Η Λιβύη, παρά τα εσωτερικά της προβλήματα, παραμένει δραστήρια όσον αφορά τη χρήση διατάξεων του δικαίου της θάλασσας, καταφέρνοντας να αιφνιδιάζει τους γείτονές της, μεταξύ των οποίων και τη χώρα μας.
Η τελευταία εξέλιξη αφορά απόφαση που πρωτοκόλλησε στα Ηνωμένα Έθνη θεσπίζοντας τη λεγόμενη «συνορεύουσα ζώνη» και επαναλαμβάνοντας την προσπάθειά της να «κλείσει» τον Κόλπο της Σύρτης. Η συνάφεια αυτών των κινήσεων με το λεγόμενο Τουρκολυβικό Μνημόνιο, οι συνέπειες τους για μία μελλοντική τυχόν διευθέτηση για οριοθέτηση ΑΟΖ της Ελλάδας με τη Λιβύη, καθώς και το πώς έχει αυτό τον καιρό η εκεί πολιτική και στρατιωτική κατάσταση είναι τα θέματα που αναλύονται στην εκπομπή του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου «Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο (Α ’Πρόγραμμα ΕΡΑ, Σάββατα και Κυριακές 12.00-13.00). Καλεσμένος είναι ο διπλωματικός συντάκτης της ΕΡΤ και αναλυτής ΜΜΕ Νίκος Μελέτης, ο οποίος έχει ιδιαίτερη ενασχόληση με τα θέματα που αφορούν τη Λιβύη.
Να διευκρινιστεί πως η έννοια της «συνορεύουσας ζώνης» δεν διαμορφώνει μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων, αλλά δημιουργεί ένα status διοικητικού και αστυνομικού ελέγχου. Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί π.χ. στην πρόληψη ή καταστολή δραστηριοτήτων εντός αυτής της ζώνης που παραβιάζουν την δημοσιονομική, μεταναστευτική ή υγειονομική νομοθεσία.
Η «συνορεύουσα ζώνη» από το δίκαιο της θάλασσας ορίζεται στα 24 ν.μ. από τις ακτές ή τα σημεία βάσης και εκτείνεται μετά το εξωτερικό όριο της αιγιαλίτιδας ζώνης, την οποία η Λιβύη έχει καθορίσει το 1959 στα 12 ν.μ. Πρόκειται για μια κίνηση που, πρώτα απ’ όλα, θα δώσει συνέχεια στη «διαμάχη» με την κυβέρνηση της Αιγύπτου, η οιποία πριν από ένα χρόνο με το προεδρικό διάταγμα Σίσι οριοθέτησε την ΑΟΖ της προς τα δυτικά, μπαίνοντας σφήνα στο Τουρκολιβυκό μνημόνιο. Εν συνεχεία μπορεί να δημιουργήσει θέματα με την Ιταλία, τη Μάλτα και τη χώρα μας. Ωστόσο, να υπογραμμιστεί πως η μονομερής θέσπιση αιγιαλίτιδας και συνορεύουσας ζώνης είναι μια απόφαση που εναρμονίζεται με την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).
Αλλά από το σημείο αυτό αρχίζουν μια σειρά από παραβιάσεις εκ μέρους της Λιβύης. Όπως αναφέρεται στην απόφαση που κοινοποιήθηκε στον ΟΗΕ, η συνορεύουσα όπως και η αιγιαλίτιδα ζώνη μετριούνται από την ευθεία γραμμή που κλείνει τον κόλπο της Σύρτης. Με τον τρόπο αυτό η Λιβύη επιμένει να θεωρεί ότι η κοιλότητα της Σύρτης αποτελεί «κόλπο». Ωστόσο, κόλπος σύμφωνα με το δίκαιο της θάλασσας αφορά ύδατα που περικλείονται από το στόμιό του, το εύρος του οποίου δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 24 ν.μ. Μόνο μ’ αυτή την προϋπόθεση μπορεί ένα κράτος να θεσπίσει εσωτερικά ύδατα εντός των οποίων ασκεί απόλυτη κυριαρχία.
Όμως, από το ένα άκρο στο άλλο η κοιλότητα της Σύρτης υπερβαίνει τα 180 ν.μ. Η Λιβύη, έτσι, καταφεύγει στο επιχείρημα ότι συνιστά ιστορικό κόλπο, κάτι που προβλέπεται στην UNCLOS. Όμως για να τεκμηριώσει μια χώρα τέτοια ιστορικά δικαιώματα πρέπει αυτά να μην έχουν αμφισβητηθεί από τρίτα κράτη, κάτι που έχει γίνει με τον «Κόλπο της Σύρτης» από το 1972-1973 (όταν διαμορφωνόταν η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας) από την Ελλάδα και τις γειτονικές χώρες, ενώ και η αεροπορική επίθεση των ΗΠΑ το 1986 στη Λιβύη θεωρείται πως έγινε, μεταξύ άλλων, για να κάνουν σαφή την εναντίωσή τους στον χαρακτηρισμό της Σύρτης ως ιστορικού κόλπου. Ωστόσο, η Λιβύη επανέρχεται στο θέμα και το ερώτημα είναι με ποιά λογική, καθώς και το αν διαθέτει κάποια διεθνή υποστήριξη ;
Πάντως, από την προαναφερόμενη ανακήρυξη «συνορεύουσας ζώνης» η Ελλάδα δεν φαίνεται να επηρεάζεται άμεσα. Αυτό που μπορεί να συμβεί, όμως, είναι να υπονομευθεί μία μελλοντική διευθέτηση για οριοθέτηση ΑΟΖ της Λιβύης με την χώρα μας. Ειδικά εφόσον ληφθεί ως γραμμή βάσης το κλείσιμο του Κόλπου της Σύρτης, τότε μετακινείται η γραμμή οριοθέτησης βορειότερα σε βάρος κυρίως της Ιταλίας, αλλά και της δυτικής Ελλάδας. Σε μια τέτοια περίπτωση επηρεάζεται μια περιοχή δυνητικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της χώρας μας μεγέθους 39.000 τ. χλμ. Εάν μάλιστα η Λιβύη επιμείνει στην ακραία θέση που εξαιρεί την Κρήτη -και κάθε νησί– τότε το όριο υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ που θα διεκδικήσει συμπίπτει με τη νοητή προέκταση της οροθετικής γραμμής του τουρκολιβυκού μνημονίου, που επηρεάζει Ελλάδα και Αίγυπτο.
Η χώρα μας υποχρεούται να αντιδράσει σ’ αυτή τη νέα εξέλιξη που αφορά την απόπειρα κλεισίματος του Κόλπου της Σύρτης, λόγω των συνεπειών οι οποίες δημιουργούνται. Ωστόσο, από την εμφάνιση του Τουρκολιβυκού Μνημονίου το 2019 το ερώτημα είναι τι άλλο έχει κάνει, πέραν της καταγγελίας του, αλλά και της Συμφωνίας ΑΟΖ Ελλάδας–Αιγύπτου του 2020. Ορατή πάντως προοπτική η Ελλάδα να ανακηρύξει ΑΟΖ με τη Λιβύη δεν υπάρχει. Έτσι, π.χ. η επέκταση των χωρικών υδάτων νοτίως της Κρήτης (και άρα εκτός Αιγαίου και τουρκικού casus belli) είναι κάτι που εξετάζεται ; Επιπλέον, θα προχωρήσει η χώρα μας στο κλείσιμο απολύτως κλειστών κόλπων ; (όπως π.χ. ο Λακωνικός που έχει καταστεί προνομιακός χώρος λαθρεμπορίας υγρών καυσίμων από δεξαμενόπλοια «αγνώστων στοιχείων»).
Η συζήτηση με το Ν. Μελέτη ολοκληρώνεται με την παρουσίαση της τρέχουσας πολιτικής και στρατιωτικής κατάστασης στη Λιβύη. Η χώρα εξακολουθεί να είναι de facto διχοτομημένη γεωγραφικά και θεσμικά, ενώ δεν υπάρχει επί του παρόντος κάποια συγκεκριμένη διαδικασία για επανένωσής της και μια πολιτική εξομάλυνση. Επιπλέον οι φυσικές καταστροφές το καλοκαίρι -ειδικά στο Ανατολικό τμήμα της- δημιούργησαν νέα δεινά (μέσα στα οποία ήταν και ο θάνατος των μελών της ελληνικής αποστολής ανθρωπιστικής βοήθειας). Ωστόσο, οι ένοπλες συγκρούσεις έχουν σχεδόν κοπάσει, η δε κυβέρνηση της Τρίπολης (που είναι αυτή η οποία εξακολουθεί να αναγνωρίζεται διεθνώς), ακόμη και μέσα σε τέτοιες συνθήκες καταφέρνει να παίρνει πρωτοβουλίες όπως αυτές με τη «Συνορεύουσα Ζώνη» και το κλείσιμο του «Κόλπου της Σύρτης»…
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος