Από το 1912 οι Ιταλοί κατέλαβαν τα Δωδεκάνησα και με τη συνθήκη των Σεβρών το 1920 θα παραχωρούνταν στην Ελλάδα, με εξαίρεση τη Ρόδο, που θα παρέμενε για ένα διάστημα υπό ιταλική διοίκηση. Η ήττα στην Μικρασιατική εκστρατεία οδήγησε σε αναθεώρηση των ιταλικών στόχων που σε συνδυασμό με την άνοδο του Μουσολίνι στην εξουσία επιχείρησαν να τα εξιταλίσουν. Οι Δωδεκανήσιοι πέρασαν από συνεχείς διώξεις και πιέσεις αλλά άντεξαν μέχρι μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και με μία διετία εγγλέζικης κυριαρχίας (με όχι και τόσο συμμαχική συμπεριφορά αφού προωθούσαν αντιλήψεις περί αυτονομίας των Δωδεκανήσων) έγινε η τελετή παράδοσης των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα από τις βρετανικές αρχές έγινε στις 31/3/1947 στη Ρόδο και η επίσημη τελετή της ενσωμάτωσης στις 7/3/1948. Με αφορμή αυτή τη διπλή επέτειο του Μάρτη προχωράμε σε σχετικό αφιέρωμα. Στο πρώτο μέρος του αφιερώματός μας θα εξετάσουμε το πως προσπάθησε ο ιταλικός φασισμός να οργανώσει την παρέμβασή τους στον αθλητισμό των Δωδεκανήσων, θέμα για το οποίο θα συνεχίσουμε και στο δεύτερο και τελευταίο μέρος του συγκεκριμένου αφιερώματος.
Όσο οι Ιταλοί μεθόδευαν το γύψο και για τον χώρο του Δωδεκανησιακού αθλητισμού, η κίνηση συνεχίζονταν και ενδεικτικές είναι δύο αναφορές για ποδοσφαιρικούς αγώνες στην Κάρπαθο μεταξύ της Βωλάδας, των Πηγαδιών και του Απερίου, όπως αναφέρει η εφημερίδα «Αυγή Δωδεκανησιακή».
Την 1-9-1931 αναφέρεται σε αγώνα που είχε γίνει στις 16 Αυγούστου ανάμεσα στα Πηγάδια και στο Απέρι, τον οποίο χαρακτηρίζει κακής ποιότητας, ανιαρό και άτεχνο. Σαν διακριθέντες αναφέρει από τα Πηγάδια τους αδερφούς Οικονομίδη και τον Ιω. Χατζηπαναγιώτη. Η κριτική προς το Απέρι είναι σκληρή: «Αλγεινήν εντύπωσιν επροξένησεν η στάσις των διοικούντων το ποδόσφαιρον Απερίου, των θεατών Απερειτών και των ποδοσφαιριστών, οίτινες ύβριζον διαρκώς τους Πηγαδιώτας ποδοσφαιριστάς και τον διαιτητήν. Απερείται, δεν θα προκόψετε ποτέ σας, εάν νομίζετε ότι ποδόσφαιρον σημαίνει γρονθοκοπήματα και ύβρεις. Πρέπει να δέχεστε την ήτταν όπως και την νίκην».
Ακολουθεί αναφορά της ίδιας εφημερίδας στις 15-10-1931 για αγώνα που είχε γίνει την Κυριακή 6-9-1931 ανάμεσα στο Απέρι και τη Βωλάδα, με νικήτρια την πρώτη ομάδα με 2-0 (ημίχρονο 0-0).
Αναφέρονται και οι συνθέσεις των ομάδων στις οποίες διαπιστώνουμε ότι δεν ήταν ενδεκάδες αλλά εννιάδα και οκτάδα, ίσως βέβαια και το μάλλον αυτοσχέδιο γήπεδο της εποχής να απείχε των διαστάσεων που ίσχυαν σε επίσημες διοργανώσεις.
Απέρι: Μ. Γεωργατσούλης, Γ. Γεωργατσούλης, Κ. Ζερβουδάκης, Ν. Καραγεωργίου, Χατζής, Σταμπολής, Εύγ. Κορναρόπουλος, Ι. Κωνσταντινίδης, Α. Παλληκαράς.
Βολάς: Υψηλός, Ελ. Ζαβόλας, Α. Κότης, Χ. Πελεχρίνης, Ηρ. Πελεχρίνης, Εμ. Πελεχρίνης, Ι. Οικονόμου, Μ. Χρυσοχέρης.
Η ώρα του γύψου
«Ο διοικητής των Ιταλοκρατούμενων Δωδεκανήσων κ. Λάγκο ο εδρεύων εν τη νήσω μας συνέταξε και έθεσεν εις εφαρμογήν τον κατωτέρο ανελεύθερον και δεσμευτικόν κανονισμόν όστις πρόκειται να διέπη από τούδε και εις το εξής τον ελληνικόν αθλητισμόν και τα ελληνικά αθλητικά σωματεία και γυμναστικούς συλλόγους των ατυχών νήσων οι οποίοι στενάζουν υπό τον Ιταλικόν ζυγόν. Καθώς φαίνεται εκ των δεσμευτικών διατάξεων του εν λόγω κανονισμού ο ανθών εις τας Ελληνικά δωδεκανήσους αθλητισμός τίθεται υπό περιορισμούς και η εκπολιτιστική δράσις του δεσμεύεται κάτω από την…υψηλήν δήθεν προστασίαν και καθοδήγησιν των φασιστών. Το τοιούτον ενταύθα και εις τας άλλας νήσους, προξένησε βαθυτάτην εντύπωσιν, κατάπληξιν και αποτροπιασμόν. Οι ατυχείς Δωδεκανήσιοι οίτινες έβλεπον όλας τας εκδηλώσεις της ζωής των δεσμευομένας δια των ανελεύθερων φασιστικών νόμων εις τον αθλητισμόν τον μέχρι σήμερον δρώντα απερισπάστως εις το ιδεώδες έργον του εστήριζαν όλας τας ελπίδας των δια μίαν καλλιτέραν αύριον.
Αλλά και εις το τελευταίον τούτο προπύργιον της ελευθερίας, η Ιταλική χείρ επεκτάθη βαρεία. Αθρόα τηλεγραφήματα, υπομνήματα και αιτήσεις διαβιβάζονται πανταχόθεν και η Δωδεκάνησος ευρίσκεται υπό αναβρασμόν».
Ανταπόκριση από τη Ρόδο που δημοσιεύτηκε στις 10-4-1932 στην εφημερίδα «Αθλητικός Τύπος».
Ο κανονισμός εκτός από παράβολα, αιτήσεις και γραφειοκρατικές διαδικασίες, προβλέπει έλεγχο στα σωματεία που εντάσσονται σε ομοσπονδία (Ροδιακή ομοσπονδία των γυμναστικών, αθλητικών και ψυχαγωγικών Σωματείων τη Κτήσεως – FRATRESS ) υπό ιταλικό έλεγχο και βασικό στόχο να μην επιτρέπει οποιαδήποτε λειτουργία που ενδέχεται να διευκολύνει τη διάδοση αντικατοχικών προβληματισμών και ακόμα περισσότερο δράσεων, αλλά και όποια λειτουργία διασώζει την πολιτιστική κληρονομιά που πρέπει να παραδοθεί στη λήθη για να προχωρήσει ο «εξιταλισμός» του τοπικού πληθυσμού.
Λίγο καιρό μετά στις 15-7-1933 η εφημερίδα «Δωδεκανησιακή Αυγή» σε ανταπόκριση με τίτλο «Και νέα πληγή» γράφει: «Αι πληγαί του Φαραώ είχαν και κάποιο τέλος, αλλά αι πληγαί των Δωδεκανήσων εφ’ όσον στο διοικητήριο της Ρόδου κυματίζει η απαίσια σημαία του φασισμού δεν θα τελειώσουν ποτέ. Μέχρι τούδε οι Δωδεκανήσιοι έχαναν τον πολύτιμον καιρό τους στις ιταλικές φιέστες αλλά τώρα προσετέθησαν και οι αθλητικοί αγώνες. Σήμερον έχουμε ποδόσφαιρο μεταξύ Φερτ – Πολυσπορτίβα, αύριον αγώνας ποδηλάτου μέχρι Πεβεράνιο, μεθαύριον σουιδικάς ασκήσεις στρατού, αντιμεθαύριον επιδείξεις ναυτών, κλπ.
Έτσι όσες μέρες δεν οργανούνται επίσημος φιέστα οι Δωδεκανήσιοι χάνουν τον καιρό τους παρακολουθούντες τας αθλητικάς επιδείξεις δια τας οποίας επί πλέον δια τον φόβον των καραμπινιέρων και εξιλέωσιν των δημίων του Μάριο Λάγκο πληρώνουν και αρκετάς λιρέττας υπό τύπον εισιτηρίου. Και ερωτώμεν πότε οι Δωδεκανήσιοι θα εργασθούν δια να εξοικονομήσουν το ψωμί των παιδιών τους όταν μία μέρα της εβδομάδος κατ’ ουσίαν είναι εργάσιμος; Αλλά η απάντησις των οργάνων του Μάριο Λάγκο είναι γνωστή “Σαν ντεν μπορεί να ζήση στο Ρόντι να πάη στο Ελλάντα”. Όλα αυτά άλλως τε γι’ αυτό γίνονται».
Εκτός των αγωνιστικών χώρων στην ίδια εφημερίδα διαβάζουμε ότι οι Ιταλοί υποχρεώνουν καφενεία, εστιατόρια, μαγαζιά να αφαιρέσουν τις ελληνικές πινακίδες και να τις αντικαταστήσουν με ιταλικές.
Το κλίμα από τον Τύπο της εποχής του Μεσοπολέμου ή όταν ο ιταλικός φασισμός χτυπούσε τους Δωδεκανήσιους, κάποιοι στην Αθήνα θαύμαζαν τον Μουσολίνι και χτυπούσαν τις διαμαρτυρίες ενάντια στην ιταλική κατοχή.
Συγκέντρωση Δωδεκανήσιων στην Αθήνα στο θέατρο ΑΛΑΜΠΡΑ ενάντια στις προσπάθειες εξιταλισμού των Δωδεκανήσων. Η συγκέντρωση διαλύθηκε από την αστυνομία και αρκετοί Δωδεκανήσιοι χτυπήθηκαν και προσήχθησαν.
Όπως αναφέρει η εφημερίδα ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ στις 24/1/1935 έγιναν επεισόδια σε ομιλία του δημάρχου Αθηναίων Κοτζιά όταν αυτός εκθείαζε το φασιστικό καθεστώς της Ιταλίας και από το κοινό Δωδεκανήσιοι φοιτητές (τα Δωδεκάνησα ήταν υπό ιταλική κατοχή από το 1912 και οι Έλληνες αντιμετώπιζαν πιέσεις και διώξεις), διαμαρτυρήθηκαν έντονα, του φώναξαν να πάει να γίνει δήμαρχος στη Ρώμη, πέταξαν δακρυγόνες αμπούλες και συνεπλάκησαν με μέλη της φασιστικής οργάνωσης ΕΕΕ, ενώ έγιναν και συλλήψεις).
Η εθνική αθλητική παρέλαση 24 Μάρτη 1935
Δεν έκρυψαν τις προθέσεις τους (και δεν ήταν η πρώτη φορά) οι διοργανωτές και το θαυμασμό τους στο φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι και το ναζιστικό του Χίτλερ, αφού στην ομιλία του προς τους συγκεντρωμένους ο πρόεδρος της “Εθνικής Αθλητικής Ομοσπονδίας”, Πετραλιάς, τόνισε: “Ο γείτων μας Μουσσολίνι επί της νεολαίας εβασίσθη και εδημιούργησε την νέαν μεγάλην Ιταλίαν.
Εις την Γερμανίαν ο Χίτλερ χάρις εις την τέλειαν στρατιωτικήν και αθλητικήν προπαίδευσιν της γερμανικής νεολαίας κατόρθωσε και έθραυσε τας αλύσεις της συνθήκης των Βερσαλιών, ήτις εδέσμευσε τας ελευθερίας της”.
«Τα αιματηρά γεγονότα και τας διαδραματισθείσας καθ’ άπαντα τον παρελθόντα Φεβρουάριον τραγικότητας, ήτοι του φόνου πολιτών, της συλλήψεως και εξορίας δεκάδων προκρίτων, του κλεισίματος των εκκλησιών και των σχολείων, του απηνούς διωγμού Καθηγητών και Ιερέων, του επί εβδομάδας αποκλεισμού της νήσου, διεδέχθησαν η αγρία και πλέον πρωτοφανής τρομοκρατία μορφής αυτοχρήμασι εκδικητικής. Οι καραμπινιέρηδες σήμα κατατεθέν εν Δωδεκανήσω και ιδιαίτατα εν Καλύμνω, της βίας, της αρπαγής, της αισχρότητος, της ατιμίας, εθριάμβευσαν και θριαμβεύουν καθημερινώς. Δεν άφησαν διά μίαν ακόμη φοράν οικογένειαν άθικτον ή σπίτι αρήμαχτο. Εννοούν να καταλείπουν οπίσω των πάντοτε ερείπια και συντρίμμια», γράφει η εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ εκδιδομένη στην Αργεντινή για την εκεί ελληνική παροικία την Τετάρτη 29 Μαΐου 1935.
Στην ίδια εφημερίδα Τετάρτη 7 Αυγούστου 1935
Εν δίκαιον ράπισμα κατά των φασιστών του Μουσσολίνι.
Η πανηγυρική απαλλαγή των Κερκυραίων νέων υπό του κακουργοδικείου της Άρτης.
Η δίκη γίνονταν για αντιιταλικές εκδηλώσεις στην Κέρκυρα τον Οκτώβριο του 1933.
Το Σάββατο 12 Μαρτίου συνεχίζουμε με το Β’ μέρος
Έρευνα: Νάσος Μπράτσος
Σχετικά θέματα
Η ίδρυση του Ε.Μ.Π.Α. το 1946 στα Δωδεκάνησα
Oι “Μπιεμέδες” και η ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα στις 7 Μαρτίου 1948
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος