Δασικές πυρκαγιές: Ο κίνδυνος που αντιπροσωπεύουν και πώς μπορεί να αποτραπεί η επιδείνωσή τους

Καθώς η Ευρώπη μαστίζεται από πρωτοφανείς καύσωνες και οι τεράστιες δασικές πυρκαγιές γίνονται όλο και πιο συχνές, οι άνθρωποι θα πρέπει να προσαρμοστούν και να μάθουν πώς να παραμένουν ασφαλείς.

Οι πυρκαγιές σκοτώνουν άμεσα κάποιες εκατοντάδες ανθρώπους σε όλο τον κόσμο κάθε χρόνο. Μπορεί στα μάτια μας να μοιάζουν με σκηνές αποκάλυψης, όμως ο αριθμός των θυμάτων είναι πολύ χαμηλότερος από περιστατικά με πλημμύρες, που σκοτώνουν χιλιάδες, ή καύσωνες, που σκοτώνουν εκατοντάδες χιλιάδες.

Βέβαια, αν συνυπολογιστεί και ο καπνός, το ανθρώπινο κόστος αυξάνεται ραγδαία. Πρόσφατες μελέτες εκτιμούν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση που προκαλείται από τις πυρκαγιές προξενεί το θάνατο 1,5 εκατομμυρίου ανθρώπων κάθε χρόνο. Οι τοξικές αναθυμιάσεις μπορούν να φτάσουν τόσο μακριά που οι πυκνοί καπνοί από τις πυρκαγιές στην Αυστραλία το 2019 είχαν απειλήσει τη Νότια Αμερική, ενώ ο καπνός από τις φετινές πυρκαγιές στον Καναδά μόλυναν τον αέρα στην Ευρώπη.

Πώς προκαλούνται οι πυρκαγιές

Πολλά πράγματα μπορούν να προκαλέσουν μια πυρκαγιά: φυσικά αίτια όπως κεραυνοί, ελαττωματικές υποδομές όπως κομμένα καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος ή άτομα με ανεύθυνη συμπεριφορά. Καταστροφικές πυρκαγιές τα τελευταία χρόνια έχουν ξεσπάσει από αποτσίγαρα, από τουρίστες που ανάβουν φωτιές στο δάσος ή από εμπρηστές που βάζουν φωτιά σκόπιμα.

Όμως το αν αυτές οι σπίθες θα μετατραπούν σε μικρές φωτιές ή σε τεράστιες πυρκαγιές εξαρτάται από την καύσιμη ύλη και τον καιρό. Οι πυρκαγιές χρειάζονται ζεστό, ξηρό καύσιμο για να καούν και εξαπλώνονται περαιτέρω με ισχυρούς ανέμους.

Η κλιματική αλλαγή

Η ρύπανση από ορυκτά καύσιμα έχει θερμάνει τον πλανήτη κατά περίπου 1,3°C, αυξάνοντας τον κίνδυνο παρατεταμένης ζέστης που μετατρέπει τα δάση και τα λιβάδια σε πυριτιδαποθήκες. Σε ορισμένες περιοχές, όπως η Μεσόγειος, η παγκόσμια θέρμανση τροφοδοτεί επίσης ξηρασίες που ξηραίνουν την πλούσια βλάστηση.

Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι τέτοιες μεταβολές έχουν κάνει τις πυρκαγιές που σημειώθηκαν φέτος σε μέρη όπως η Καλιφόρνια, η Νότια Κορέα και η Αυστραλία πιο πιθανές – σε ορισμένες περιπτώσεις διπλασιάζοντας την πιθανότητα ακραίων καιρικών συνθηκών που συμβάλλουν στην εξάπλωση των πυρκαγιών.

Επίκειται επιδείνωση;

Παρότι ο πλανήτης έχει θερμανθεί, η έκταση που καίγεται από πυρκαγιές έχει μειωθεί. Αυτό συμβαίνει επειδή οι άνθρωποι καταλαμβάνουν τις καμένες περιοχές και τις μετατρέπουν σε αγροκτήματα ή πόλεις – τις τελευταίες δεκαετίες κυρίως στην Αφρική -. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι οι αλλαγές στη χρήση γης και άλλοι ανθρώπινοι παράγοντες έχουν συρρικνώσει την καμένη έκταση κατά 19,1% από το 1900, ενώ οι κλιματικές αλλαγές την αύξησαν κατά 15,8% – με αποτέλεσμα μια μικρή μείωση 3,3% συνολικά.

Θα είναι πιο συχνές;

Οι συνθήκες για μεγάλες δασικές πυρκαγιές αναμένεται να επιδεινωθούν καθώς ο πλανήτης «ψήνεται». Δύο ξεχωριστοί δείκτες καιρού πυρκαγιών προβλέπουν σταθερή αύξηση του αριθμού των ημερών με υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται σταδιακά, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη.

Μέχρι το τέλος του αιώνα, η συνολική καμένη έκταση προβλέπεται να αυξηθεί κατά 40% ακόμη και σε ένα αισιόδοξο σενάριο για τη μείωση της ρύπανσης από άνθρακα, σύμφωνα με άλλη μελέτη. Στη χειρότερη περίπτωση, αναμένεται να διπλασιαστεί.

Η πρόκληση της προσαρμογής

Ο κίνδυνος που αντιπροσωπεύουν οι πυρκαγιές για ανθρώπους και περιουσίες μπορεί να περιοριστεί σημαντικά με την καλύτερη διαχείριση της γης. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη δημιουργία αντιπυρικών ζωνών για την αναχαίτιση της εξάπλωσης μιας πυρκαγιάς, την αποτροπή κατασκευής νέων οικισμών σε μέρη επιρρεπή σε πυρκαγιές, ακόμη και την αποστολή κοπαδιών ζώων σε εγκαταλελειμμένες γεωργικές εκτάσεις για να βόσκουν την επιπλέον  βλάστηση.

Σε ορισμένα μέρη, οι πυροσβέστες δοκιμάζουν την τεχνική της σκόπιμης καύσης ώστε να αποφύγουν τη συσσώρευση καυσίμων που μπορούν να οδηγήσουν σε καταστροφικές πυρκαγιές. Πρόκειται για μια μακραίωνη πρακτική των ιθαγενών στην Αυστραλία και τη Βόρεια Αμερική που αρχίζουν να υιοθετούν τώρα και οι Ευρωπαίοι ειδικοί σε θέματα πυρκαγιών.

Ασφάλεια

Αν κάποιος ζει σε μέρος που κινδυνεύει από πυρκαγιές, καλό θα είναι να έχει καταρτίσει κάποιο σχέδιο πριν από την καταστροφή. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει τον εντοπισμό ασφαλών διαδρομών και κοντινών καταφυγίων, καθώς και την προετοιμασία μιας τσάντας έκτακτης ανάγκης. Ορισμένες πυροσβεστικές υπηρεσίες συνιστούν τη δημιουργία μιας ασφαλούς ζώνης γύρω από το σπίτι, απαλλαγμένη από φύλλα και εύφλεκτα υλικά.

Οι ειδικοί λένε ότι θα πρέπει το σπίτι να εκκενώνεται αμέσως όταν ζητηθεί από τις αρχές ή αν η κατασκευή κινδυνεύει, ακόμη και αν δεν έχει έρθει κάποια προειδοποίηση. Για την αποφυγή του καπνού, τα παράθυρα πρέπει να παραμένουν κλειστά.

Πηγή: The Guardian