Τι αλλάζει στον πόλεμο της Ουκρανίας – Συνέντευξη με τον Κωνσταντίνο Λουκόπουλο

Η αξιολόγηση των εξελίξεων του τελευταίου διαστήματος στο Ουκρανικό, με την αιφνιδιαστική εισβολή των δυνάμεων του Κιέβου στη ρωσική επαρχία του Κουρσκ, αλλά και τη διαρκή υποχώρηση που έχουν στα μέτωπα του Ντονμπάς, τα αίτια και ο ορίζοντας αυτής της ριψοκίνδυνης ενέργειας και ο υπολογισμός κερδών/απωλειών των δύο πλευρών, καθώς και η ολοένα και πιο συχνή χρήση πλέον του όρου «διαπραγμάτευση» είναι τα θέματα που εξετάζονται στην εκπομπή του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου «Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο» (Α ’Πρόγραμμα, Σάββατα και Κυριακές 12.00-13.00). Καλεσμένος είναι οΑντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος Γεωστρατηγικός Αναλυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας».

Η κατάσταση των μετώπων σε Κουρσκ και Ντονμπάς

Επί του πεδίου όλο το διάστημα έπειτα από τις 6 Αυγούστου, οπότε ξεκίνησε η επιχείρηση των Ουκρανών, οι δυνάμεις του Κιέβου παραμένουν εντός των ρωσικών συνόρων χωρίς να δίνουν σημάδια υποχώρησης. Οι μάχες στη ρωσική περιφέρεια του Κουρσκ συνεχίζονται με τον αρχηγό του ουκρανικού στρατού να δηλώνει ότι οι δυνάμεις του Κιέβου ελέγχουν πλέον 100 οικισμούς και μια ζώνη, που χωρίς να είναι συμμετρική, έχει μήκος έως περίπου 35 χλμ. και πλάτος έως 50 χλμ. Από την άλλη, ο ουκρανικός στρατός αντιμετωπίζει όλο και μεγαλύτερες δυσκολίες στο ανατολικό μέτωπο του Ντονμπάς, όπου το στρατηγικής σημασίας Ποκρόφσκ κινδυνεύει. Επίσης, θεωρείται πολύ πιθανό η Ρωσία να καταλάβει σύντομα εξ ολοκλήρου την στρατηγική πόλη του Τσάσοφ Γιαρ στο Ντονέτσκ, της οποίας ελέγχει ένα τμήμα στο ανατολικά της. Σε μια τέτοια περίπτωση οι Ρώσοι αναμένεται να αποκτήσουν πρόσβαση σε στρατηγικά υψώματα και να ανοίξουν δρόμο για μία πιθανή μελλοντική επίθεση κατά του Σλαβιάνσκ.

Τα κέρδη και οι απώλειες των δύο πλευρών

Σε ό,τι αφορά την στρατιωτική λογική της ουκρανικής εισβολής στο Κουρσκ, ο κ. Λουκόπουλος, όπως και οι περισσότεροι στρατιωτικοί αναλυτές, εκτιμά πως αυτή είχε να κάνει με την πίεση προς τους Ρώσους να αποσπάσουν δυνάμεις τους που επιχειρούν στο ανατολικό μέτωπο και κυρίως στο Ντονέτσκ. Αλλωστε, ίδιος ο αρχηγός του ουκρανικού στρατού, Αλεξάντρ Σίρσκι δήλωνε πως «η επιχείρηση στο Κουρσκ έχει εκτρέψει σημαντικό αριθμό ρωσικών δυνάμεων. Ο εχθρός προσπαθεί να μετέφερε μονάδες από άλλα τμήματα του μετώπου», αν και παραδεχόταν τις προηγούμενες μέρες ότι «ωστόσο στο μέτωπο του Ποκρόφσκ η Ρωσία κάνει το αντίθετο, ενισχύει τις δυνάμεις της».

Με βάση πάντως δυτικά κέντρα στρατιωτικών αναλύσεων, η έκταση που έχει καταλάβει η Ουκρανία μέσα σε 3 εβδομάδες ήταν ελαφρώς μεγαλύτερη από τα εδαφικά οφέλη της Ρωσίας από τις επιθέσεις που εξαπέλυσε εδώ και σχεδόν 6 μήνες. Ο κ. Λουκόπουλος ερωτάται κατά πόσον κάτι τέτοιο ισχύει, αλλά και ποια είναι η στρατηγική σημασία των εδαφών που καταλαμβάνονται, καθώς και η ικανότητα της κάθε πλευράς να τα διατηρήσει και να τα χρησιμοποιήσει ως εφαλτήριο για περαιτέρω επιχειρήσεις.

Ταυτοχρόνως υπάρχουν εξελίξεις και σε άλλα πεδία : Π.χ. μεγάλο τμήμα της Ουκρανίας και του ίδιου του Κιέβου έχει πολύωρες διακοπές ρεύματος, καθώς συνεχίζεται η ρωσική επιχείρηση εναντίον ουκρανικών ενεργειακών υποδομών, ενώ το τελευταίο περιστατικό μεγάλης κλίμακας ήταν πολύνεκρη ρωσική πυραυλική επίθεση σε εκπαιδευτικό κέντρο –μεταξύ των οποίων και για στρατιωτικούς λόγους- στην Πολτάβα. Από την άλλη, ένα δεύτερο σημείο της ρωσικής επικράτειας, η περιφέρεια του Μπέλγκοροντ, αναφερόταν πως δέχεται διαρκή ουκρανικά πλήγματα με drones και πυροβολικό, έως και επιθέσεις ομάδων στα σύνορα. Και βέβαια, ένα από τα πιο ανησυχητικά δεδομένα της νέας κατάστασης όλο αυτό το διάστημα είναι οι ουκρανικές επιθέσεις πέριξ του πυρηνικού σταθμού του Κουρσκ, το οποίων επισκέφθηκε εσπευσμένα ο γενικός διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) Ραφαέλ Γκρόσι, για να διαπιστώσει πως προκύπτουν σοβαροί κίνδυνοι, όπως έχει συμβεί και με το καταληφθέν από τους Ρώσους πυρηνικό συγκρότημα της Ζαπορίζια.

Τα «γιατί» της Ουκρανικής επιχείρησης

Η στρατιωτική εισβολή της Ουκρανίας στη ρωσική επικράτεια στην περιοχή του Κουρσκ διεξάγεται επί ορισμένων εδαφών στα οποία η Σοβιετική Ένωση είχε πετύχει μια από τις σημαντικότερες νίκες της επί των Γερμανών εισβολέων στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την μεγαλύτερη αρματομαχία εκεί όλων των εποχών τον Ιούλιο-Αύγουστο του 1943. Κι επρόκειτο για μια νίκη, μετά την αποτυχία των Γερμανών στο Στάλινγκραντ, η οποία σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς άλλαξε την πορεία του πολέμου στην Ευρώπη και πάντως του Ανατολικού Μετώπου.

Από την άλλη, αναλυτές και στη Δύση παρομοιάζουν την επίθεση των Ουκρανών στο Κουρσκ περισσότερο με τη Μάχη των Αρδεννών, που ήταν η τελευταία αντεπίθεση των Γερμανών στο Δ. Μέτωπο, με την οποία επιχείρησαν να αιφνιδιάσουν τους Συμμάχους στην περιοχή του Βελγίου και του Λουξεμβούργου στα τέλη του 1944. Και για μερικές εβδομάδες το πέτυχαν, αλλά τελικά ηττήθηκαν καθυστερώντας απλώς την προέλαση των Συμμάχων προς την ίδια πλέον τη Γερμανία.
Πάντως, αναλύοντας τη λογική ενός τέτοιου εγχειρήματος, το οποίο σχεδόν όλοι οι ειδικοί θεωρούν πως έχει όρια γεωγραφικά και χρονικά όρια, τονίζεται: -η προσπάθεια αντιπερισπασμού των Ουκρανών για την πίεση που έχουν από τις επιθέσεις των Ρώσων στο Ντονέτσκ και άλλα σημεία του Μετώπου -η απόπειρά τους να πετύχουν ορισμένα εδαφικά κέρδη μέσα στη Ρωσία ως διαπραγματευτικό χαρτί ενόψει συνομιλιών που φαίνεται να πλησιάζουν, ειδικά στην περίπτωση εκλογής Τραμπ.

Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η επιχείρηση των Ουκρανών στο Κουρσκ αποτέλεσε ένα πλήγμα στην αξιοπιστία του στρατού και των υπηρεσιών πληροφοριών των Ρώσων και τελικά στην πολιτική ηγεσία τους και τον ίδιο τον Πούτιν, ενώ ενίσχυσε το ηθικό στο Κίεβο, αλλά και στις Βρυξέλλες και στην Ουάσιγκτον. Και όπως δήλωσε o Ουκρανός Πρόεδρος, το Κουρσκ είναι ένα στάδιο σχεδίου που περιλαμβάνει στρατιωτικά, διπλωματικά και πολιτικά μέσα και το οποίο σκοπεύει να παρουσιάσει στις Ηνωμένες Πολιτείες τον Σεπτέμβριο στον Πρόεδρο Μπάιντεν, καθώς και στους δύο ενδεχόμενους επόμενους Προέδρους, Κάμαλα Χάρις και Ντόναλντ Τραμπ, ζητώντας την υποστήριξή τους.

Στον αντίποδα, ο ρωσικός κρατικός μηχανισμός έχει επιλέξει επιλέγει, τουλάχιστον έως τώρα, να υποβαθμίσει ως «καταδικασμένη να αποτύχει» και «περιορισμένη» ή «απλώς περιφερειακή» την ουκρανική επίθεση, στρέφοντας τα πυρά του ενάντια στη Δύση «χωρίς την οποία οι Ουκρανοί δεν θα είχαν καταφέρει τίποτα». Και πάντως από αδυναμία ή εκ προθέσεως, η ρωσική ηγεσία δεν φαίνεται να βιάζεται να εκδιώξει τους Ουκρανούς ενόπλους από το Κουρσκ.
«Διαπραγμάτευση»-Η απαγορευμένη λέξη εμφανίζεται, αλλά τι εννοεί ο καθένας.

Το τελευταίο διάστημα, με βάση αυξανόμενα ρεπορτάζ των ΜΜΕ, στα παρασκήνια υπήρχαν συζητήσεις μεταξύ ορισμένων δυτικών συμμάχων ότι έχει έρθει η ώρα για διαπραγματεύσεις, Επρόκειτο για μια συνέπεια των ουκρανικών αποτυχιών στο Ντονέτσκ, όπου οι ρωσικές δυνάμεις προωθούνταν διαρκώς, παρά το υψηλό κόστος των απωλειών στις μάχες.
Ωστόσο, αυτές οι συζητήσεις φαίνεται να σταμάτησαν στο δυτικό στρατόπεδο από τη στιγμή που Ουκρανία πραγματοποίησε την αιφνιδιαστική διασυνοριακή της εισβολή στην περιοχή του Κουρσκ, πιάνοντας απροετοίμαστους τον πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν και τους στρατηγούς του. Και όπως προαναφέρεται, ο απώτερος σκοπός της εισβολής ήταν να αναζωογονήσει τους κουρασμένους συμμάχους και τους κουρασμένους Ουκρανούς, δείχνοντάς τους την πιθανότητα ενός δρόμου προς τη νίκη.

Ωστόσο, η μέχρι τώρα «απαγορευμένη λέξη» διαπραγμάτευση έχει αρχίσει να εμφανίζεται στην ουκρανική πλευρά, ανεξαρτήτως βέβαια της χρήσης που της γίνεται. Π.χ. ο ανώτατος προεδρικός σύμβουλος Μιχαΐλο Ποντόλιακ την χρησιμοποίησε σε ανάρτησή του στο X ως εξής: “Στην περιοχή του Κουρσκ, μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα πώς το στρατιωτικό εργαλείο χρησιμοποιείται αντικειμενικά για να πειστεί [η Ρωσία] να εισέλθει σε δίκαιη διαδικασία διαπραγμάτευσης”.

Τι όμως εννοεί η Ουκρανία χρησιμοποιώντας πλέον αυτό τον όρο; Ο Πούτιν μπορεί να είναι πρόθυμος να συμμετάσχει σε διπλωματικές διαπραγματεύσεις, δήλωσε ο Ζελένσκι, αλλά η προϋπόθεση που θέτει είναι να αναγνωρίσει το Κίεβο την κατάληψη του 30% του ουκρανικού εδάφους από τη Ρωσία (εννοώντας τη διατήρηση των τεσσάρων περιφερειών που έχουν επισήμως ανακηρυχθεί ως μέρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας, με επέκτασή τους μάλιστα έως τα διοικητικά τους όρια, καθώς και της προσαρτημένης Κριμαίας). Έτσι ο Ουκρανός πρόεδρος έσπευσε να συμπληρώσει ότι οι ειρηνευτικές συνομιλίες με τον Πούτιν θα είναι «κενές» και «χωρίς νόημα». Ωστόσο δεν επανέλαβε τον όρο πως δεν υπάρχει περίπτωση να δεχθεί να συζητήσει μαζί του. Επίσης, η κυβέρνηση της Ελβετίας, που τον Ιούλιο συγκάλεσε στη Λοζάνη την πρώτη διεθνή ειρηνευτική διάσκεψη για την Ουκρανία αν και με πολλές απουσίες), έχει ταχθεί υπέρ της συμμετοχής της Ρωσίας σε μια επόμενη.

Πάντως μετά την ουκρανική εισβολή στο Κουρσκ η ρωσική πλευρά δηλώνει τώρα σε όλους τους τόνους πως κάθε προοπτική διαπραγματεύσεων έχει εκλείψει και διαψεύδει ότι το τελευταίο διάστημα διεξάγονταν μυστικές συνομιλίες στο Κατάρ.

“Έτσι, ενώ αρκετοί αναλυτές δημόσια και διπλωμάτες ανεπίσημα θεωρούσαν έως πρότινος ως πλέον πιθανό τη σύγκλιση μιας ειρηνευτικής διάσκεψης μέσα στο φθινόπωρο, τώρα το σενάριο αυτό είναι λιγότερο πιθανό” σχολιάζει ο κ. Λουκόπουλος. Και τούτο γιατί τα δύο βασικά στοιχεία που χρειάζονται για έστω μια ανακωχή, δηλαδή «εξάντληση κι επιθυμία», φαίνεται ακόμη να απουσιάζουν….