Από τους αριθμούς στους ανθρώπους: Ταυτοποιήθηκαν 235 Μαγνησιώτες όμηροι του Γ Ράιχ

Η άγνωστη πλευρά της ιστορίας του Β’ Παγκοσμίου Βόλου μέσα από την έκθεση στο Μουσείο της Πόλης

Η ζωντανή μνήμη επιστρέφει στο δημόσιο χώρο μέσα από την έκθεση «Στα Σύρματα – Η Καταναγκαστική Εργασία στη Ναζιστική Γερμανία και οι Βολιώτες Όμηροι», που εγκαινιάζεται αύριο, Τετάρτη 5 Νοεμβρίου, στο Μουσείο της Πόλης του Βόλου και θα διαρκέσει μέχρι και τις 14 Δεκεμβρίου. Η έκθεση αποτελεί πρωτοβουλία της Ομάδας Προφορικής Ιστορίας Βόλου (ΟΠΙΒΟ) και υλοποιείται σε συνεργασία με το Πολιτιστικό Σωματείο «Πολίτες για το Μουσείο της Πόλης του Βόλου» και την Αντιδημαρχία Πολιτισμού και Μουσείων, με την υποστήριξη και αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού.

Στη συνέντευξη Τύπου ενόψει των εγκαινίων, η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Έλενα Αντωνοπούλου συνεχάρη την ΟΠΙΒΟ, την καθηγήτρια Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν και τον Γεράσιμο Τσιμπρούλη από το Σωματείο «Πολίτες για το Μουσείο της Πόλης», για τη συνεργασία και το σημαντικό αυτό εγχείρημα που, όπως είπε, «θυμίζει στους παλαιότερους και μαθαίνει στους νεότερους». Παράλληλα, απηύθυνε κάλεσμα προς τα σχολεία της περιοχής να επισκεφθούν την έκθεση, προκειμένου οι μαθητές να γνωρίσουν πτυχές της τοπικής ιστορίας που έμεναν άγνωστες.

Η καθηγήτρια Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν, επιστημονικά υπεύθυνη της ΟΠΙΒΟ, τόνισε πως η έκθεση επιχειρεί να φωτίσει ένα «κρυφό κομμάτι της ιστορίας της πόλης»: τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, όπου οδηγήθηκαν εκατοντάδες κάτοικοι της Μαγνησίας στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.

«Η καταναγκαστική εργασία ήταν κεντρικό στοιχείο του ναζιστικού καθεστώτος», υπογράμμισε, σημειώνοντας πως το ζήτημα αναγνωρίστηκε μόλις το 2000 από τη Γερμανία ως έγκλημα πολέμου, ύστερα από μαζικές αγωγές συλλόγων ομήρων κατά εταιρειών που είχαν επωφεληθεί.
Η ίδια ανέφερε ότι στη μεταπολεμική Ελλάδα το θέμα καλύφθηκε από σιωπή, καθώς οι περισσότεροι όμηροι στιγματίστηκαν ως «αριστεροί» και δεν μίλησαν ποτέ, ούτε στα παιδιά τους.

Η Ομάδα Προφορικής Ιστορίας του Βόλου, αποτελούμενη από 20-25 ενεργά μέλη –όλα εθελοντές–, βασίστηκε στις μαρτυρίες έξι αφηγητών (τεσσάρων ανδρών και δύο γυναικών) από το 2015 και μετά, για να ανασυνθέσει τα γεγονότα. Από τα στοιχεία του μητρώο του Συλλόγου Ομήρων (1961) εντοπίστηκαν 235 ταυτοποιημένες ιστορίες Μαγνησιωτών ομήρων, οι οποίες παρουσιάζονται στην έκθεση μέσα από καρτέλες, φωτογραφίες και ηχητικά ντοκουμέντα.
«Ενώ στα στρατόπεδα αυτοί οι άνθρωποι έγιναν αριθμοί, μέσα από τις καρτέλες ξαναγίνονται άνθρωποι», σημείωσε η Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν.

Η έκθεση αναπτύσσεται σε τρία μέρη:
το εισαγωγικό τμήμα με ηχητικό περιβάλλον, που εισάγει τον επισκέπτη στο κλίμα των στρατοπέδων·
την κεντρική αίθουσα, όπου αποτυπώνεται η πορεία των ομήρων από τη σύλληψη έως την επιστροφή·
και τον στοχαστικό επίλογο, αφιερωμένο στη μνήμη και τη λήθη, με τρεις μαρτυρίες που απευθύνονται στους νέους.
Όπως τόνισε η κ. Βαν Μπούσχοτεν, στόχος είναι ο επισκέπτης να προβληματιστεί «τι σημαίνουν όλα αυτά σήμερα που ο φασισμός βρίσκεται ξανά δίπλα μας».

Ο Γεράσιμος Τσιμπρούλης, συνταξιούχος δάσκαλος, κοινωνικός ανθρωπολόγος και πρόεδρος του Σωματείου «Πολίτες για το Μουσείο της Πόλης του Βόλου», ανέφερε πως το Σωματείο, ιδρυμένο το 2018 και εγγεγραμμένο στο Μητρώο Πολιτιστικών Φορέων του ΥΠΠΟΑ, κατέθεσε την πρόταση χρηματοδότησης και υποστήριξε πλήρως το εγχείρημα.
Τόνισε δε τη συμβολή των εκπαιδευτικών μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, οι οποίοι σχεδίασαν εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές όλων των βαθμίδων.

Τα προγράμματα αυτά, που συνοδεύουν την έκθεση, αποσκοπούν στο να γνωρίσουν οι μαθητές μια άγνωστη πτυχή της τοπικής και ευρωπαϊκής ιστορίας και να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της προφορικής μαρτυρίας ως ιστορικής πηγής.
Οι επισκέψεις των σχολείων περιλαμβάνουν προετοιμασία στην τάξη, βιωματική δράση στο μουσείο και ανατροφοδότηση μετά την επίσκεψη.

Όπως εξήγησε ο κ. Τσιμπρούλης, μέσα από τα ηθικά διλήμματα και τις μαρτυρίες που παρουσιάζονται, τα παιδιά καλούνται να σκεφτούν ζητήματα αξιών και ανθρωπιάς, όπως «θα έδινες νερό στον εχθρό σου;».

Η έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή στο Μουσείο της Πόλης του Βόλου έως τις 14 Δεκεμβρίου, ενώ στις 8 Νοεμβρίου θα πραγματοποιηθεί ειδική ημερίδα για εκπαιδευτικούς, αφιερωμένη στη διδασκαλία της μνήμης και της προφορικής ιστορίας.