στο παρορμητικό φαγητό, δηλαδή στην κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων κακής ποιότητας τροφής για παρηγοριά. Ταυτόχρονα είναι πλέον επιστημονικά τεκμηριωμένο, ότι το δυτικό πρότυπο διατροφής με τα πολλά επεξεργασμένα και ανθυγιεινά τρόφιμα αυξάνει τα καταθλιπτικά συμπτώματα και τη μελαγχολία στους ανθρώπους. Υπάρχει αρκετή  επιστήμη και βιοχημεία πίσω  από αυτές τις σχέσεις, στις οποίες αναφέρομαι λίγο πιο αναλυτικά στο βιβλίο, για όσους ενδιαφέρονται»,προσθέτει ο Γιάννης Διαμαντόγλου.

 Διατροφή ευτυχίας και διατροφή δυστυχίας

Αν ξεπεράσουμε σε γενικές γραμμές το πρόβλημα ορολογίας του τι καλούμε ευτυχία και τι δυστυχία, τα δεδομένα αποδεικνύουν την άμεση και έμμεση επίδραση της διατροφής στα κέντρα διάθεσης, μας λέει ο Γιάννης Διαμαντόγλου.

Γνωρίζουμε ότι η μεσογειακή διατροφή, και γενικότερα τα παραδοσιακά διατροφικά πρότυπα, δίνουν πολύ καλύτερα αποτελέσματα σε δείκτες ευημερίας από την κλασική επικρατούσα δυτική διατροφή. Όταν αναφερόμαστε σε άμεση επίδραση, εννοούμε απευθείας δράση θρεπτικών συστατικών όπως για παράδειγμα τα διατροφικά ω3 λιπαρά οξέα στα εγκεφαλικά κέντρα της διάθεσης. Έμμεση επίδραση επιτυγχάνεται μέσω της συνολικής σωματικής υγείας που αποκομίζουμε από υγιεινά πρότυπα διατροφής, που έχουν ως αποτέλεσμα λιγότερες συννοσηρότητες και χρόνιες παθήσεις οι οποίες λιθοβολούν την συναισθηματική μας υγεία.

 Να τρώμε παρατηρώντας τη διάθεσή μας

Δεν είμαι ιεραπόστολος ενός ασκητικού τρόπου ζωής και μιας περιοριστικής διατροφής, λέει ο Γιάννης Διαμαντόγλου.Ο ίδιος υποστηρίζει  ένα υγιές διατροφικό πρότυπο που αποτελείται από ισορροπημένες συνήθειες, όπως την καθημερινή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών. Στην Ελλάδα, για καλή μας τύχη, υπάρχει ένα  πολύ καλά μελετημένο παραδοσιακό πρότυπο διατροφής: το μεσογειακό.

Όσο πιο κοντά ερχόμαστε, τόσο περισσότερα προβλήματα θα λύνουμε και τόσο καλύτερα θα αισθανόμαστε. Απαραίτητη δεξιότητα που πρέπει να αποκτήσει ο καθένας μας, είναι η παρατηρητικότητα σχετικά με τη διασύνδεση τροφών και συναισθημάτων. Είναι ο πιο εύκολος και γρήγορος τρόπος κινητοποίησής μας προς υγιέστερα επίπεδα, καθώς η αλλαγή συναισθήματος και διάθεσης είναι το αποδοτικότερο κίνητρο για επιτυχημένη προσκόλληση στη σωστή διατροφή. Όσες παραινέσεις, συμβουλές και οδηγίες να δώσεις σε ένα άνθρωπο, αν δεν βιώσει μια σύντομη μικρή συναισθηματική νίκη, π.χ με κατανάλωση φρούτων, δεν θα συνεχίσει προς τη σωστή κατεύθυνση εφόσον δεν αποκομίζει άμεσο κέρδος.

   Σοκολάτα ή τυρί; Πες μου τι τρως να σου πω τι νιώθεις

Κύριε Διαμαντόγλου αν η τροφή φέρει συναισθηματικό φορτίο τι θα λέγατε για κάποιον που του αρέσει η σοκολάτα και για κάποιον άλλο που προτιμά το τυρί;

«Πραγματικά, ορισμένες φορές νιώθω σαν κάποιου τύπου Σέρλοκ Χολμς της διατροφής. Λένε ότι ο τσαγκάρης πάντα σε κοιτά πρώτα στα παπούτσια για να λάβει μια πρώτη γνώση της προσωπικότητάς σου.

Εγώ κοιτάω μάλλον προς τα πιάτα των ανθρώπων, βλέποντας ενδεχόμενο έλλειμμα αγάπης ή αυτοεκτίμησης μέσα στο γεμάτο με λίπος πιάτο του ενός, ή ναρκισσισμό για άψογη σιλουέτα στο άδειο πιάτο με μισό κομματάκι μπρόκολο του άλλου.Αποδέχομαι λοιπόν την πρόκληση σχετικά με τη σοκολάτα και το τυρί.

Για κάποιον που του αρέσει η σοκολάτα, θα μπορούσα να σκεφτώ ότι παλεύει ν΄ ανεβάσει τα επίπεδα σεροτονίνης και διάθεσης του μέσω μιας  εκδοχής της ζάχαρης. Το αποτέλεσμα βέβαια σε βάθος χρόνου, όπως αναφέρω και στο βιβλίο, θα είναι το αντίθετο από το προσδοκώμενο.

Όσον αφορά τον λάτρη του τυριού, υποθέτω ότι πρόκειται για κυνηγό του “ουμάμι”, αυτού που λέμε “νοστιμιά” (βάθος γεύσης). Σε αυτή την περίπτωση μάλλον επιζητά παραπάνω πρωτεΐνες, ώστε να αυξήσει την κινητοποίησή του προκειμένου να επιτύχει κάποιον στόχο, μέσω ενεργοποίησης της ντοπαμίνης. Απλά θα του έδινα  μια συμβουλή  να αφήσει το τυρί να πάρει θερμοκρασία περιβάλλοντος πριν καταναλωθεί…»

Ποιο είναι το δικό σας αγαπημένο φαγητό;

«Το αγαπημένο φαγητό το καθορίζει η εκάστοτε περίσταση και στιγμή. Στην ακροθαλασσιά επιζητώ ψαρομεζέδες, τις κρύες νύχτες τις σούπες και κάποιες αγχωτικές ημέρες τη χειροποίητη πίτσα που απολαμβάνω. Έχει και το συναισθηματικό φαγητό το ρόλο του που δεν πρέπει να αγνοούμε, αρκεί να μην εθιστούμε σε αυτό. Σίγουρα όμως, όποιο κι αν είναι το εκάστοτε αγαπημένο φαγητό, το κάνει ακόμα καλύτερο η παρέα. Μην ξεχνάμε, πολλές φορές τα κοινά γεύματα είναι ένα εξαιρετικό άλλοθι κοινωνικότητας, η οποία αποτελεί βασικό ζητούμενο στις μέρες μας».

Διατροφή και συναισθήματα: Βιβλίο αυτοβοήθειας ή εκλαϊκευμένης επιστήμης;

«Χαίρομαι, γιατί σε όλα τα μεγάλα βιβλιοπωλεία παρατηρώ ότι ποικίλει η ένταξη του σε διάφορες θεματολογίες, από το ευ ζην μέχρι βιβλία ψυχολογίας και ψυχιατρικής. Αυτό το ανένταχτο, το  δίχως ταμπέλες, ίσως διευρύνει το κοινό που μπορεί να μελετήσει το βιβλίο.

Αν έπρεπε οπωσδήποτε να το ταξινομήσω θα ήταν στην κλαϊκευμένη επιστήμη – σύμφωνα, όμως, με τους δικούς μου όρους που απέχουν αρκετά από τον μέσο όρο της κατηγορίας. Για παράδειγμα χρησιμοποιώ κάποια μικρά διηγήματα ως τροχιοδεικτικά στα κείμενα μου, για να ελαφρύνω λίγο την επιστήμη, αλλά και γιατί αισθητικά το αποτέλεσμα με εκφράζει καλύτερα.

Η διασυνδεδεμένη αυτονομία των ενοτήτων ήταν μια συνειδητή επιλογή, ώστε να διευρύνω το κοινό στο οποίο απευθύνομαι, εφόσον πιστεύω πώς μπορούν να βοηθηθούν οι πάντες. Επιζητούσα ο κάθε αναγνώστης να έχει τη δυνατότητα είτε να επιλέξει ενδιαφέρουσες προς αυτόν ενότητες,  είτε να διαβάσει μια ολοκληρωμένη και συνεκτική ιστορία, με αρκετή επιστήμη, που -στην πραγματικότητα- του τη διηγείται o εγκέφαλός του (Sir Brum). Όσο για  το ποιο θεωρώ  σημαντικότερο κεφάλαιο, μάλλον επιλέγω εκείνο με τίτλο  «Πώς η διατροφή επηρεάζει τους νευροδιαβιβαστές;». Υπάρχει ένας αρκετά καινοτόμος τρόπος προσέγγισης, που φέρνει τη διατροφή σε άλλο επίπεδο».

      Πώς θα αλλάξει η σχέση μας με το φαγητό

Εκτιμάτε ότι διαβάζοντας κάποιος το βιβλίο σας θα αλλάξει τη σχέση που έχει με το φαγητό;

«Πιστεύω ότι θα αρχίσει να δημιουργεί μέσα στην καθημερινότητα, συνδέσεις διατροφικών συμπεριφορών με συναισθήματα. Σίγουρα, γυρνώντας τις σελίδες του βιβλίου κάπου θα αναγνωρίσει ένα κομμάτι της ιστορίας του. Αυτό από μόνο του μπορεί να αλλάξει τη σχέση του με το φαγητό.

Η σωστή διατροφή είναι πρωτίστως ζήτημα συμπεριφοράς ως προς τα τρόφιμα και δευτερευόντως ιατρικό ή μαγειρικό θέμα. Σκεφτείτε πώς ένα παιδί πλένει τα δόντια του και ας μην κατανοεί τι είναι η τερηδόνα, απλά γιατί του δημιουργούμε μια ρουτίνα. Κάθε βράδυ πριν πέσει για ύπνο πρέπει να φροντίσει τα δόντια του όχι για να έχει  κάποιο αποτέλεσμα, αλλά γιατί έτσι έχει μάθει. Σε γενικές γραμμές, πρόκειται για τον ίδιο μηχανισμό αλλαγής συμπεριφοράς προς την τροφή. Απλά στους ενήλικες βοηθάει πολύ η κινητοποίηση μέσω επίτευξης μικρών στόχων, όπως η καλύτερη διάθεση που αποκομίζεις άμεσα από ένα υγιέστερο διατροφικό πλάνο».

*Ο Γιάννης Διαμαντόγλου έχει σπουδάσει στο τμήμα Χημείας του ΕΚΠΑ, έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο με τίτλο «Εφαρμοσμένη Διαιτολογία και Διατροφή» με εξειδίκευση στις αλληλεπιδράσεις της διατροφής σε μοριακό επίπεδο. Κατέχει επίσης μεταπτυχιακό τίτλο από το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο στη Διαχείριση Αποβλήτων.