Μανώλης Ανδριωτάκης για Metaverse: Θα είναι πιο εύκολο από οποτεδήποτε άλλοτε να χάσεις τον εαυτό σου

«Είναι μια μορφή τελικής λύσης. Ο άνθρωπος μηχανή. Το αυτόματο. Ο Homo Automaton. Αν η δήλωση αυτή ακούγεται οικεία, είναι λογικό. Για το Ναζισμό, η τελική λύση ήταν η εξόντωση των Εβραίων και η επικράτηση των Αρείων. Για τον τεχνολογισμό, η τελική λύση είναι η εξόντωση των αναλογικών ανθρώπων και η επικράτηση των ψηφιακών τους διαστάσεων, δηλαδή των αυτομάτων».

Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Μανώλης Ανδριωτάκης στο βιβλίο του Homo Automaton, που εκδόθηκε το 2020, παρουσιάζει τον σταδιακό μετασχηματισμό του ανθρωπολογικού μας τύπου σε «Αυτόματο», μέσω ενός υπεραλγόριθμου… Όταν πριν από λίγο καιρό ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ ανακοίνωσε τα σχέδια του για την μετάβαση σε ένα παράλληλο εικονικό σύμπαν, με την μετατροπή του Facebook σε Metaverse, ο συσχετισμός με το συγκεκριμένο βιβλίο έγινε αυτόματα. Απευθυνθήκαμε λοιπόν στο συγγραφέα, για να μας φωτίσει κάποιες πλευρές της εξέλιξης αυτής.

Μανώλης Ανδριωτάκης για Metaverse: Θα είναι πιο εύκολο από οποτεδήποτε άλλοτε να χάσεις τον εαυτό σου

Στο βιβλίο σου περιγράφεις έναν Υπεραλγόριθμο που αλλάζει ριζικά τον άνθρωπο, υπονομεύει την αυτονομία και την ελευθερία της βούλησής του και τον μετατρέπει σ’ ένα πλήρως προβλέψιμο κι ελεγχόμενο Αυτόματο, τον Homo Automaton. Περίμενες όταν το έγραφες ότι θα έφτανε τόσο σύντομα η στιγμή να γίνει η δυστοπία αυτή πραγματικότητα;

Είναι πολύ εύκολο, αν κοιτάξει κάποιος μόνο την κυρίαρχη πλευρά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, να πει ότι «ζούμε σε μια δυστοπία», γιατί το αποτύπωμα των μεγάλων παικτών τους, και κυρίως του Facebook, είναι σίγουρα αρνητικό. Το Facebook υπονομεύει ξεκάθαρα τις δημοκρατίες, και αλλάζει τον ανθρωπολογικό μας τύπο, μας κάνει Αυτόματα, μέσα από μια πραγματικά πολύ εξελιγμένη επιχείρηση πειθούς. Ακούγεται υπερβολικό, αλλά δεν είναι. Αρκεί να κοιτάξει κανείς γύρω του για να δει πόσο αρνητικές είναι οι επιπτώσεις της εν λόγω πλατφόρμας. Η προώθηση της αντιεμβολιαστικής ρητορικής είναι μόνο ένα απ’ τα πολλά παραδείγματα. Ωστόσο αυτό που επισημαίνω και στο μικρό αυτό βιβλίο είναι ότι βρισκόμαστε ακόμα σ’ ένα πρώιμο στάδιο.

Το Facebook υπονομεύει ξεκάθαρα τις δημοκρατίες, και αλλάζει τον ανθρωπολογικό μας τύπο, μας κάνει Αυτόματα, μέσα από μια πραγματικά πολύ εξελιγμένη επιχείρηση πειθούς.

Ας μη βιαζόμαστε. Παρακάτω στο δρόμο, έχουμε μεγαλύτερες προκλήσεις. Οι αλγόριθμοι εξελίσσονται διαρκώς, ενώ η μηχανική μάθηση κάνει όλο και μεγαλύτερα βήματα. Ο συνδυασμός όλων αυτών των πανίσχυρων τεχνολογιών με την εικονική πραγματικότητα, είναι σίγουρα μια πολύ μεγαλύτερη πρόκληση. Δεν χρειάζεται να έχει κανείς μαντικές ικανότητες για να δει ότι το επόμενο βήμα θα είναι ακόμα πιο σκληρό, κι ότι θα χρειάζεται ακόμα πιο ειδική ρύθμιση. Όμως ταυτόχρονα, δε θέλω να αποδεχτώ τη Δυστοπία, γιατί στο σταυροδρόμι που βρισκόμαστε, θεωρώ ότι πολλά είναι ακόμα ρευστά. Δεν πρέπει να χάσουμε ως πολίτες την ελπίδα ότι μπορούμε να έχουμε έλεγχο του μέλλοντος. Είναι στο χέρι μας να αποτρέψουμε την επέκταση της Δυστοπίας σε όλο το φάσμα της ζωής.

Μανώλης Ανδριωτάκης για Metaverse: Θα είναι πιο εύκολο από οποτεδήποτε άλλοτε να χάσεις τον εαυτό σου
@Kampus Production, Pexels

Έχουμε αποδεχθεί εδώ και χρόνια ότι «όταν δεν πληρώνεις για ένα προϊόν, είσαι το προϊόν», και βάλαμε οικειοθελώς τον εαυτό μας «προς πώληση» με αντάλλαγμα τη δωρεάν χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook. Το Metaverse όμως, δεν θα είμαστε πια απλώς ένα προϊόν, έτσι δεν είναι;

Σωστά. Το Μετασύμπαν του Ζάκερμπεργκ θα είναι περισσότερο μια ολιστική εμπειρία. Θα συμμετέχουν περισσότερες αισθήσεις, και η αίσθηση αιχμαλωσίας θα είναι πραγματικά μοναδική. Οι αντιστάσεις θα κάμπτονται ευκολότερα. Αν είναι δύσκολο σήμερα να αντισταθείς στην εκμετάλλευση των δεδομένων σου, στο Metaverse δεν θα το σκέφτεσαι καν. Θα είμαστε όλοι βυθισμένοι σ’ ένα ελκυστικό άυλο σύμπαν άπειρων δυνατοτήτων. Η εθιστική διάσταση αυτής της τεχνολογίας θα ωχριά σ’ οτιδήποτε άλλο γνωρίζαμε ως τώρα.

Το Μετασύμπαν του Ζάκερμπεργκ θα είναι περισσότερο μια ολιστική εμπειρία. Θα συμμετέχουν περισσότερες αισθήσεις, και η αίσθηση αιχμαλωσίας θα είναι πραγματικά μοναδική.

Επίσης, στην εικονική πραγματικότητα ο Ζάκερμπεργκ έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα. Μέχρι τώρα το Facebook παρεχόταν στους καταναλωτές ως ένα λογισμικό. Η Facebook δεν φτιάχνει ούτε κινητά, ούτε υπολογιστές. Έχει όμως σετ εικονικής πραγματικότητας. Το 2014 έδωσε 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια κι αγόρασε την Oculus, κι έτσι μπορεί εφεξής να πουλά τόσο το λογισμικό όσο και το υλισμικό στους χρήστες. Αυτό είναι μεγάλη υπόθεση. Διευρύνει τις δυνατότητες, και δημιουργεί πραγματικά ένα ολοκληρωτικό σύμπαν. Βέβαια, μένει να δούμε αν θα είναι το δικό του όραμα αυτό που θα επικρατήσει. Δεν είναι μονόδρομος ότι το μέλλον της εικονικής πραγματικότητας θα είναι το metaverse της Meta. Μπορεί αυτή η τάση προς τη συγκέντρωση και τα μονοπώλια να μοιάζει νομοτέλεια, αλλά δεν είναι.

Μανώλης Ανδριωτάκης για Metaverse: Θα είναι πιο εύκολο από οποτεδήποτε άλλοτε να χάσεις τον εαυτό σου

Ο Ζάκερμπεργκ μοιάζει να έχει μεθύσει από την εξουσία… Ο έλεγχος που ήδη έχει στη ζωή μας είναι εξωπραγματικός, αλλά δεν του είναι αρκετός… Ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν σε αυτήν την υπερσυγκέντρωση ελέγχου;

Σας προτείνω να διαβάσετε το βιβλίο που έγραψε ένας απ’ τους πρώτους επενδυτές στο Facebook και προσωπικός μέντορας του Ζάκερμπεργκ, ο Ρότζερ ΜακΝάμι, με τίτλο Zucked. Κι αν δεν πειστείτε, μπορείτε να ανατρέξετε σε μερικά ακόμα κείμενα. Η βιβλιογραφία αποδόμησης του νεαρού επιχειρηματία συνεχώς εμπλουτίζεται.

Στην ανθρώπινη ιστορία, καμμία αυτοκρατορία δεν επέζησε επ’ άπειρον. Έχω την αίσθηση ότι η μέρα που θα καταρρεύσει η δική του αυτοκρατορία, δεν είναι πολύ μακριά.

Ο άνθρωπος διοικεί ουσιαστικά μια αυτοκρατορία, η διαχείριση της οποίας απαιτεί τη διάνοια και την ευαισθησία περισσότερων ανθρώπων. Στην ανθρώπινη ιστορία, καμμία αυτοκρατορία δεν επέζησε επ’ άπειρον. Έχω την αίσθηση ότι η μέρα που θα καταρρεύσει η δική του αυτοκρατορία, δεν είναι πολύ μακριά.

Υπάρχει κάποια λύση, κάποια εφικτή μορφή αντίστασης σε αυτό; Και δεν εννοώ την προσωπική αντίσταση του καθενός, εύκολα λέει κανείς «διαγραφή προφίλ και τέλος»… Όταν όμως η ζωή έχει μεταφερθεί εκεί μέσα, είναι δύσκολο να αποφύγει κανείς το FoMO (fear of missing out) – ήδη το ζούμε με το Facebook αυτό, που έχει μετατραπεί για πολλούς από εμάς σε βασικό εργαλείο της δουλειάς μας.

Ο Σκοτ Γκάλογουει προέβλεψε ότι η σοβαρή αντίσταση θα έρθει από γονείς. Όπως δημιουργήθηκε το κίνημα Mothers against Drunk Driving, το οποίο συνέβαλε στην ευαισθητοποίηση ενάντια στη χρήση αλκοόλ πριν την οδήγηση, και τελικά στη μείωση του ποσοστού αλκοόλ που επιτρέπεται, έτσι και εδώ, οι γονείς των παιδιών, που είναι στόχοι των φιλοδοξιών του Ζάκερμπεργκ θα κινητοποιηθούν και θα ζητήσουν προστασία των παιδιών τους.

Τα social media είναι σκληρό ναρκωτικό. Ναρκώνουν την κρίση, τη θέληση, αλλά και την επιθυμία για αληθινή επαφή με τον άλλον.

Τώρα, η ατομική αντίσταση είναι σίγουρα αναγκαία. Χρειάζονται περιοδικές δίαιτες, και μια πιο συνειδητή χρήση. Δεν είναι εύκολο. Τα social media είναι σκληρό ναρκωτικό. Ναρκώνουν την κρίση, τη θέληση, αλλά και την επιθυμία για αληθινή επαφή με τον άλλον.

Μανώλης Ανδριωτάκης για Metaverse: Θα είναι πιο εύκολο από οποτεδήποτε άλλοτε να χάσεις τον εαυτό σου
Απόσπασμα από το βιβλίο του Μανώλη Ανδριωτάκη «Homo Automaton»

Θα μπορούσαμε να δούμε το metaverse ως την υλοποίηση της παγκοσμιοποίησης, με ένα τρόπο διαφορετικό από αυτόν που οραματίζονται όσοι ονειρεύονται έναν κόσμο χωρίς σύνορα;

Η εικονική πραγματικότητα φέρει εντός της σπουδαίες υποσχέσεις. Όμως έχουμε πολλά και πιεστικά προβλήματα στην πραγματική πραγματικότητα. Τα προβλήματα της πραγματικής πραγματικότητας δεν θα λυθούν εικονικά. Ο εικονικός κόσμος μπορεί να βοηθήσει, αλλά έχει κι αυτός ένα μεγάλο περιορισμό: το σώμα αποϋλοποιείται.

Τα προβλήματα της πραγματικής πραγματικότητας δεν θα λυθούν εικονικά.

Η εικονική πραγματικότητα μπορεί να μας βοηθήσει να προσομοιώσουμε επικίνδυνες καταστάσεις, κι αυτό είναι πολύ χρήσιμο. Μπορούμε να πάρουμε εξαιρετικά μαθήματα απ’ τις εικονικές δοκιμές. Θα μπορούσαμε να μεταφέρουμε τους προσομοιωτές πτήσεις στο κοινωνικό και το πολιτικό πεδίο. Θα είχε ενδιαφέρον ας πούμε να κάνουμε μια καλή προσομοίωση μιας κοινωνίας που η πλειοψηφία αρνείται να εμβολιαστεί. Θα βλέπαμε από πρώτο χέρι τον αγώνα, τον πόνο, και την απομάκρυνση της λύσης. Ίσως έτσι να πείθαμε περισσότερους να εμβολιαστούν εναντίον της COVID-19.

Μανώλης Ανδριωτάκης για Metaverse: Θα είναι πιο εύκολο από οποτεδήποτε άλλοτε να χάσεις τον εαυτό σου

Τα παιδιά έχουν ήδη μετατοπιστεί σε έναν εικονικό τρόπο βιώματος της πραγματικότητας. Είναι σαν να είναι έτοιμα από καιρό για το πέρασμα σε ένα εικονικό παράλληλο σύμπαν. Πώς θα επιβιώσουμε όταν το χάσμα των γενεών γίνει σχίσμα ανάμεσα σε δύο κόσμους;

Νομίζω ότι αυτό είναι ένα απ’ τα πιο κρίσιμα σημεία. Η δική μας γενιά έχει χρέος να κάνει αυτή τη μετάβαση μ’ έναν ομαλό, ειρηνικό κι ανθρώπινο τρόπο. Στο μέλλον η συνύπαρξη των δύο κόσμων θα είναι αυτονόητη, αλλά δεν θα πρέπει να γίνεται σε βάρος όλων αυτών που μας καθιστούν ανθρώπους. Η σωματικότητα είναι δομικό στοιχείο της προσωπικότητας, αλλά και τις ικανότητάς μας να σχετιζόμαστε με τους άλλους. Όταν τη χάνουμε, χάνουμε κι ένα σημαντικό μέρος του εαυτού μας. Θέλω να πω ότι ως άβαταρ δεν θα είμαστε ποτέ ολόκληροι. Στην εικονική πραγματικότητα μπορείς πράγματι να γίνεις όποιος θέλεις, αλλά θα είναι πιο εύκολο από οποτεδήποτε άλλοτε να χάσεις τον εαυτό σου, να γίνεις ένα ψέμα ο ίδιος.

Χρειαζόμαστε επειγόντως μια φιλόδοξη εκπαιδευτική πολιτική τεχνολογικού εγγραμματισμού.

Αν οι νέες γενιές μπουν στο παράλληλο σύμπαν χωρίς τον εξοπλισμό μιας γενικότερης μόρφωσης, χωρίς ηθική πυξίδα, χωρίς αξίες, το κόστος θα είναι τεράστιο γιατί με κάποιο τρόπο το σώμα φαίνεται ότι θα την πληρώσει έτσι κι αλλιώς. Τώρα είναι η στιγμή που πρέπει να διδάξουμε στους νέους ανθρώπους αξίες. Χρειαζόμαστε επειγόντως μια φιλόδοξη εκπαιδευτική πολιτική τεχνολογικού εγγραμματισμού.

Όλες οι Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο,  στο ertnews.gr
Διάβασε όλες τις ειδήσεις μας στο Google
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου (όχι αυτολεξεί) ή μέρους αυτών μόνο αν:
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος