Πληθαίνουν οι μητέρες που επιλέγουν να εγκαταλείψουν τη γονική μέριμνα. Στοιχεία από το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ δείχνουν επίσης αύξηση του ποσοστού των νοικοκυριών με έναν πατέρα, όπως αναφέρεται στο άρθρo «Το ανεξίτηλο στίγμα για τις μητέρες οι οποίες αφήνουν τα παιδιά τους». Ζητήσαμε από την ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια, Χρυσή Καριώτογλου, να μοιραστεί με τους αναγνώστες του ertnews.gr τις σκέψεις της για τη νέα τάση των γυναικών να ζουν μακριά από τα παιδιά τους μετά από διαζύγιο ή χωρισμό.
* Της Χρυσής Καριώτογλου
Καταρχάς θα ήθελα να αναφέρω ότι το άρθρο, μού γέννησε ανάμεικτα συναισθήματα. Σκέφτομαι πως με έχει κουράσει λίγο η νέα τάση ισοπέδωσης των πάντων κάτω από την ομπρέλα του «νεωτερισμού και της χειραφέτησης» της γυναίκας.
Η γυναίκα ανατομικά και ψυχοσυναισθηματικά είναι Εστία και Τροφός. Στην αρχαία ελληνική μυθολογία η Γη ήταν Γυναίκα, η σύντροφος του Ουρανού και Μάνα όλων των θεών. Υπάρχει -κατά την ταπεινή μου γνώμη- εξαιρετικά επιτακτική ανάγκη να αναθεωρήσουμε και να επανατοποθετηθούμε απέναντι στο τι σημαίνει θηλυκότητα, τι σημαίνει να είσαι γυναίκα. Οι γυναίκες όλο και περισσότερο απομακρύνονται από τη γυναικεία τους φύση.
Μια πρώτη διευκρίνιση που θα ήθελα να κάνω είναι ότι εδώ παρουσιάζω την ετεροφυλοφιλία ως βασική αποδεκτή επιλογή. Σχολιάζω ένα άρθρο του βρετανικού τύπου, το οποίο αναφέρεται στην επιλογή ενός -ολοένα και αυξανόμενου- αριθμού γυναικών να ζουν μακριά από τα παιδιά τους, αφήνοντας στον άνδρα την αποκλειστική φροντίδα τους. Το άρθρο αναφέρεται και στη στερεοτυπική αντιμετώπισή τους ως «κακών μανάδων». Άρα το άρθρο αναφέρεται σε ετεροφυλόφιλες σχέσεις. Κατά συνέπεια, ό,τι αναφέρω παρακάτω ως προς την περιγραφή της «γυναικείας φύσης» δεν συνιστά έμμεση τοποθέτηση απέναντι στο θέμα της ομοφυλοφιλίας ή του δικαιώματος ομοφυλόφιλων ζευγαριών να αποκτούν ή να μεγαλώνουν παιδιά. Επίσης δεν αποτελεί σχολιασμό απέναντι στο αναφαίρετο -κατά τη γνώμη μου- δικαίωμα του κάθε ανθρώπου να επιλέγει πώς και σε ποιον θα διαθέσει το σώμα του ή πως θα ορίσει τη σεξουαλικότητά του.
Για να μην παρεξηγηθώ, θα ήθελα αρχικά να αναφέρω τι ΔΕΝ αντιλαμβάνομαι ως γυναικεία φύση: την έλλειψη πρωτοβουλίας, την υποταγή, την παραμονή στο σπίτι, τον περιορισμό της δραστηριότητάς της σε οικιακές εργασίες και την αποκλειστική ενασχόληση με τα παιδιά.
Αυτά όλα είναι η διαστρέβλωση της γυναικείας φύσης σε μια κοινωνία που αναζήτησε για αιώνες τρόπους να διατηρήσει το δίπολο άντρας-γυναίκα σε αντιπαράθεση. Θεωρώ πως η γυναικεία φύση μας τείνει προς τη δημιουργικότητα, την υπομονή, τη φροντίδα και τη σωματική ένδειξη της αγάπης (είτε μέσα από την ερωτική σχέση με τον σύντροφο,
είτε μέσα από την τρυφερότητα προς τα παιδιά και τους γύρω της).
Η γυναίκα είναι «περιβόλι», «στήριγμα» «απάγκιο» και «βράχος», χαρά και δάκρυα μαζί. Το σώμα της ανοίγει για να υποδεχτεί τον άντρα, καρποφορεί και γεννά παιδιά, το σώμα είναι ταυτόχρονα δικό της και το διαχειρίζεται όπως νιώθει εκείνη απαραίτητο, «φωνάζει» τα συναισθήματά της μέσα από τον κύκλο της περιόδου και κάθε μήνα «ζει ένα θάνατο» και αιμορραγεί. Βιώνει ταυτόχρονα και μια ανάσταση και μια απελευθέρωση όταν ξεκινά ένας καινούριος κύκλος.
Κατά την περίοδο της εμμηνόπαυσης τελειώνει μια εποχή και ξεκινά κάτι καινούριο. Μια πιο ώριμη περίοδος, μια περίοδος άλλης άνθισης, επιστροφής σε μια άλλου είδους σεξουαλικότητα και ερωτική διάθεση απέναντι στον εαυτό της, τους άλλους και στον κόσμο γύρω της. Η γυναίκα λοιπόν είναι πλάσμα σε απόλυτη επαφή με το σώμα της, τις ανάγκες της και τη δημιουργική πλευρά της ζωής. Μέσα από αυτό, έχει το χάρισμα να μπορεί να είναι συντονισμένη από φύση και με τις ανάγκες των άλλων γύρω της. Και είναι στη φύση της να προσφέρει, να είναι μπροστάρισσα.
Σκέφτομαι λοιπόν ότι ούτε ο άνδρας μπορεί να υποκαταστήσει τη γυναίκα, ούτε η γυναίκα τον άνδρα. Ο πατέρας δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη μητέρα αλλά ούτε η μητέρα τον πατέρα. Όταν λοιπόν, τα παιδιά μεγαλώνουν μακριά από τον ένα γονιό σίγουρα κάτι χάνουν. Κι αυτό είναι εντάξει γιατί δεν υπάρχει ζωή χωρίς απώλεια, χωρίς δυσκολία. Μόνο μέσα από τα δύσκολα και τα τραυματικά χτίζουμε τον εαυτό μας οι άνθρωποι.
Θεωρώ πως είναι σημαντικό να μην πάρουμε θέση για το αν είναι θεμιτό τα παιδιά να μεγαλώσουν μακριά από τη μάνα, χωρίς πρώτα να καθορίσουμε την ηλικιακή και αναπτυξιακή τους θέση. Πιο συγκεκριμένα, παιδιά κάτω των τριών ετών σίγουρα έχουν απόλυτη ανάγκη τη μητρική φιγούρα. Η απομάκρυνση από το πρόσωπο στην κοιλιά του οποίου γνώρισαν τον κόσμο για εννέα μήνες, πριν τον δουν με τα δικά τους μάτια, αποτελεί μια σοβαρή απώλεια. Ανεξάρτητα από το αν η απομάκρυνση οφείλεται σε φυσικό θάνατο της μητέρας, σε ανικανότητα να ανταποκριθεί στο μητρικό ρόλο, σε ασθένεια, σε συναισθηματική μη διαθεσιμότητα, εγκατάλειψη, δόσιμο για υιοθεσία κλπ.
Εδώ δεν είμαστε για να κρίνουμε το λόγο, αλλά για να παρατηρήσουμε το αποτέλεσμα της απομάκρυνσης αυτής, που είναι δεδομένο ότι σε μικρό ή μεγαλύτεροι βαθμό γίνεται αντιληπτό ως απώλεια η οποία επηρεάζει την διαμόρφωση της ταυτότητας και της εικόνας εαυτού. Όσο το παιδί μεγαλώνει τόσο πιο ανεξάρτητο γίνεται.
Ο πατέρας αποτελεί μια ακόμη σημαντική μορφή που λαμβάνει εξέχουσα θέση στη διαμόρφωση της ψυχοσυναισθηματικής και σωματικής εικόνας του εαυτού. Όσο πιο μεγάλο είναι το παιδί, τόσο πιο εύκολο του είναι να ζήσει μακριά από τη μητέρα (ή το αντίστροφο όπως παρουσιάζει το άρθρο, να ζήσει δηλαδή η μητέρα μακριά του).
Ωστόσο, ας μην ξεχνάμε ότι όλα τα παραπάνω διαφοροποιούνται από άνθρωπο σε άνθρωπο ανάλογα με τα δυναμικά που επικρατούν στην οικογένεια, τη σχέση που έχει με τη μητέρα και τον πατέρα ξεχωριστά, τη σχέση των γονιών μεταξύ τους αλλά και τις σχέσεις των αδελφών μεταξύ τους, πριν η μητέρα αποφασίσει να ζήσει μακριά από τα παιδιά. Δηλαδή δεν μπoρούμε να γενικεύσουμε λέγοντας «είναι εντάξει οι μητέρες να ζουν μακριά από τα παιδιά τους» χωρίς να λάβουμε υπόψιν το αναπτυξιακό στάδιο των παιδιών, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της οικογένειας και τους λόγους για τους οποίους η μητέρα αποφασίζει να ζήσει χωριστά.
Ένα άλλο σχόλιο έχει να κάνει με την στερεοτυπική αντιμετώπιση και κοινωνική κατακραυγή των γυναικών που αποφασίζουν να ζήσουν μακριά από τα παιδιά τους. Ο πολύ σημαντικός Karl Jung, καθόρισε ως masterpiece της προσωπικής ανάπτυξης του ανθρώπου, την ανάδειξη του animus ή anima, της αρσενικής και θηλυκής πλευράς που κάθε άνθρωπος φέρει στο ασυνείδητο. Η anima που αφορά της ανάπτυξη των ανδρών, είναι η ενέργεια που φέρνει ζωή στον άνδρα, του ανοίγει τα μάτια στις ευαίσθητες και πιο συναισθηματικές πλευρές του εαυτού του.
Το ίδιο αντίστοιχα συμβαίνει και για τη γυναίκα. Το animus τη φέρνει σε επαφή με την αρρενωπή πλευρά του εαυτού της, που αφορά τη συναισθηματική ανεξαρτητοποίησή της, την απόδοση νοήματος και την πνευματική κατανόηση του κόσμου και του εαυτού. Ο κάθε άνθρωπος έχει να κάνει αυτό το ασυνείδητο εσωτερικό ταξίδι προς έναν ολοκληρωμένο εαυτό όπου οι αρσενικές και οι θηλυκές του πλευρές συνυπάρχουν μέσα από την
ανάδειξη του anima/animus αντίστοιχα σε άνδρες και γυναίκες.
Τα κοινωνικά στερεότυπα έχουν κατά τη γνώμη μου διαμορφωθεί και επικρατήσει λόγω της ασυνείδητης αντίστασης των ανθρώπινων ομάδων και κοινωνιών να δεχτούν και να επιστρέψουν την ενσωμάτωση των ασυνείδητων θηλυκών και αρσενικών στοιχείων στον άνθρωπο ως μοχλό προσωπικής ολοκλήρωσης. Το συλλογικό ασυνείδητο αντιστέκεται και διαμορφώνει «ρόλους» που τοποθετούν τους άνδρες ή τις γυναίκες σε συγκεκριμένες παραδοσιακές θέσεις.
Τι θα λέγαμε για τον άνδρα που επιλέγει να κάτσει σπίτι και να αναλάβει την φροντίδα των παιδιών, όταν η γυναίκα του βγαίνει να εργαστεί και να αναλάβει το βάρος της κάλυψης των οικονομικών αναγκών της οικογένειας; Στερεοτυπικά θα λέγαμε ότι είναι «τεμπέλης» και αφήνει στη γυναίκα του το βάρος της συντήρησης της οικογένειας. Το αντίστροφο θα μας φαινόταν φυσιολογικό και μάλιστα θεμιτό, καθώς «η μητέρα οφείλει να είναι κοντά στα παιδιά της και να θυσιάσει τις ανάγκες της για το καλό τους». Λοιπόν, μαθηματικά σκεπτόμενη λέω πως δεν μπορεί να στέκει η δεύτερη κατάσταση και να μην στέκει η ίδια ακριβώς κατάσταση με αντεστραμμένους ρόλους.
Φοβάμαι όμως πως στην προσπάθεια να ισορροπήσουμε τα πράγματα ξεχάσαμε πως το θέμα δεν είναι η ισότητα των φύλων, αλλά το πως ο κάθε άνθρωπος -ανεξάρτητα από το αν είναι άνδρας ή γυναίκα- θα εκπληρώσει το έργο του επί γης. Ποιο είναι αυτό; Η ανακάλυψη των ξεχωριστών του δυνάμεων και ικανοτήτων, η καθημερινή του πάλη για την ολοκλήρωσή του ως ανθρώπου σωματικού, ψυχικού και πνευματικού. Κι αυτό είναι πέρα από ρόλους και κοινωνικά status. Αυτό αφορά το προσωπικό ταξίδι του καθενός.
Σίγουρα όμως η εμμονή στα κοινωνικά στερεότυπα- που έχει τις ρίζες της στους μηχανισμούς άμυνας του συλλογικού ασυνειδήτου αλλά και σε πιθανά κοινωνικοπολιτικά συμφέροντα- σίγουρα δεν βοηθά και καθυστερεί τη στροφή που χρειάζεται να πάρουμε.
________________________________________________________________________
*Η Χρυσή Καριώτογλου είναι μέλος του Ινστιτούτου Ομαδικής Ανάλυσης του Λονδίνου, του United Kingdom Council for Psychotherapy, του British Psychoanalytic Council και του Oxford Group Analytic Network. Εργάστηκε στο βρετανικό ΕΣΥ (NHS) ως Ομαδική Αναλύτρια για μια δεκαετία και εξειδικεύτηκε στην αξιολόγηση και θεραπεία ασθενών με διάγνωση διαταραχής προσωπικότητας. Εργάζεται ιδιωτικά ως Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια, Ομαδική Αναλύτρια και Επόπτρια Ομαδικής Ψυχοθεραπείας. Στα ιδιαίτερα της ενδιαφέροντα είναι η σχέση Θεάτρου και Ομαδικής Ανάλυσης και η ψυχοθεραπεία σε Φυσικό Περιβάλλον (Nature Psychotherapy ή Ecotherapy) την οποία ξεκίνησε με την επιστροφή της στην Ελλάδα. Είναι παντρεμένη και μητέρα δύο αγοριών.
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος