Ακραίοι και παρατεταμένοι καύσωνες, καταστροφικές πλημμύρες, ξηρασία, ατμοσφαιρική ρύπανση, λιώσιμο πάγων. Αυτά είναι τα ορατά σημάδια της κλιματικής αλλαγής. Αυτό που είναι λιγότερο ορατό είναι ο αντίκτυπος που έχει η κλιματική αλλαγή στην ψυχική υγεία.
Τον περασμένο Μάρτιο, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, που αποτελείται από τους πιο καταξιωμένους εμπειρογνώμονες για το κλίμα στον κόσμο, δημοσιοποίησε την έκτη έκθεσή της και την «τελική προειδοποίηση» για την κλιματική κρίση. Αναφέρθηκε επίσης στις επιπτώσεις που έχει η αύξηση της θερμοκρασίας, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και η απώλεια μέσων διαβίωσης, στην ψυχική υγεία των ανθρώπων.
Τα τελευταία χρόνια, ο όρος «κλιματικό άγχος» έχει μπει στην καθημερινότητά μας, υπογραμμίζοντας την αυξανόμενη συνειδητοποίηση του κόσμου για τις επιπτώσεις των κλιμακούμενων κλιματικών καταστροφών στην ψυχική υγεία. Το «κλιματικό άγχος», καθώς και το «κλιματικό τραύμα» και η «κλιματική θλίψη» είναι όροι που, όπως εξηγεί η Δρ. Σάρα Λόου, ψυχολόγος που ερευνά το κλίμα και την ψυχική υγεία στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ, αναφέρονται στις ποικίλες συναισθηματικές και γνωστικές αντιδράσεις μας σε ένα ραγδαία μεταβαλλόμενο περιβάλλον.
Το κλιματικό άγχος ορίζεται ως το αίσθημα ανησυχίας για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και επηρεάζει ιδιαίτερα τα παιδιά και τους νέους. Δεν έχει αναγνωριστεί ως παθολογική κατάσταση και μάλιστα ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν πως είναι μια λογική και καθυστερημένη αντίδραση στην κλιματική κρίση. Η έρευνα σχετικά με τις συναισθηματικές μας αντιδράσεις στην κλιματική αλλαγή και τον τρόπο με τον οποίο αυτές επηρεάζουν τη συνολική ψυχική μας υγεία βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα. Ωστόσο μια μελέτη του 2021 από την Αυστραλία εξέτασε πώς τα «οικολογικά συναισθήματα» των ανθρώπων – κλιματική θλίψη, κλιματικό άγχος και κλιματικός θυμός- επηρεάζουν την επιθυμία τους να αναλάβουν δράση.
Παρόλο που και οι τρεις συναισθηματικές καταστάσεις είχαν επηρεάσει αρνητικά την ευημερία των συμμετεχόντων, «ο κλιματικός θυμός δεν αύξησε τα συμπτώματα κατάθλιψης, άγχους ή στρες». Διαπίστωσαν επίσης ότι ο κλιματικός θυμός «σχετιζόταν με μεγαλύτερη εμπλοκή τόσο σε προσωπικές όσο και σε συλλογικές συμπεριφορές υπέρ του κλίματος» ενώ, αντίθετα, ότι οι άνθρωποι που υπέφεραν από κλιματικό άγχος απέφευγαν κάθε είδους δράση.
Σύμφωνα με την Καρίν Γουάις, καθηγήτρια στο Τμήμα Περιβαλλοντικής Ψυχολογίας και Κοινωνικής Ψυχολογίας, στο Πανεπιστήμιο της Νιμ στη Γαλλία, η οποία μίλησε στο ertnews.gr, σήμερα βλέπουμε δυο ειδών αντιδράσεων. Ορισμένα άτομα αποφασίζουν να αναλάβουν δράση, ενώ άλλα παραλύουν από το άγχος. Η καθηγήτρια πιστεύει πως ο κλιματο-σκεπτικισμός είναι μια αντίδραση που μπορεί να προηγείται του κλιματικού άγχους. Από την άλλη, ο θυμός είναι πιο πιθανό να αποτελέσει κινητήριο μοχλό για την ανάληψη δράσης.
«Ωστόσο δεν μπορούμε να ζητήσουμε από τους πολίτες να αναλάβουν δράση εάν δεν αναλάβουν πρώτα δράση οι κυβερνήσεις και αν δεν υπάρξουν ισχυρές πολιτικές για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Νιώθουμε ότι μπορούμε να κάνουμε ελάχιστα και αυτό μας δημιουργεί άγχος. Νιώθουμε αποθαρρημένοι καθώς βρισκόμαστε αντιμέτωποι με πολυεθνικές και κυβερνήσεις που δεν κάνουν τίποτα για να αποτρέψουν την καταστροφή που έρχεται με γοργά βήματα. Αυτό το αίσθημα είναι ευρέως διαδεδομένο εξαιτίας της κοινωνικής και της κλιματικής κατάστασης», λέει η Γουάις.
«Η αντίδραση των άλλων επίσης παίζει ρόλο. Όταν βλέπεις ότι οι άλλοι δεν αντιδρούν και όταν φοβάσαι να μιλήσεις για τις δικές σου ανησυχίες στο κοινωνικό σου περιβάλλον, το άγχος σου αυξάνεται», προσθέτει η Γουάις.
Αύξηση των αναζητήσεων στη Googleγια το κλιματικό άγχος
Οι ανησυχίες για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αντικατοπτρίζονται και στις διαδικτυακές αναζητήσεις των ανθρώπων. Σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκέντρωσε η Google από το Google Trends, οι αναζητήσεις που σχετίζονται με το κλιματικό άγχος έχουν αυξηθεί σημαντικά.
Τα σχετικά ερωτήματα αναζήτησης στα αγγλικά τους πρώτους 10 μήνες του 2023 ήταν 27 φορές υψηλότερα από την ίδια περίοδο του 2017. Επίσης, τα ερωτήματα αναζήτησης στα πορτογαλικά αυξήθηκαν κατά 73 φορές, στα κινεζικά κατά 8,5 φορές και στα αραβικά αυξήθηκαν κατά 1/5.
Τα δεδομένα της Google Trends συνδυάζουν τα ερωτήματα αναζήτησης για το «κλιματικό άγχος» και το «οικολογικό άγχος», όροι που χρησιμοποιούνται συχνά με τον ίδιο τρόπο αλλά έχουν ελαφρώς διαφορετικές έννοιες. Το κλιματικό άγχος συνδέεται με την επίγνωση της κλιματικής αλλαγής. Το οικολογικό άγχος σχετίζεται με την επίγνωση των απειλών για την περιβαλλοντική υγεία, συμπεριλαμβανομένης της ρύπανσης και της απώλειας της βιοποικιλότητας.
Το Google Trends δεν μετρά τον συνολικό όγκο των αναζητήσεων, αλλά εξετάζει ένα δείγμα για να εντοπίσει τις τάσεις σε όλο τον κόσμο. Οι σκανδιναβικές χώρες είχαν το μεγαλύτερο μερίδιο των παγκόσμιων αναζητήσεων που σχετίζονται με το κλιματικό άγχος τα τελευταία πέντε χρόνια. Συγκεκριμένα, η Φινλανδία, η Σουηδία, η Δανία και η Νορβηγία αντιπροσώπευαν περισσότερο από το 40% των ερωτημάτων αναζήτησης που σχετίζονται με το κλιματικό άγχος. Οι χώρες του παγκόσμιου Νότου – όπως η Χιλή, οι Φιλιππίνες και η Νότια Αφρική – αντιπροσώπευαν μικρότερα μερίδια των ερωτημάτων αναζήτησης.
Η Google αναφέρει ότι έχει επίσης παρατηρήσει μια παγκόσμια αύξηση των ερωτημάτων αναζήτησης σχετικά με το μέλλον του πλανήτη μαζί με ερωτήματα σχετικά με το περιβάλλον τους τελευταίους 12 μήνες.
«Όταν εξετάζετε το είδος των ερωτημάτων που αναζητούν οι άνθρωποι, είναι προφανές ότι θέλουν να κατανοήσουν, αλλά και να αναλάβουν δράση», δήλωσε στο BBC εκπρόσωπος της Google.
«Για παράδειγμα, το ‘πώς να λύσετε την κλιματική αλλαγή’ ήταν ένα από τα πιο δημοφιλή ερωτήματα σχετικά με το θέμα, παγκοσμίως τα τελευταία δύο χρόνια», πρόσθεσε.
Τα στοιχεία της Google δείχνουν αύξηση των ερωτημάτων για το μέλλον μαζί με την κλιματική αλλαγή (120%), την προσαρμογή (120%), τη βιωσιμότητα (40%) και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (120%) τους τελευταίους 12 μήνες.
Κλιματική αλλαγή και γυναίκες
Η Google δεν δημοσίευσε στοιχεία σχετικά με το φύλο των χρηστών που αναζητούν ερωτήματα σχετικά με το κλιματικό άγχος, αλλά οι μελέτες δείχνουν ότι οι γυναίκες επηρεάζονται περισσότερο από το κλιματικό άγχος σε σχέση με τους άνδρες.
Τα ευρήματα μιας μελέτης του 2023 που δημοσιεύθηκε στο ακαδημαϊκό περιοδικό «Sustainability», για παράδειγμα, έδειξαν ότι οι γυναίκες σε όλο τον κόσμο ανέφεραν «μεγαλύτερα επίπεδα ανησυχίας και αρνητικών συναισθημάτων» σχετικά με την κλιματική αλλαγή. Οι άνδρες ερωτηθέντες, από την άλλη πλευρά, ήταν «πιο αισιόδοξοι και εξέφραζαν μεγαλύτερη πίστη στην κυβέρνηση». Η μελέτη βασίστηκε σε διαδικτυακή έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2021 σε 10.000 άτομα ηλικίας 16 έως 25 ετών σε 10 χώρες.
Πώς να αντιμετωπίσετε το κλιματικό άγχος
Ενώ το κλιματικό άγχος μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχική ευεξία, τα ευρήματα μελετών από 32 χώρες έδειξαν ότι ορισμένοι άνθρωποι καταφέρνουν να διοχετεύουν το άγχος τους με τρόπους που βοηθούν το περιβάλλον, όπως μέσω φιλοπεριβαλλοντικών συμπεριφορών και περιβαλλοντικού ακτιβισμού.
Ελλείψει επίσημων διαγνώσεων ή αναγνωρισμένων θεραπειών, η συλλογική δράση κατά της κλιματικής αλλαγής μπορεί να αποτελέσει μια αποτελεσματική λύση για το κλιματικό άγχος. Ενώ απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να βρεθούν οι πιο αποτελεσματικές στρατηγικές για το κλιματικό άγχος, οι επαγγελματίες υγείας προτείνουν:
-Επικεντρωθείτε σε αυτά που μπορείτε να ελέγξετε. Η κλιματική αλλαγή είναι ένα πολύπλοκο ζήτημα και γι’ αυτό είναι σημαντικό να θυμάστε ότι δεν μπορεί να επιλυθεί μόνο από ένα άτομο, έναν οργανισμό ή μια κυβέρνηση.
-Να περνάτε περισσότερο χρόνο στη φύση.
-Συμμετέχετε σε συλλογικές δράσεις.
-Αναζητήστε υποστήριξη από έναν επαγγελματία υγείας.
-Μιλήστε ελεύθερα στους γύρω σας για την κλιματική κρίση.
-Να θυμάστε ότι δεν είστε μόνοι.
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος