Κρίση στη Μέση Ανατολή: Τι επιδιώκει το Ισραήλ με την επίθεση στο Ιράν

Το Ισραήλ τελικά έκανε πραγματικότητα τις εδώ και καιρό προαναγγελθείσες επιθέσεις του κατά του Ιράν,  με τον πρωθυπουργό Μπεντζαμίν Νετανιάχου να δηλώνει ότι θα συνεχιστούν «όσο χρειαστεί».

Οι επιθέσεις, οι οποίες ξεκίνησαν νωρίς την Παρασκευή, φαίνεται ότι είχαν σχεδιαστεί προσεκτικά, χτυπώντας στρατιωτικούς και κυβερνητικούς στόχους και σκοτώνοντας αρκετούς ανώτερους στρατιωτικούς ηγέτες: τον επικεφαλής του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, Χουσεΐν Σαλαμί, τον αρχηγό του επιτελείου των ενόπλων δυνάμεων, Μοχάμεντ Μπαγκέρι, καθώς και εξέχοντες Ιρανούς πυρηνικούς επιστήμονες.

Τα χτυπήματα πραγματοποιήθηκαν παρά τις διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ιράν και του κύριου συμμάχου του Ισραήλ, των Ηνωμένων Πολιτειών, σχετικά με το μέλλον του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης,  γεγονός που οδηγεί ορισμένους αναλυτές να θεωρήσουν  ότι οι ισραηλινές ενέργειες ήταν ένα συντονισμένο σχέδιο για την άσκηση πρόσθετης πίεσης στο Ιράν.

Η υποστήριξη των ΗΠΑ παραμένει ζωτικής σημασίας για το Ισραήλ. Εκτός από το ότι αποτελεί τον κύριο προμηθευτή στρατιωτικού εξοπλισμού της χώρας, η Ουάσινγκτον λειτουργεί επίσης ως μόνιμη ασπίδα κατά της κριτικής που ασκείται στο Ισραήλ στα Ηνωμένα Έθνη, χρησιμοποιώντας συχνά το βέτο της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για να σταματήσει οποιαδήποτε επίσημη μομφή κατά του συμμάχου της, παρά τις διαρκείς καταγγελίες για επανειλημμένες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου από το Τελ Αβίβ.

Το Ιράν αποτελεί άμεση πυρηνική απειλή για το Ισραήλ;

Μια επίθεση εναντίον του Ιράν – μιας ισχυρής περιφερειακής δύναμης με συμμαχικές οργανώσεις σε όλη τη Μέση Ανατολή – είναι σε κάθε περίπτωση μια επικίνδυνη κίνηση τόσο για το Ισραήλ, καθώς θα πρέπει να αναμένει την ιρανική απάντηση, όσο και για τις ΗΠΑ, οι οποίες έχουν αναπτύξει ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις σε όλη την περιοχή.

Είναι αδιαμφισβήτητη η στρατιωτική υπεροχή του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή, καθώς δεν δεν προέρχεται μόνο από το συμβατικό του οπλοστάσιο ή την υποστήριξη των ΗΠΑ, αλλά και από το πλεονέκτημα που έχει σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής: τα πυρηνικά όπλα.

Είναι ευρέως αποδεκτό ότι το Ισραήλ διαθέτει πυρηνικά όπλα, αν και το Τελ Αβίβ δεν το έχει παραδεχτεί ποτέ δημόσια.

Ένα ιρανικό πυρηνικό όπλο θα αφαιρούσε αυτό το πλεονέκτημα από το Ισραήλ και, ως εκ τούτου, αποτελεί κόκκινη γραμμή για το Τελ Αβίβ. Επί χρόνια, το Ισραήλ – και ιδιαίτερα ο Νετανιάχου – επιμένει ότι το Ιράν βρίσκεται στα πρόθυρα της απόκτησης πυρηνικών όπλων, παρά το γεγονός ότι η Τεχεράνη επιμένει ότι το πυρηνικό της πρόγραμμα έχει ειρηνικούς σκοπούς.

Δικαιολογώντας την ισραηλινή επίθεση, ο Νετανιάχου δήλωσε ότι το Ιράν θα μπορούσε να κατασκευάσει «ένα πυρηνικό όπλο σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα – σε ένα χρόνο ή σε μερικούς μήνες», ενώ ένας Ισραηλινός στρατιωτικός αξιωματούχος υπό καθεστώς ανωνυμίας ανέφερε ότι το Ιράν έχει «αρκετό υλικό σχάσης για 15 πυρηνικές βόμβες μέσα σε λίγες μέρες».

Οι πυρηνικές δυνατότητες του Ιράν

Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) ανέφερε την Πέμπτη ότι το Ιράν δεν τήρησε τις υποχρεώσεις που είχε υπογράψει στο πλαίσιο της Συνθήκης για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων, μια κατηγορία που το Ιράν απέρριψε κατηγορηματικά.

Η ΔΟΑΕ σημείωσε επίσης ότι το Ιράν έχει μια μακρά ιστορία άρνησης συνεργασίας με τους επιθεωρητές του διεθνούς οργανισμού, όμως σε κανένα σημείο δεν αναφέρει ότι έχει αναπτύξει πυρηνικά όπλα.

Στο πλαίσιο μιας συμφωνίας του 2015 με τις ΗΠΑ, άλλες δυτικές χώρες, την Κίνα και τη Ρωσία, το Ιράν συμφώνησε να περιορίσει το πυρηνικό του πρόγραμμα και να επιτρέψει στον ΔΟΑΕ να επιθεωρεί τακτικά τις εγκαταστάσεις του, με αντάλλαγμα την άρση των εξουθενωτικών κυρώσεων που ίσχυαν εναντίον του.

Ωστόσο, το 2018, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ –στην πρώτη του προεδρική θητεία – αποσύρθηκε μονομερώς από τη συμφωνία και επέβαλε εκ νέου κυρώσεις. Μέχρι σήμερα, οι ΗΠΑ δεν έχουν διαπιστώσει ότι το Ιράν βρίσκεται στα πρόθυρα της απόκτησης πυρηνικών όπλων ή της απόπειρας απόκτησης πυρηνικών όπλων.

Μόλις τον περασμένο Μάρτιο, η Διευθύντρια Εθνικών Πληροφοριών των ΗΠΑ, Τούλσι Γκάμπαρντ, δήλωσε ότι οι ΗΠΑ «συνεχίζουν να εκτιμούν ότι το Ιράν δεν κατασκευάζει πυρηνικά όπλα και ότι ο Ανώτατος Ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ δεν έχει εγκρίνει το πρόγραμμα πυρηνικών όπλων που ανέστειλε το 2003».

Άλλοι λόγοι για την επίθεση

Ο Νετανιάχου έχει περιγράψει στο παρελθόν το Ιράν ως «το κεφάλι ενός χταποδιού, με πλοκάμια παντού: από τους Χούθι μέχρι τη Χεζμπολάχ και τη Χαμάς». Η ιδέα είναι ότι το Ιράν βρίσκεται στην κορυφή ενός δικτύου αντι-ισραηλινών οργανώσεων σε όλη την περιοχή, γνωστών ως «Άξονας Αντίστασης».

Από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα τον Οκτώβριο του 2023, το Ισραήλ έχει καταφέρει να αποδυναμώσει σοβαρά τόσο τη Χαμάς όσο και τη Χεζμπολάχ, περιορίζοντας τις ικανότητές τους να επιτεθούν στο Ισραήλ. Οι κορυφαίοι ηγέτες και των δύο οργανώσεων έχουν εξοντωθεί σχεδόν όλοι, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών προσωπικοτήτων, όπως ο ηγέτης της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα και οι ηγέτες της Χαμάς, Γιαχία Σινβάρ και Ισμαήλ Χανίγιε.

Οι επιθέσεις κατά της Χεζμπολάχ ειδικότερα δεν προκάλεσαν τα αντίποινα που πολλοί φοβόντουσαν στο Ισραήλ, επιτρέποντας ιδιαίτερα στις ακροδεξιές συνιστώσες της ισραηλινής κυβέρνησης να υποστηρίζουν ότι η χώρα τους έχει μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία να συνεχίσει να στοχοποιεί τους εχθρούς της, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν, και να αναδιαμορφώσει ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, ίσως ακόμη και με αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη – αν και αυτό πιθανότατα θα απαιτούσε έναν πολύ μεγαλύτερο πόλεμο από αυτόν που έχει την ικανότητα να διεξάγει το Ισραήλ.

Το εσωτερικό πολιτικό τοπίο στο Ισραήλ

Πολλοί στη χώρα του κατηγορούν τον Νετανιάχου ότι λαμβάνει στρατιωτικές αποφάσεις -συμπεριλαμβανομένου του πολέμου στη Γάζα – με βάση τις δικές του πολιτικές σκοπιμότητες.

Στα μάτια των επικριτών του, ο Νετανιάχου εξαρτάται από τις συγκρούσεις, τόσο με το Ιράν όσο και στη Γάζα, για να επιβιώσει πολιτικά και να διατηρήσει τον κυβερνητικό συνασπισμό του. Σε άλλη περίπτωση, θα διακινδύνευε με κατάρρευση της κυβέρνησής του και μια δημόσια απολογία για τις δικές του αποτυχίες να αποτρέψει τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, καθώς και με πιθανή ποινή φυλάκισης, ως αποτέλεσμα των πολλαπλών κατηγοριών για διαφθορά που αντιμετωπίζει.

Και πράγματι, οι περισσότεροι πολιτικοί στο Ισραήλ έχουν συσπειρωθεί γύρω από τον στρατό μετά τις επιθέσεις στο Ιράν. Ο ηγέτης της αντιπολίτευσης, Γιαΐρ Λαπίντ, επαίνεσε τις επιθέσεις στο Ιράν, ενώ και ο αριστερός πολιτικός Γιαΐρ Γκολάν υποστήριξε επίσης τις επιθέσεις.

«Για τον Νετανιάχου, δεν είναι εύκολα διακριτή η διαφορά μεταξύ εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής», δήλωσε ο Ισραηλινός πολιτικός αναλυτής Όρι Γκόλντμπεργκ, που καταλήγει ότι «δεν υπήρχε άμεση απειλή για το Ισραήλ. Η επίθεση δεν ήταν αναπόφευκτη. Η έκθεση της ΔΟΑΕ δεν περιείχε τίποτα που να υποδηλώνει ότι το Ιράν αποτελούσε υπαρξιακή απειλή για το Ισραήλ».

Πηγή: Al Jazeera