Η πρόσφατη επίσκεψη του Αιγύπτιου Προέδρου Αλ Σίσι στην Άγκυρα στις 4/9, σε ανταπόδοση ανάλογης που είχε κάνει τον περασμένο Φεβρουάριο ο Πρόεδρος Ερντογάν στο Κάιρο, το πόσο έχει προχωρήσει η νέα τουρκοαιγυπτιακή προσέγγιση σε οικονομικό, αλλά και γεωπολιτικό επίπεδο και το εάν επηρεάζονται, λόγω μιας τέτοιας εξέλιξης, οι σχέσεις της Ελλάδας και της Κύπρου με την Αίγυπτο είναι ζητήματα που εξετάζονται στην εκπομπή του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου «Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο» (Α’ Πρόγραμμα, Σάββατα και Κυριακές 12.00-13.00). Προσκεκλημένος για τη σχετική ανάλυση είναι ο Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Σπουδών Ασφάλειας στο ΕΚΠΑ και επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος μελέτης θεμάτων ασφάλειας του ΕΛΙΑΜΕΠ Παναγιώτης Τσάκωνας.
Η προϊστορία της τουρκοαιγυπτιακής προσέγγισης και οι επιπτώσεις στις σχέσεις Ελλάδας-Αίγυπτου
Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 2013 στην Αίγυπτο, οι σχέσεις με την Τουρκία εισήλθαν σε περίοδο κρίσης και οι διπλωματικές τους αποστολές υποβαθμίστηκαν σε επίπεδο επιτετραμμένου. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε ταχθεί στο πλευρό του Αιγύπτιου ανατραπέντος Προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι, ενώ είχε χαρακτηρίσει τον Φατάχ Αλ-Σίσι «δολοφόνο και πραξικοπηματία». «Δεν θα μιλήσω ποτέ σε κάποιον όπως ο Σίσι» είχε πει ο χαρακτηριστικά ο Ερντογάν μετά την απομάκρυνση του Μόρσι από την εξουσία.
Παρόλα αυτά και προϊόντος του χρόνου, ορισμένα κανάλια επικοινωνίας είχαν ξεκινήσει να δημιουργούνται διακριτικά ήδη από το 2021. Όμως τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν πιο φανερά από τον Νοέμβριο του 2022, όταν οι δύο ηγέτες αντήλλαξαν χειραψία στο περιθώριο του Παγκόσμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου στο Κατάρ. Και το δε καλοκαίρι του 2023 έγινε αμοιβαίος διορισμός πρέσβεων από τις δύο χώρες.
Κατόπιν τούτων μια σχετική ανησυχία για τα εθνικά μας συμφέροντα αρχίζουν να προκαλούν οι συναντήσεις των δύο Προέδρων. Στην τελευταία της Άγκυρας οι δύο ηγέτες προήδρευσαν στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Συνεργασίας Υψηλού Επιπέδου Τουρκίας–Αιγύπτου σε μια προσπάθεια περαιτέρω αναθέρμανσης των σχέσεών τους. Στην ατζέντα των συνομιλιών τους βρέθηκαν, μεταξύ άλλων, οι προοπτικές μιας μακροπρόθεσμης συνεργασίας στους τομείς της ενέργειας, της υγείας, του τουρισμού και της αμυντικής βιομηχανίας –ένα πλαίσιο που οδήγησε τελικά στην υπογραφή 17 συμφωνιών ανάμεσα στις δύο πλευρές.
«Το εμπόριο και η οικονομία αποτελούν την ισχυρότερη διάσταση της συνεργασίας μας. Τα τελευταία 10 χρόνια συνεχίσαμε να είμαστε μεταξύ των πέντε κορυφαίων εμπορικών εταίρων της Αιγύπτου. Προχωρούμε αποφασιστικά προς τον στόχο μας να αυξήσουμε τον όγκο του εμπορίου μας σε 15 δισεκατομμύρια δολάρια τα επόμενα πέντε χρόνια» σημείωσε ο Τούρκος Πρόεδρος με φόντο τις συμφωνίες που υπέγραψε με το Κάιρο. Έτσι, ο πάγος που είχε μπει στις διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών φαίνεται πως έχει λιώσει και μένει να φανεί έως που θα φτάσει αυτή η επαναπροσέγγιση των χωρών και των δύο ηγετών.
Η Αίγυπτος βεβαίως επίσημα και ανεπίσημα διαμηνύει σε Αθήνα και Λευκωσία πως η εξέλιξη αυτή με την Τουρκία δεν αλλάζει κάτι στις σχέσεις με τις χώρες μας. Μάλιστα πληροφορίες θέλουν να διοργανώνεται η επόμενη τριμερής συνάντηση Ελλάδας -Κύπρου–Αιγύπτου σε μερικές μέρες στη Νέα Υόρκη, στο πλαίσιο των εργασιών της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. Ωστόσο, παραμένουν οι προβληματισμοί κατά πόσον η τουρκοαιγυπτιακή προσέγγιση δεν αλλάζει κάτι στις δικές μας σχέσεις, όπως και της Κύπρου με την Αίγυπτο, παράμετρος που συζητείται με τον κ. Τσάκωνα
Η οικονομία και οι εξελίξεις σε Μ. Ανατολή και Αν. Αφρική φέρνουν πιο κοντά Τουρκία και Αίγυπτο
Η Αίγυπτος εξαιτίας του πολέμου στη Μέση Ανατολή και της κρίσης στον Κόλπο του Άντεν έχει απωλέσει σημαντικό ποσοστό δύο βασικών πηγών συναλλάγματος: των εσόδων από τις διελεύσεις της Διώρυγας του Σουέζ και εκείνων από τον τουρισμό. Επομένως οι οικονομικές και εμπορικές σχέσεις με την Τουρκία αποτελούν ένα σοβαρό δέλεαρ για την πρώτη, στο βαθμό μάλιστα που το τουρκικό ΑΕΠ είναι πλέον διπλάσιο του Αιγυπτιακού.
Από την άλλη, η συνεργασία Ελλάδας και Αιγύπτου έχει κι αυτή -έμμεσα- και οικονομικές διαστάσεις. Τον περασμένο Μάρτιο η Αίγυπτος και η Ε.Ε. υπέγραψαν ένα πακέτο ενίσχυσης με 7,5 δισ. ευρώ για την τετραετία 2024-27 με την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία να αποτελούν δύο θερμούς υποστηρικτές του Καΐρου σε αυτό το ζήτημα.
Σε ό,τι αφορά τις συγκρούσεις στη Μ. Ανατολή και ειδικά τη Γάζα, μέχρι τώρα η οξεία ρητορική του Ερντογάν έφερνε σε δύσκολη θέση το Κάιρο το οποίο επιχειρεί να διαχειριστεί την κρίση λόγω του ειδικού ρόλου του, γειτνιάζοντας με την περιοχή, αλλά και του γεγονότος ότι ήταν η πρώτη Αραβική χώρα που αναγνώρισε και αποκατέστησε τις σχέσεις με το Ισραήλ ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ‘70.
Ωστόσο, μετά την έναρξη του πολέμου στη Γάζα, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πήγε στο Κάιρο για να συμμετάσχει στη σύνοδο που είχε στόχο να προωθήσει μια συμφωνία κατάπαυσης πυρός, και συναντήθηκε με τον Αιγύπτιο ομόλογό του. Ο Ερντογάν υπενθύμισε ότι η Αίγυπτος διαμεσολαβεί στις διαπραγματεύσεις για διακοπή των συγκρούσεων μαζί με το Κατάρ και τις Ηνωμένες Πολιτείες και δήλωσε ότι η Τουρκία υποστήριξε αυτή τη διαδικασία μέσω του υπουργείου Εξωτερικών της και της υπηρεσίας πληροφοριών ΜΙΤ.
Οι επιπτώσεις της προσέγγισης στα θέματα των ΑΟΖ και των εν γένει ισορροπιών στην Αν. Μεσόγειο
“Απώτερος στόχος με την Αίγυπτο είναι η συμφωνία για την Ανατολική Μεσόγειο” γράφει η τουρκική εφημερίδα Milliyet, σε άρθρο της αναφορικά με τα απόνερα της ιστορικής επίσκεψης του προέδρου της Αιγύπτου, Αμπντελ Φατάχ αλ Σίσι στην Τουρκία για πρώτη φορά εδώ και 12 χρόνια. Ο κ. Τσάκωνας, ερωτώμενος σχετικά, σχολιάζει πως κάτι τέτοιο είναι περισσότερο ευσεβής πόθος για την Τουρκία παρά πραγματική προοπτική.
Ωστόσο, και ο ίδιος συμφωνεί πως η χώρα μας δεν πρέπει να εφησυχάζει και οφείλει να πάρει πρωτοβουλίες για να διαφυλάξει τα αποτελέσματα των πολυετών προσπαθειών στην Αν. Μεσόγειο, τα οποία μεταξύ άλλων έφεραν την μερική συμφωνία οριοθέτησης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με την Αίγυπτο το 2020 (η οποία φτάνει μέχρι τον 28ο Μεσημβρινό κι αφήνει έξω τον 29ο που αφορά το Καστελόριζο). Επίσης, προκύπτει κι ένα δεύτερο ζήτημα που αφορά την υπογραφή ανάλογης συμφωνίας της Αιγύπτου με την Κυπριακή Δημοκρατία ήδη από το 2003 για την μεταξύ τους ΑΟΖ, χωρίς τότε την ανάμειξη της Τουρκίας (στην οποία βασίζεται μέρος του κυπριακού προγράμματος γεωτρήσεων στα δυτικά οικόπεδα).
Όμως, όπως το βλέπουν οι Τούρκοι, η Αίγυπτος έχει τώρα λόγους να καθίσει και να συζητήσει με τη Λιβύη και την Τουρκία και να ακυρώσει τις συμφωνίες με τους Ελληνοκύπριους και τους Έλληνες. Στον κ. Τσάκωνα τίθεται το ερώτημα κατά πόσον κάτι τέτοιο είναι πιθανό στα πλαίσια μιας συμφιλίωσης Τουρκίας-Αιγύπτου, για να αναφέρει μια σειρά από λόγους για τους οποίους δεν το βρίσκει ρεαλιστικό. Πάντως, να σημειωθεί πως όταν η Τουρκία οριοθέτησε τη θαλάσσια δικαιοδοσία της με τη Λιβύη δεν είναι τυχαίο ότι δεν έβαλε περιορισμούς ή σχέδια χαρτών που θα εμπόδιζαν την μελλοντική συμφωνία με την Αίγυπτο.
Η αλλαγή των σχέσεων και των συμφερόντων των δύο χωρών σε ό,τι αφορά τη Λιβύη, συν τους παράγοντες της Σομαλίας και της Αιθιοπίας
Την περίοδο που η Τουρκία δεν είχε πολιτικές σχέσεις με την Αίγυπτο γιγαντώνονταν οι διαφορές και οι αποκλίσεις συμφερόντων τους γύρω από την καταρρέουσα και διχοτομημένη Λιβύη, με την Άγκυρα να υποστηρίζει την διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνησης της Τρίπολης και το Κάιρο την πλευρά Χάφταρ (όπως και η Ελλάδα).
Εν πρώτης, η αποκατάσταση των σχέσεων του Κατάρ (που υποστηρίζει την Τρίπολη) με τα δύο άλλα μεγάλα Βασίλεια του Κόλπου (Σ. Αραβία, ΗΑΕ που υποστηρίζουν την πλευρά Χάφταρ) διευκόλυνε στην αποκλιμάκωση των τουρκοαιγυπτιακών αντιπαραθέσεων και στο επίπεδο αυτό. Στο εξής, όμως, όπως αναφέρθηκε και στη συνάντηση της Άγκυρας, οι δύο χώρες δηλώνουν ότι δεν θα αντιμετωπίζουν τις διαφορές τους στη Λιβύη με συγκρουσιακό τρόπο. Και καθώς τις μέρες αυτές εκτυλίσσεται μια νέα κρίση στη Λιβύη σε περιοχές που ελέγχουν οι δύο διαφορετικές κυβερνήσεις και σε ό,τι αφορά τον έλεγχο της Κ. Τράπεζας, ο Αλ Σίσι τόνισε ότι είναι σημαντικό να γίνουν τόσο οι προεδρικές όσο και οι βουλευτικές εκλογές, να εδραιωθεί η ασφάλεια στη χώρας και να αποχωρήσουν οι ξένες δυνάμεις. Πληροφορίες, επίσης, θέλουν να έχουν δημιουργηθεί τελευταία δίαυλοι επικοινωνίας της Άγκυρας με τον Χάφταρ.
Ακόμη ο Αιγύπτιος Πρόεδρος δήλωσε ότι συμφωνούν με τον Τούρκο ομόλογό του για την ανάγκη προστασίας της εδαφικής ακεραιότητας της Σομαλίας, κάτι που έχει σημασία και για τις δύο χώρες. Επιπλέον, η Αίγυπτος φέρεται να ζητά την βοήθεια της Τουρκίας στην αντιπαράθεση που έχει με την Αιθιοπία για το πολύ κρίσιμο ζήτημα των νερών του Νείλου.
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Γίνε μέλος στο κανάλι μας στο Viber
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος