Τι αναμένει η Τουρκία από την επίσκεψη Ερντογάν στην Αίγυπτο

Εβδομάδα δύο σημαντικών επισκέψεων σε χώρες της Μέσης Ανατολής είναι η τρέχουσα για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Ανταπόκριση – Τουρκία: Γιάννης Μανδαλίδης

Ο Τούρκος πρόεδρος αναχωρεί σήμερα, μετά τη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου, για τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, προκειμένου να συμμετάσχει στις εργασίες της Παγκόσμιας Συνόδου Κορυφής των Κυβερνήσεων (World Governments Summit, WGS). Στο Ντουμπάι ο Ερντογάν θα συναντηθεί με τον πρόεδρο των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, Σεΐχη Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ Αλ Ναχιάν και ηγέτες χωρών που θα συμμετάσχουν στη Σύνοδο. Ερντογάν και Αλ Ναχιάν είχαν συναντηθεί και την 1η Δεκεμβρίου -και πάλι στο Ντουμπάι- στο περιθώριο της Διάσκεψης για το Κλίμα COP28.

Το πιο ενδιαφέρον σκέλος του ταξιδιού του, ωστόσο, είναι η επίσκεψη στην Αίγυπτο, έπειτα από 12 χρόνια, έντασης στις σχέσεις της Τουρκίας με την Αίγυπτο, εξαιτίας της στήριξης του Ερντογάν στον ανατραπέντα με πραξικόπημα πρώην πρόεδρο Μοχάμεντ Μόρσι, εκλεκτό της οργάνωσης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, αλλά και τα συγκρουόμενα συμφέροντα των δύο πλευρών στον πόλεμο της Λιβύης, όπου είχαν ενεργό συμμετοχή.

Ο Ερντογάν εμφανίζεται τώρα αποφασισμένος να γυρίσει μια «νέα σελίδα» με τον Αιγύπτιο πρόεδρο, τον οποίο κάποτε αποκαλούσε πραξικοπηματία και δολοφόνο. Ο πάγος μεταξύ των δύο προέδρων άρχισε να σπάει τον Νοέμβριο του 2022, όταν αντήλλαξαν χειραψία στο περιθώριο του Παγκόσμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου στο Κατάρ.

Μετά τις προεδρικές εκλογές του περασμένου Μαΐου και την επανεκλογή Ερντογάν στην Τουρκία, από τουρκικές πηγές διέρρεε η πληροφορία ότι επίκειτο επίσκεψη του Αλ Σίσι στην Άγκυρα, μία επίσκεψη που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. Τελικά, ο Ερντογάν είναι εκείνος που θα επισκεφθεί την Τετάρτη το Κάιρο.

Κατά τη συνάντηση Ερντογάν – Αλ Σίσι, ένα από τα κυρίαρχα θέματα αναμένεται να είναι και η ενεργειακή εξίσωση στην Ανατολική Μεσόγειο. Χωρίς να διευκρινίζεται και από τις δύο πλευρές εάν θα υπάρξει κάποια διαπραγμάτευση σε ώριμο στάδιο για την υπογραφή συμφωνίας όσον αφορά την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών δικαιοδοσίας, το θέμα καταλαμβάνει υψηλή θέση στον κατάλογο των μεταξύ τους προς συζήτηση θεμάτων, με άμεσο ενδιαφέρον για την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ. Η Τουρκία δεν συμμετέχει στο Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Ανατολικής Μεσογείου και προτείνει την διεξαγωγή μίας διεθνούς διάσκεψης.

«Αγκάθι» στις σχέσεις μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας είναι η Λιβύη, όπου οι δύο χώρες υποστηρίζουν αντιμαχόμενες δυνάμεις του εμφυλίου πολέμου. Η Τουρκία, η οποία υποστηρίζει τις πολιτικές και στρατιωτικές δυνάμεις στη Δύση, που εδρεύουν στην πρωτεύουσα Τρίπολη, ρίχνει τώρα γέφυρες και προς τις δυνάμεις της Ανατολής, με έδρα τη Βεγγάζη.

Ο υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, προτού επισκεφθεί την Τρίπολη την περασμένη εβδομάδα δήλωσε ότι «οι σχέσεις της Τουρκίας με την ανατολική πλευρά (σ.σ. της Λιβύης) προοδεύουν σταδιακά. Η συνεργασία μας και με τους εκεί παράγοντες συνεχίζεται. Αποφασίσαμε να ξανανοίξουμε το γενικό προξενείο στη Βεγγάζη. Αυτό θα συμβεί σύντομα. Οι επιχειρήσεις μας άρχισαν να εργάζονται και πάλι εκεί». Η Τουρκία άνοιξε εκ νέου το Γενικό Προξενείο της στη Βεγγάζη και επισημοποίησε την επικοινωνία της με τα στελέχη της διοίκησης στην ανατολική Λιβύη.

Επί σειρά ετών στελέχη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, «θανάσιμοι εχθροί» της κυβέρνησης Αλ Σίσι, είχαν βρει καταφύγιο στην Τουρκία, διεξάγοντας προπαγάνδα μέσω τηλεοπτικών σταθμών, ιστοσελίδων και ραδιοφώνων που εδρεύουν στην Τουρκία. Όταν η Άγκυρα αποφάσισε να εξομαλύνει τις σχέσεις της με το Κάιρο, πριν από δύο χρόνια σταμάτησε η δράση των μελών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και τα μέλη της απομακρύνθηκαν.

Στην πλούσια ατζέντα της συνάντησης Ερντογάν – Αλ Σίσι, ως σημαντικότερο θέμα η Αγκυρα αναδεικνύει τις εξελίξεις γύρω από τον πόλεμο στη Γάζα.

Τόσο η Άγκυρα όσο και το Κάιρο αντιτίθενται σθεναρά στην «αποπαλαιστινοποίηση» της Γάζας. Το Ισραήλ θέλει να μεταφέρει. Η κυβέρνηση Αλ Σίσι φοβάται ότι οι ισραηλινές επιχειρήσεις στη Ράφα, στον Νότο της Λωρίδας της Γάζας, θα οδηγήσει χιλιάδες Παλαιστίνιους προς την Αίγυπτο και για το λόγο αυτό το Κάιρο έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι μια ισραηλινή επιχείρηση στη Ράφα αποτελεί «κόκκινη γραμμή». Δεν θα αποτελέσει έκπληξη αν ο Τούρκος πρόεδρος επισκεφθεί τη συνοριακή διάβαση της Ράφα κατά την παραμονή του στην Αίγυπτο στα σύνορα της Γάζας με την Αίγυπτο. Οι δύο ηγέτες αναμένεται να στείλουν μηνύματα κυρίως για την προώθηση ανθρωπιστικής βοήθειας μέσω της πύλης της Ράφα.

Ένα άλλο, λιγότερο προβεβλημένο, θέμα διαφωνίας μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας ήταν η πώληση μη επανδρωμένων αεροσκαφών από την Άγκυρα στην Αιθιοπία. Οι σχέσεις της Αιγύπτου με την Αιθιοπία διέρχονται σοβαρής έντασης. Το Κάιρο δεν μπόρεσε να αποτρέψει την Αιθιοπία από το να γεμίσει το Μεγάλο Φράγμα της Αναγέννησης στον Νείλο, το οποίο βλέπει ως υπαρξιακή απειλή για την ίδια, καθώς υποφέρει από λειψυδρία. Η πώληση μη επανδρωμένων αεροσκαφών από την Τουρκία στην Αιθιοπία θεωρήθηκε από την Αίγυπτο ως «υποστήριξη της Τουρκίας στο αντίπαλο στρατόπεδο». Προκειμένου να ξεπεραστεί αυτό το «αγκάθι» η Άγκυρα υποσχέθηκε την πώληση ανάλογων αεροσκαφών και στην Αίγυπτο. Στις 14 Φεβρουαρίου αναμένεται να υπογραφεί στο Κάιρο η συμφωνία και για την πώληση αυτή.

Η επίσκεψη Ερντογάν στο Κάιρο αποτελεί το επιστέγασμα της προσπάθειας «επιστροφής» της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, έπειτα από μία μακρά περίοδο εντάσεων με την πλειονότητα των χωρών της περιοχής. Βασικό στοιχείο στη στροφή αυτή της Τουρκίας, τα τελευταία χρόνια, ήταν και η αποκατάσταση των σχέσεων με το Ισραήλ, μία διαδικασία που διεκόπη λόγω του ξεσπάσματος του πολέμου στη Γάζα στις 7 Οκτωβρίου. Το προηγούμενο διάστημα εντάθηκαν οι επαφές της Τουρκίας με χώρες της περιοχής: Στις 25 Ιανουαρίου επισκέφθηκε την Άγκυρα ο πρόεδρος του Ιράν, Εμπραχίμ Ραΐσι, πρόσφατα ο υπουργό Άμυνας, Γιασάρ Γκιουλέρ, συνοδευόμενος από τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου μετέβη στη Βαγδάτη και ο υπουργός Εξωτερικών επισκέφθηκε την Ιορδανία και τη Λιβύη.