Γ. Χαρίτος στο Πρώτο: Η εξομάλυνση των σχέσεων Ισραήλ-αραβικών χωρών στην ατζέντα Μπάιντεν με φόντο το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα (audio)

Σχετικά με την περιοδεία που ξεκινά αύριο Τετάρτη, ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπάιντεν σε Ισραήλ, Δυτική Όχθη και Σαουδική Αραβία, μίλησε στο Πρώτο Πρόγραμμα 91,6 και 105,8 και την εκπομπή «Ναι μεν αλλά» με την Ευαγγελία Μπαλτατζή, ο Διδάσκων ιστορία των Πολιτικών Σχέσεων Ελλάδας, Ισραήλ και Κύπρου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στο Πανεπιστήμιο της Κύπρου και στο Ισραηλινό Πανεπιστήμιο Μπεν Γκουριόν και ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ για το πρόγραμμα Μεσογείου, Γαβριήλ Χαρίτος.

«Η αυριανή επίσκεψη του Προέδρου Μπάιντεν στο Ισραήλ και στην Παλαιστινιακή Αρχή είναι στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα της αναβολής της αρχικής επίσκεψής του, που είχε προγραμματισθεί για τον περασμένο μήνα. Τότε, η ατζέντα αναμενόταν πολύ διαφορετική, καθότι οι εξελίξεις είχαν χρωματισθεί έντονα από τον άδικο χαμό της ανταποκρίτριας του δικτύου Al Jazeera, Σιρίν Αμπού-Άκλε, καθιστώντας πολύ πιο έντονο το παλαιστινιακό αίτημα για το άνοιγμα του Προξενείου των ΗΠΑ στην Ανατολική Ιερουσαλήμ με περιοχή ευθύνης την Δυτική Όχθη και τα εδάφη στα οποία ασκεί κυριαρχία η Παλαιστινιακή Αρχή. Η αναβολή της επίσκεψης Μπάιντεν τον περασμένο μήνα ουσιαστικά εξυπηρέτησε την ισραηλινή πλευρά, αλλά συγχρόνως και την αμερικανική, μιας και η ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από το Ουκρανικό κατέστησε απαραίτητη την εξομάλυνση των σχέσεων των ΗΠΑ με τη Σαουδική Αραβία. Ουσιαστικά λοιπόν, η διακυβέρνηση Μπάιντεν φαίνεται ότι θέτει στις καλένδες την προεκλογική δέσμευση για περισσότερη στήριξη της ηγεσίας του Μαχμούντ Αμπάς, αλλά και τις αιτιάσεις που εκφράστηκαν κατά του διαδόχου του Σαουδαραβικού θρόνου, Σεΐχη Μοχάμαντ Μπιν Σαλμάν ως προς τις φερόμενες ευθύνες του για την στυγερή δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκτζι εντός των εγκαταστάσεων του σαουδαραβικού προξενείου στην Κωνσταντινούπολη.

Κύριο θέμα της ατζέντας της αυριανής περιοδείας του Προέδρου Μπάιντεν είναι η δημιουργία ενός νέου πλαισίου εξομάλυνσης των σχέσεων του Ισραήλ με τις αραβικές χώρες της περιοχής, ενόψει μίας πιθανής αποτυχίας των διαπραγματεύσεων για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Δεν είναι τυχαία η αναφορά του Μπάιντεν σε πρόσφατο άρθρο του στην Washington Post ότι οι χώρες της Μέσης Ανατολής θα πρέπει να αναλάβουν και εκείνες ένα μερίδιο ευθύνης στην διατήρηση της ειρήνης και της ευημερίας στην περιοχή. Δεν είναι τυχαίο επίσης, ότι χθες ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ, Τζακ Σάλιβαν, έκανε λόγο περί βασίμων πληροφοριών που φέρουν το Ιράν να προσφέρει εκατοντάδες drone στον ρωσικό στρατό για τα χρησιμοποιήσει στο ουκρανικό μέτωπο. Ωστόσο, το σημαντικότερο σημείο που φαίνεται ότι θα αναδείξει η περιοδεία Μπάιντεν είναι το κεφάλαιο των σχέσεων Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας, που τώρα θα ανοίξει. Στο Ισραήλ γίνεται λόγος για την θέσπιση ενός οδικού χάρτη με τελικό στόχο την εξομάλυνση των σχέσεων Ιερουσαλήμ-Ριάντ, σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες φιλοδυτικές αραβικές χώρες του Κόλπου. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν την ειδική θέση που κατέχει ο σαουδαραβικός βασιλικός οίκος σε παναραβικό και μουσουλμανικό επίπεδο, η διαδικασία της επίσημης πλέον εξομάλυνσης των σχέσεων Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας δεν θα είναι γρήγορη. Ενόσω όμως όλες οι πλευρές κρατούν τα χαρτιά τους κλειστά, αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον τι θα ειπωθεί μεθαύριο στις επίσημες δηλώσεις των Μπάιντεν, Λαπίντ και Χέρτσογκ.

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι για πρώτη φορά Αμερικανός Πρόεδρος θα επισκεφθεί την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Ωστόσο, σε σχέση με το πρόγραμμα που συζητείτο για την αρχική επίσκεψη του Μπάιντεν τον περασμένο μήνα, έχουμε μία σημαντική διαφορά.  Τότε ο Τζο Μπάιντεν αναμενόταν να επισκεφθεί το εμβληματικό αραβικό νοσοκομείο Αλ-Μακάσεντ στο Όρος των Ελαιών, την έδρα δηλαδή της Παλαιστινιακής Ερυθράς Ημισελήνου και το νοσοκομείο στο οποίο νοσηλεύονταν δεκάδες παλαιστίνιοι διαδηλωτές που είχαν τραυματισθεί από ισραηλινά πυρά. Αυτή η εμβληματική επίσκεψη άλλαξε υπό την εξής έννοια: Ο Μπάιντεν τελικά θα επισκεφθεί την ερχόμενη Παρασκευή το λουθηρανικό μοναστήρι Αουγκούστα Βικτόρια, στο οποίο στεγάζεται ένα μικρότερο αραβικό νοσοκομείο, που βρίσκεται κυριολεκτικά ένα βήμα εκτός της ισραηλινής επικράτειας, στην οριογραμμή του πάλαι ποτέ ισραηλινού θύλακα του Όρους Σκοπός. Το νοσοκομείο Αλ-Μακάσεντ απέχει από το Αουγκούστα Βικτόρια μια απόσταση λίγων λεπτών με τα πόδια και οπωσδήποτε η μεταβολή του σημείου της επίσκεψης Μπάιντεν στην Ανατολική Ιερουσαλήμ έχει την δική της σημειολογία που δεν θα πρέπει να αγνοηθεί. Χαρακτηριστικό άλλωστε είναι ότι ακόμα δεν έχει γίνει σαφές εάν τελικά ο Πρόεδρος Μπάιντεν θα συναντηθεί με τον Παλαιστίνιο Πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς, σε ποιο σημείο, σε ποια πόλη και υπό ποιες συνθήκες. Μέχρι στιγμής, σύμφωνα με το πρόγραμμα που ανακοινώθηκε, ο Τζο Μπάιντεν δεν θα επισκεφθεί τη Ραμάλα, δηλαδή την έδρα της Παλαιστινιακής Αρχής, αλλά την Βηθλεέμ. Τα παλαιστινιακά μέσα ήδη προετοιμάζουν την τοπική κοινή γνώμη ότι περαιτέρω πολιτικές πιέσεις προς τους Ισραηλινούς δεν πρέπει να αναμένονται – ενώ αντιθέτως, θεωρείται βέβαιο ότι θα ανακοινωθεί ένα πακέτο οικονομικής βοήθειας των ΗΠΑ προς την Παλαιστινιακή Αρχή, σε συνδυασμό με μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης εκ μέρους της ισραηλινής πλευράς, που όμως δεν φαίνεται να ανοίγουν τον δρόμο για την επανέναρξη ουσιαστικών διαπραγματεύσεων για την διευθέτηση σειράς ζητημάτων που εκκρεμούν επί σειρά δεκαετιών.

Καταλήγοντας: Η ισραηλινή πλευρά αξιοποίησε τις συγκυρίες που ανέβαλαν την επίσκεψη Μπάιντεν τον περασμένο μήνα. Η σαουδαραβική πλευρά αξιοποιεί την ενεργειακή κρίση που προκάλεσε το Ουκρανικό. Η διακυβέρνηση Μπάιντεν θεωρεί ότι αιτιολόγησε επαρκώς την μεταβολή των κινήσεων και των εκπεφρασμένων πεποιθήσεών της σε προεκλογικό χρόνο. Τέλος, η παλαιστινιακή πλευρά φαίνεται πως έχασε την ευνοϊκή για τα αιτήματά της συγκυρία, αμέσως μετά τον χαμό της Σιρίν Αμπού-Άκλε και καλείται για άλλη μια φορά να προσαρμοσθεί στην ατζέντα που καθορίζουν οι ισχυρότεροι».