Γ. Χαρίτος στο Πρώτο: Σημαντικές εξελίξεις εντός των ημερών για Λίβανο-Ισραήλ (audio)

Για τις εξελίξεις που αναμένονται τον Σεπτέμβριο μεταξύ του Λιβάνου και του Ισραήλ, μίλησε στο Πρώτο Πρόγραμμα 91,6 και 105,8 και την εκπομπή «Ναι μεν Αλλά» με την Ευαγγελία Μπαλτατζή, ο δρ. Γαβριήλ Χαρίτος, ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ στο Πρόγραμμα Μεσογείου, διδάσκων Ιστορία των Πολιτικών Σχέσεων Ελλάδας-Ισραήλ-Κύπρου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και στο ισραηλινό Πανεπιστήμιο Μπεν-Γκουριόν.

Το ζήτημα της οριοθέτησης των θαλασσίων συνόρων του Ισραήλ και του Λιβάνου δεν είναι καινούργιο. Όταν όμως, σε Ισραήλ και Λίβανο προέκυψε η ανάγκη καθορισμού ΑΟΖ εξ αιτίας της ανακάλυψης κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, η ανάγκη της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών των δύο χωρών κατέστη επιτακτική. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι οι δύο αυτές χώρες δεν διατηρούν διπλωματικές σχέσεις και ως εκ τούτου δεν μπορούν να συνομιλούν απ’ ευθείας. Το ρόλο του ενδιάμεσου συνομιλητή ανέλαβαν κατά τα προηγούμενα χρόνια η Κυπριακή Δημοκρατία, η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Γαλλία, που έχει τον δικό της ιστορικό ρόλο στην λιβανική πολιτική πραγματικότητα. Δυστυχώς οι προσπάθειες εκείνες έπεσαν στο κενό, τόσο εξ αιτίας της χρόνιας κυβερνητικής κρίσης που ταλανίζει τον Λίβανο, αλλά και επειδή στο Ισραήλ ανάλογη κυβερνητική αστάθεια καθυστερούσε τις εξελίξεις. Από το 2020 ορίσθηκε νέο πλαίσιο έμμεσης διαπραγμάτευσης υπό την αιγίδα του ΟΗΕ με διαμεσολαβητή τον Αμερικανό διπλωμάτη Άμος Χόχσταϊν. Έκτοτε, η λιβανική πλευρά, πιεζόμενη και από τα τετελεσμένα της οικονομικής κρίσης, επέδειξε την θέληση να εξετάσει εναλλακτικές, δεδομένου ότι εν τω μεταξύ είχε μειωθεί η ένταση των αντιρρήσεων που εξέφραζε η φιλοϊρανική σιιτική οργάνωση Χεζμπολάχ, η οποία ελέγχει στρατιωτικά τις νότιες ακτές του Λιβάνου, αντίκειται σε οιαδήποτε συνεννόηση με το Ισραήλ αλλά συγχρόνως έπρεπε να λάβει υπ’ όψιν τις πολιτικές ευθύνες που της αποδίδονταν μετά την πολύνεκρη έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού τον Αύγουστο εκείνης της χρονιάς.

Στα μέσα Ιουλίου έγινε γνωστό από την ισραηλινή πλευρά, ότι υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις πως η φόρμουλα της επίλυσης της διαφοράς θα βασιζόταν αφ’ ενός στον διαμοιρασμό της διαφιλονικούμενης θαλάσσιας ζώνης εκτάσεως 840 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ούτως ώστε το κοίτασμα Karish να αποδοθεί στο Ισραήλ και το βορειότερο κοίτασμα Qanna να αποδοθεί στον Λίβανο. Ένα πρόσθετο ενδιαφέρον στοιχείο που προώθησε η αμερικανική διαμεσολάβηση σε συνεννόηση με το Ισραήλ ήταν ότι η ελληνικών συμφερόντων εταιρεία Energean να αναλάβει την αξιοποίηση όχι μόνο του Karish – για το οποίο έχει ήδη αδειοδοτηθεί από το ισραηλινό υπουργείο ενέργειας – αλλά συγχρόνως και την αξιοποίηση του κοιτάσματος Qanna. Με αυτόν τον τρόπο, η Energean θα αποτελούσε ουσιαστικά τον επιχειρηματικό de facto εγγυητή όχι μόνο για την ομαλή αξιοποίηση αμφοτέρων των κοιτασμάτων, αλλά και για την επικράτηση της ηρεμίας στην μεθόριο Ισραήλ-Λιβάνου, όπου κατά καιρούς σημειώνεται ένταση ανάμεσα στον ισραηλινό στρατό και την σιιτική οργάνωση Χεζμπολάχ. Φαίνεται πως αυτή η φόρμουλα επίλυσης της διαφοράς άρχισε να συζητείται σοβαρά στην Βηρυτό, παρά τις απειλές της Χεζμπολάχ ότι θα ξεσπάσει πόλεμος σε περίπτωση που η Energean θα αρχίσει να εξορύσσει το φυσικό αέριο από την πλατφόρμα που έχει ήδη εγκατασταθεί στα ανοικτά των ακτών του Νοτίου Λιβάνου που ελέγχονται στρατιωτικά από την οργάνωση. Ο Σεπτέμβριος μάλιστα θεωρείται ως ένας μήνας ιδιαίτερα κρίσιμος για την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων επειδή η Energean φέρεται πως έχει δεσμευθεί να αρχίσει τις εξορύξεις από το Karish και παράλληλα το ισραηλινό υπουργείο ενέργειας έχει ανακοινώσει ότι έχει δεσμευθεί έναντι των αγοραστών του φυσικού αερίου ότι οι εξορύξεις θα αρχίσουν εντός του Σεπτεμβρίου. Πέραν αυτών, και από πολιτικής απόψεως ο χρόνος τελειώνει επειδή στην 1^η Νοεμβρίου θα πραγματοποιηθούν στο Ισραήλ βουλευτικές εκλογές, και κατά σύμπτωση, ακριβώς μία μέρα πριν λήγει και η θητεία του Λιβανέζου Προέδρου Μισέλ Αούν. Η αλλαγή πολιτικής σκυτάλης στις δύο εμπλεκόμενες χώρες κινδυνεύει να αναιρέσει τις διαμεσολαβητικές προσπάθειες των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες προωθούν τον εγγυητικό ρόλο της Energean, μίας πολυεθνικής μεν εταιρείας, η οποία ωστόσο διαθέτει «ελληνική ψυχή» δεδομένου ότι εμπλέκεται σε σημαντικά εγχειρήματα της ενεργειακής ασφάλειας της χώρας μας.

Σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση της λιβανικής κυβέρνησης, ο Χόχτσαϊν αναμένεται στη Βηρυτό το ερχόμενο Σαββατοκύριακο, σε μία- τελευταία ίσως- προσπάθεια επίτευξης συμφωνίας. Ωστόσο, εάν αληθεύει χθεσινό δημοσίευμα της λιβανικής εφημερίδας Αλ-Αχμπάρ, που εκφράζει τις θέσεις της οργάνωσης Χεζμπολάχ, «εισβάλει» στην εικόνα του διαπραγματευτικού πλαισίου η Γαλλία με την εταιρεία Total. Συγκεκριμένα, η Total φέρεται να έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον να εκμεταλλευθεί εκείνη το κοίτασμα Qanna και σύμφωνα πάντα με την ίδια εφημερίδα, ο Αμερικανός διαμεσολαβητής πρόκειται να πραγματοποιήσει συναντήσεις αρχικά στο Παρίσι με την γαλλική εταιρεία και με την κυβέρνηση Μακρόν, μετέπειτα να μεταφέρει τις γαλλικές προτάσεις στον ισραηλινό Πρωθυπουργό Γιαΐρ Λαπίντ και στη συνέχεια να παρουσιάσει μία ολοκληρωμένη πρόταση στην λιβανική κυβέρνηση για την όλη διευθέτηση. Εάν οι πληροφορίες αυτές αληθεύουν, είναι πιθανόν να μεταβληθεί η φόρμουλα λύσης που συζητείται το τελευταίο δίμηνο, με την πιθανότητα να αλλάξουν σημαντικά οι όροι διευθέτησης της κατάστασης, εισάγοντας ακόμα και το ενδεχόμενο να δοθεί στην ισραηλινή πλευρά η ευκαιρία να ζητήσει αποζημίωση έναντι τμήματος του Qanna που εμπίπτει στο τμήμα της θαλάσσιας ζώνης που φέρεται να αποδίδεται στους Ισραηλινούς , δεδομένου ότι πλέον η Energean εκ των πραγμάτων δεν θα έχει παρουσία συγχρόνως και στις δύο ΑΟΖ.

Σε κάθε περίπτωση, τα χρονικά περιθώρια στενεύουν και εντός των ημερών αναμένονται σημαντικές εξελίξεις, που είτε θα οδηγήσουν σε μία τελική διευθέτηση ενός ζητήματος που ταλαιπωρεί την Ανατολική Μεσόγειο εδώ και χρόνια, είτε θα δώσουν τη σκυτάλη σε μία ακόμα ένοπλη αντιπαράθεση Ισραήλ-Χεζμπολάχ, τη στιγμή που εδώ και τρεις εβδομάδες ο ισραηλινός στρατός βρίσκεται σε επιφυλακή κατά μήκος της μεθορίου με τον Λίβανο, με το αντιπυραυλικό σύστημα «Σιδερένιος Θόλος» να είναι έτοιμο για κάθε ενδεχόμενο.