Κορονοϊός-Έρευνα: Ορισμένοι ασθενείς έχουν ανοσοαπόκριση ικανή να αντιμετωπίσει τις παραλλαγές

Η Penny Moore, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Εθνικό Ινστιτούτο Μεταδοτικών Νόσων στη Νότια Αφρική, ήταν μια από τους πρώτους επιστήμονες που έδειξαν ότι η νοτιοαφρικανική παραλλαγή (Β.1.351) του κορονοϊού μπορεί να αποφύγει ορισμένες άμυνες του ανοσοποιητικού συστήματος. Για αυτό τον λόγο, η ιολόγος και η ομάδα της περίμενε άσχημα νέα όταν εξέτασε τις ανοσολογικές αντιδράσεις των ανθρώπων που είχαν μολυνθεί με αυτήν την παραλλαγή. Ωστόσο η ομάδα της ανακάλυψε κάτι ελπιδοφόρο. Η μόλυνση από αυτή την παραλλαγή ενεργοποίησε αντισώματα που εξουδετέρωσαν παλιές και νέες παραλλαγές. Τα αποτελέσματα της έρευνας που δημοσιεύτηκαν στο «bioRxiv», ενισχύουν μια σειρά πρόσφατων ερευνών που υποδηλώνουν ότι τα εμβόλια μπορεί να αντιμετωπίσουν τις υπάρχουσες παραλλαγές του κορονοϊού και ίσως και τις μελλοντικές.

«Η ανάπτυξη εμβολίων που θα αντιμετωπίσουν τις υπάρχουσες παραλλαγές είναι ένα εξαιρετικά επιλύσιμο πρόβλημα», λέει ο Paul Bieniasz, ιολόγος στο Πανεπιστήμιο Rockefeller της Νέας Υόρκης. «Ίσως έχουμε ήδη αυτή τη λύση».

Ερευνητές στη Νότια Αφρική εντόπισαν την παραλλαγή Β.1.351 στα τέλη του 2020 η οποία πλέον έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο. Η έρευνα με επικεφαλής την Penny Moore και τον Alex Sigal έδειξε ότι η συγκεκριμένη παραλλαγή απέφυγε τα αντισώματα που παρήχθησαν από ανθρώπους που είχαν μολυνθεί με στελέχη του πρώτου κύματος του κορονοϊού. Εβδομάδες αργότερα, τα αποτελέσματα κλινικών δοκιμών έδειξαν ότι η παραλλαγή μείωσε την αποτελεσματικότητα των εμβολίων που αναπτύχθηκαν από τις εταιρείες Novavax, Johnson & Johnson και AstraZeneca.

Η κλινική δοκιμή με τον ψευδοϊό

Η Moore ήλπιζε ότι η μόλυνση από την παραλλαγή B.1.351 θα προκαλούσε ισχυρές ανοσολογικές αντιδράσεις και ότι πιθανώς θα ήταν λιγότερο ορατή από το ανοσοποιητικό σύστημα από ό,τι άλλα στελέχη. Για αυτό η ομάδα της ανέλυσε αντισώματα από 89 άτομα που είχαν νοσηλευτεί που είχαν μολυνθεί από τη συγκεκριμένη παραλλαγή. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν έναν «ψευδοϊό» – μια τροποποιημένη μορφή του HIV που μολύνει τα κύτταρα χρησιμοποιώντας την πρωτεΐνη ακίδα SARS-CoV-2 – για τη μέτρηση της ικανότητας των αντισωμάτων να εμποδίσουν τη μόλυνση.

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι τα άτομα που ανέκαμψαν από τη μόλυνση παρήγαν τόσα αντισώματα όσα και τα άτομα που είχαν μολυνθεί από προηγούμενες παραλλαγές. Αυτά τα αντισώματα κατάφεραν να αποκλείσουν και τον ψευδοϊό και άλλα στελέχη.

Οι επιστήμονες δεν ξέρουν γιατί η μόλυνση από Β.1.351 έχει ως αποτέλεσμα μια τόσο ευρεία ανοσοαπόκριση. Είναι πιθανό όμως τα αντισώματα να αναγνωρίζουν χαρακτηριστικά της πρωτεΐνης του ιού που δεν διαφέρουν μεταξύ αυτών των παραλλαγών.

Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά για την ανάπτυξη εμβολίων ικανών να αντιμετωπίσουν παρόμοιες παραλλαγές. Την περασμένη εβδομάδα, οι επιστήμονες χορήγησαν στους συμμετέχοντες της κλινικής δοκιμής ενημερωμένες εκδόσεις του εμβολίου της Moderna, με βάση τη γενετική ακολουθία της παραλλαγής B.1.351. Άλλες εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των Pfizer και BioNTech, σχεδιάζουν επίσης να δοκιμάσουν εμβόλια με βάση τη γενετική αλληλουχία της Β.1.351. «Νομίζω ότι υπάρχει μια καλή πιθανότητα αυτά τα εμβόλια να έχουν ελαφρώς πιο αποτελεσματικά», λέει η Moore.

Διαφορετικές παραλλαγές του κορονοϊού μπορεί να προκαλέσουν διαφορετικές ανοσολογικές αποκρίσεις και οι ερευνητές μόλις αρχίζουν να χαρτογραφούν την πλήρη ποικιλομορφία τους. Η βρετανική παραλλαγή, γνωστή ως Β.1.1.7, φαίνεται να προκαλεί αντισώματα που δεν είναι ικανά να αμυνθούν ενάντια στην Β.1.351 ή παλαιότερες παραλλαγές, σύμφωνα με μελέτη που ηγείται ο ανοσολόγος Γιώργος Κασσιώτης, στο Francis Crick Institute του Λονδίνου και η ιολόγος Ελένη Ναστούλη, στο University College London.

Ωστόσο, δεν είναι σαφές γιατί η B.1.1.7 φαίνεται να δημιουργεί μικρή ανοσοαπόκριση. Η παραλλαγή αντιμετωπίζεται από τα υπάρχοντα εμβόλια αλλά οι ερευνητές πρέπει επειγόντως να προσδιορίσουν εάν αυτά που βασίζονται στη νοτιοαφρικανική παραλλαγή είναι το ίδιο αποτελεσματικά ενάντια στη βρετανική, λέει ο κ. Κασσιώτης, αλλιώς τα μελλοντικά εμβόλια θα πρέπει να είναι αποτελεσματικά έναντι πολλαπλών παραλλαγών, όπως και αυτά της γρίπης.

Ανθεκτικότητα των εμβολίων

Ο ανασχεδιασμός των εμβολίων δεν είναι ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης των αναδυόμενων παραλλαγών του κορoνοϊού. Οι ερευνητές εντοπίζουν άλλους παράγοντες που θα μπορούσαν να κάνουν τα υπάρχοντα εμβόλια πιο αποτελεσματικά. Για παράδειγμα, η ομάδα του Bieniasz διαπίστωσε ότι μερικοί άνθρωποι που αναρρώνουν από την Covid-19 δημιουργούν αντισώματα τα οποία με την πάροδο του χρόνου καθίστανται πιο ικανά στο να αποκλείουν διάφορες παραλλαγές.

Τα Β-κύτταρα μπορούν να εξελιχθούν φυσικά για να παράξουν αντισώματα που δεσμεύονται πιο στενά στον στόχο τους, μια διαδικασία γνωστή ως ωρίμανση. Η ομάδα του Bieniasz απομόνωσε τα Β-κύτταρα από άτομα που είχαν αναρρώσει και εξέτασε πώς άλλαξε η ισχύς των μεμονωμένων αντισωμάτων καθώς οι γενεαλογίες των κυττάρων αυτών που τα παρήγαν, ωρίμασαν με την πάροδο του χρόνου.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα «ωριμασμένα» αντισώματα αναγνώρισαν παραλλαγές του κορονοϊού, συμπεριλαμβανομένης της νοτιοαφρικανικής. Ένας τέτοιος τύπος αντισώματος θα μπορούσε ακόμη και να εξουδετερώσει και άλλους κορονοϊούς. «Όσο πιο ώριμη είναι η απόκριση των αντισωμάτων, τόσο καλύτερα μπορεί να αντιμετωπίσει τις παραλλαγές», λέει ο Bieniasz.

Δεν είναι προφανές πώς θα πρέπει να αναπτυχθούν τα εμβόλια ώστε να ενεργοποιούν τέτοια αντισώματα. Η ωρίμανση συμβαίνει όταν ιικά μόρια που ονομάζονται αντιγόνα παραμένουν στο σώμα. «Πραγματικά, ο τρόπος για να ενθαρρύνουμε τη διαδικασία είναι να κάνουμε το αντιγόνο όσο το δυνατόν πιο ανθεκτικό», λέει ο Bieniasz. Η διαμόρφωση εμβολίων με ανοσοενισχυτικά – ξένα μόρια που αυξάνουν την ισχύ τους – μπορεί να είναι ένας τρόπος για να επιτευχθεί αυτό.

Μερικά από τα εμβόλια που έχουν χορηγηθεί σε εκατομμύρια ανθρώπους μπορεί ήδη να προκαλούν ανοσοαποκρίσεις ανθεκτικές στις παραλλαγές. Μια άλλη μελέτη ανέφερε ότι μετά τη λήψη μίας δόσης εμβολίου mRNA, οι συμμετέχοντες που είχαν προηγουμένως μολυνθεί με τον SARS-CoV-2 παρήγαγαν πολλά αντισώματα που μπόρεσαν να εξουδετερώσουν τη νοτιοαφρικανική παραλλαγή, καθώς και μια προηγούμενη του ιού. Αυτοί οι άνθρωποι παρήγαγαν επίσης πολύ υψηλότερα επίπεδα αντισωμάτων από ό, τι παρατηρείται συνήθως, ακόμη και σε εκείνους που έχουν λάβει και τις δύο δόσεις του εμβολίου.

Ο Λεωνίδας Σταματάτος, ένας ανοσολόγος στο Κέντρο Έρευνας για τον Καρκίνο Fred Hutchinson (FHCRC) στο Σιάτλ, ο οποίος ηγήθηκε μιας άλλης μελέτης, υποψιάζεται ότι η μία δόση του εμβολίου αύξησε τα επίπεδα προϋπάρχοντων αντισωμάτων που ήταν ικανά να αναγνωρίσουν τις διάφορες παραλλαγές. Δεν είναι σαφές πώς μπορεί να αναπαραχθεί αυτήν η απάντηση σε άτομα που δεν έχουν μολυνθεί από τον κορονοϊό. Πάντως, οι επιστήμονες είναι συγκρατημένα αισιόδοξοι ότι τα εμβόλια θα είναι σε θέση να προστατεύσουν από το εύρος των παραλλαγών.

Το γεγονός ότι ο ιός εμφανίζει επανειλημμένα τις ίδιες μεταλλάξεις που αποφεύγουν το ανοσοποιητικό σύστημα θα μπορούσε να σημαίνει ότι η πρωτεΐνη-ακίδα έχει περιορισμένη ικανότητα αλλαγής, λένε οι επιστήμονες. Ωστόσο, η Moore δεν είναι τόσο σίγουρη. «Πιστεύως πως ο ιός έχει την ικανότητα να ξεφύγει από μια ανοσολογική απάντηση», λέει. «Πρέπει να μειώσουμε τον παγκόσμιο αριθμό λοιμώξεων στο σημείο που ο ιός δεν θα έχει τόσες ευκαιρίες να ξεφύγει».

ΠΗΓΗ: Nature