Η COVID 19 διεθνώς & στην Ελλάδα: Αρνητικά ρεκόρ, ερωτήματα, ιατρικές πρόοδοι

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοινώνει σχεδόν κάθε μέρα μια αύξηση ρεκόρ των νέων κρουσμάτων κορωνοϊού παγκοσμίως, μ’ αυτά να μεγεθύνονται το τελευταίο διάστημα περισσότερο από 200.000 τη μέρα. Για να καταλάβει κάποιος την γεωμετρική πρόοδο της πανδημίας, στην αρχή η COVID 19 έκανε τρεις μήνες για να προσβάλει το πρώτο εκατ. ανθρώπων, μετά χρειάζονταν μόλις 3 βδομάδες για να προστεθούν 1 εκατ. νέων κρουσμάτων και από τα τέλη Μαΐου αυτά υπερδιπλασιάστηκαν μόλις σε 6 βδομάδες.

Toυ Πολυδεύκη Παπαδόπουλου

Να σημειωθεί πως ο ΠΟΥ τονίζει ότι η πανδημία δεν έχει ακόμη φτάσει στην κορύφωσή της, καθώς από τη μια τα μέτρα ελέγχου έχουν χαλαρώσει σε πολλές χώρες και από την άλλη αυξάνονται τα ταξίδια και ο τουρισμός. Ωστόσο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εξακολουθεί να θεωρεί ότι είναι ακόμη δυνατόν να τεθεί υπό έλεγχο η πανδημία, ενώ υπογραμμίζει πως ο αριθμός των θανάτων έχει σταθεροποιηθεί κατά μέσο όρο σε 5.000 την ημέρα, γεγονός που δείχνει μια σχετική πρόοδο στις θεραπείες των νοσούντων.

Τη μεγαλύτερη αύξηση καταγράφουν οι ΗΠΑ, η Βραζιλία, η Ινδία και η Νότια Αφρική, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, αλλά σε ό,τι αφορά την Ευρώπη, ανησυχητική είναι η κατάσταση πλέον στα Βαλκάνια, τα οποία από περιοχή της Γηραιάς Ηπείρου με τους χαμηλότερους αριθμούς προσβληθέντων τους πρώτους μήνες της πανδημίας, μετατρέπονται σταδιακά στο αντίστροφο.

Αναφορικά με τις προβλέψεις για την εξέλιξη της COVID 19, έρευνα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στην ιατρική επιθεώρηση Lancet εκτιμά ότι περίπου το 4,5% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι πιθανό να αρρωστήσει έως την άνοιξη του 2021 τόσο βαριά, ώστε να χρειαστεί νοσηλεία. Η ίδια έρευνα καταγράφει ότι ακόμη και στις περιοχές του πλανήτη με τις χειρότερες εξάρσεις του κορωνοϊού, μόλις ένα ποσοστό 5-15% των ανθρώπων έχει επιμολυνθεί. Χρησιμοποιώντας υπολογισμούς ομάδας του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, η έρευνα υπογραμμίζει ότι χωρίς κάποια αξιόλογη ιατρική πρόοδο, ο συνολικός αριθμός κρουσμάτων θα ανέλθει στα 200 με 600 εκατομμύρια μέχρι την άνοιξη του 2021. Σε αυτό το σημείο, θα έχουν πεθάνει 1,4 με 3,7 εκατομμύρια άνθρωποι, αλλά ακόμα και τότε πάνω από το 90% του παγκόσμιου πληθυσμού θα είναι ευάλωτο στη μόλυνση, ποσοστό που θα είναι ακόμη μεγαλύτερο αν η ανοσία αποδειχθεί παροδική.

Ισχυρές ενδείξεις για αερογενή μετάδοση

Μια από τις νέες προσεγγίσεις για την κατανόηση του τρόπου που λειτουργεί ο κορωνοϊός αναπτύχθηκε τις προηγούμενες μέρες σε ανοικτή επιστολή 239 επιστημόνων από 32 χώρες προς τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, με την οποία υποστηρίζουν ότι ο κορωνοϊός μεταδίδεται αερογενώς και όχι από άνθρωπο σε άνθρωπο!

Στην εν λόγω επιστολή οι προαναφερόμενοι επιστήμονες απευθύνουν δραματική έκκληση προς τον ΠΟΥ να αναθεωρήσει τη θέση του περί μετάδοσης αποκλειστικά με μεγάλα σταγονίδια και να παραδεχθεί τον κίνδυνο των αερολυμάτων, ακόμα και εκτός νοσοκομειακού περιβάλλοντος.

Να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τα όσα υποστήριζε μέχρι τώρα ΠΟΥ, η ασθένεια που προκαλεί ο κορωνοϊός μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο κυρίως μέσω σταγονιδίων προερχομένων από την μύτη ή το στόμα, τα οποία εκτοξεύονται όταν ένα άτομο που έχει προσβληθεί από την Covid-19 βήχει, φτερνίζεται ή μιλά.

Όμως οι 239 αναφέρουν στοιχεία που δείχνουν ότι ο ιός είναι αερόβιος και παραμένει στον αέρα των κλειστών χώρων έως και επί τρεις ώρες, προσβάλλοντας όσους βρίσκονται εκεί. Η παραδοχή αυτή της πραγματικότητας καθιστά αναγκαία τη μεταβολή των συστάσεων και των μέτρων αναχαίτισης της διασποράς του κορωνοϊού: μάσκες στους κλειστούς χώρους, παρά τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, καλύτερα συστήματα εξαερισμού, ελαχιστοποίηση της ανακύκλωσης του αέρα, χρήση υπεριώδους ακτινοβολίας και πολλά άλλα. Μετά το εν λόγω διάβημα εκπρόσωπος του ΠΟΥ παραδέχθηκε ότι «η μετάδοση μέσω του αέρα είναι ένας από τους τρόπους διασποράς για τον οποίο ανησυχούσαμε από την αρχή, ιδίως στους χώρους υγειονομικής περίθαλψης… όπου γνωρίζουμε ότι αυτά τα σταγονίδια μπορούν να… παραμείνουν στο αέρα για μεγαλύτερο διάστημα».

Σε ανάλογα συμπεράσματα έχει καταλήξει τους προηγούμενους μήνες το Εργαστήριο Περιβαλλοντικής Μηχανικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ο καθηγητής Δημοσθένης Σαρηγιάννης, διευθυντής του Εργαστηρίου και της Ερευνητικής Ομάδας HERACLES για το Εκθεσίωμα και την Ανθρώπινη Υγεία, παρουσίασε το ζήτημα αυτό σε συζήτηση της Ελληνικής Βουλής για τις περιβαλλοντικές διαστάσεις της COVID-19, αναφέροντας πως δεν είναι μόνο τα σταγονίδια του βήχα και του φτερνίσματος που μεταφέρουν τη νόσο, αλλά και τα λεπτά αιωρούμενα σωματίδια στα οποία έχει εισροφηθεί ο ιός επιφανειακά. Ο κ. Σαρηγιάννης, επισημαίνοντας ότι τα μέτρα για την κοινωνική απόσταση και την προστασία παραμένουν πολύ σημαντικά, είχε προτείνει τρόπους ελάφρυνσης του αέρα που αναπνέουμε από τέτοια λεπτά αιωρούμενα σωματίδια.

Προς το παρόν, πάντως, τα εν λόγω σωματίδια αυξάνουν και πληθαίνουν στην Ελλάδα και στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, όπως δείχνει η ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος για την ατμοσφαιρική ρύπανση στην Ευρώπη. Η έκθεση διαπιστώνει επιδείνωση της κατάστασης και για τους πέντε σημαντικούς ατμοσφαιρικούς ρύπους, δηλαδή τα οξείδια του αζώτου (NOx), τις πτητικές οργανικές ενώσεις εκτός του μεθανίου (NMVOC), το διοξείδιο του θείου (SO2), την αμμωνία (NH3), αλλά και τα λεπτά αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ2,5).

Η κατάσταση στην ΕΛΛΑΔΑ: Χαμηλοί αριθμοί, αυξητικές τάσεις, πιθανά 50-55 εισαγόμενα ασυμπτωματικά κρούσματα

Ο SARS-CoV-2 παραμένει ανάμεσά μας και στην Ελλάδα, όπως δείχνουν οι αυξανόμενοι αριθμοί κρουσμάτων. Οι φορείς του ιού, παρά τον ακόμη χαμηλό αριθμό, αυξάνονται εδώ και μέρες, κυρίως λόγω των εισαγόμενων κρουσμάτων από τις Βαλκανικές χώρες και όχι μόνον. Η κυβέρνηση πήρε ήδη νέα μέτρα και όλοι παρακολουθούν με αγωνία την εξέλιξη των αριθμών και ιδιαίτερα των λεγόμενων «ορφανών κρουσμάτων», της ολοένα και ποιο δύσκολης ιχνηλάτησης των διαδρομών όσων έχουν νοσήσει και του αστάθμητου παράγοντα των ασυμπτωματικών και προσυμπτωματικών ασθενών, από το εσωτερικό και από ταξιδιώτες, που μπορούν να γίνουν υπερμεταδότες.

Φυσικά, όλοι γνώριζαν πως η επανάληψη των οικονομικών δραστηριοτήτων, η χαλάρωση των κοινωνικών κανόνων και κυρίως η άφιξη των τουριστών θα άλλαζε την επιδημιολογική εικόνα. Το ερώτημα είναι αν η κατάσταση θα μείνει εντός ελέγχου, με εμφάνιση το πολύ 50-100 κρουσμάτων την ημέρα πανελλήνια, εκ των οποίων οι τουρίστες που θα νοσήσουν ή θα βρεθούν να είναι φορείς δεν πρέπει να ξεπερνούν ιδανικά τον 1 στους 1000 και οριακά τους 5 στους 1000.

Ο Θεοκλής Ζαούτης, καθηγητής Παιδιατρικής και Επιδημιολογίας με ειδίκευση στις μεταδοτικές ασθένειες στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια και ο οποίος βρισκόταν επί 4μηνο στην Ελλάδα μετέχοντας στην Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, παραδέχεται ότι η ισορροπία επανόδου σε μια κανονικότητα της ελληνικής οικονομίας -στην οποία κομβικό ρόλο παίζει ο τουρισμός- ήταν και παραμένει μια δύσκολη υπόθεση. Θεωρεί, ωστόσο, πως η εφαρμογή του σχεδιασμού που έχει γίνει για τη διαχείριση κρουσμάτων σε τουριστικές περιοχές, σε συνδυασμό με την αυστηρή τήρηση των μέτρων κοινωνικής απόστασης και προστασίας από τους πολίτες και ιδίως τους επαγγελματίες μπορεί να διατηρήσει την κατάσταση εντός ελέγχου.

Το ίδιο πιστεύει και ο Γιώργος Παυλάκης, επικεφαλής του Τμήματος Ανθρώπινων Ρετροϊών και του τομέα Εμβολίων στο Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των ΗΠΑ. Ο ίδιος υπογραμμίζει πως δεν τον ανησυχεί τόσο η παρουσία τουριστών σε παραλίες, όσο ο μεγάλος συγχρωτισμός αυτό το καλοκαίρι σε γιορτές και πανηγύρια. Επιμένει κι αυτός ιδιαίτερα στην αναγκαιότητα τήρησης των μέτρων κοινωνικής απόστασης και προστασίας και τονίζει την επιτακτική ανάγκη να συνεχίσουν τα ΜΜΕ τις σχετικές καμπάνιες ενημέρωσης, όσο κι αν αυτό είναι κουραστικό.

Περισσότερο επιφυλακτικός είναι ο καθηγητής Δημοσθένης Σαρηγιάννης, το Εργαστήριο του οποίου, σε συνεργασία με τα Πανεπιστήμια Προηγμένων Σπουδών της Παβία και της Πίζα της Ιταλίας, μελετά, επίσης, τη διασπορά του κορονοϊού στην Ελλάδα και έχει προχωρήσει σε μια αξιολόγηση των μέτρων περιορισμού της μετάδοσης του. Σύμφωνα με μαθηματικό μοντέλο που εφαρμόζει το Εργαστήριο, οι αριθμοί διαπιστωμένων εισαγόμενων κρουσμάτων από την 1η Ιουλίου και μετά αντιστοιχούν σε περίπου άλλους 55 ασυμπτωματικούς φορείς που μπαίνουν στη χώρα (τουρίστες και γηγενείς που επιστρέφουν) την ημέρα. Με βάση αυτά τα στοιχεία, η τάση θα είναι αναπόφευκτη αναζωπύρωση από το τέλος Ιουλίου μέχρι τον Δεκαπενταύγουστο.

Τι μάθαμε για την ιό επί ένα εξάμηνο-Που βρίσκονται έρευνες για θεραπείες και εμβόλια

Έξη μήνες μετά την πρώτη επίσημη ανακοίνωση κρουσμάτων COVID 19 τι περισσότερο ξέρουμε για τον ιό, τον τρόπο που συμπεριφέρεται, τη συσχέτιση με γενετικούς παράγοντες, το ρόλο του κλίματος, τη διατήρηση ανοσίας σε όσους έχουν νοσήσει κλπ.;

Τα περισσότερα από αυτά τα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα ή οι όποιες απαντήσεις προκαλούν ακόμη περισσότερες ερωτήσεις, όπως υπογραμμίζει ο καθηγητής Ζαούτης, αν και θεωρεί πως για το σύντομο χρονικό διάστημα από τη διαπίστωση της πανδημίας έως σήμερα έχουν γίνει γνωστά πολλά στοιχεία λόγω της πρωτοφανούς διεθνούς επιστημονικής κινητοποίησης και συνεργασίας. Ο ίδιος θεωρεί πως αναπόφευκτα όλο το προηγούμενο εξάμηνο, υπό την πίεση των αναγκών, έγιναν και λάθη, από συνδυασμούς φαρμάκων που δοκιμάστηκαν, έως την υπερεκτίμηση του κινδύνου λειτουργίας των χαμηλότερων σχολικών βαθμίδων. Εκτιμά πως θα βελτιωθούν οι θεραπείες με βάση ουσίες όπως η ρεμβδεσιβίρη και τα κορζικοειδή, αλλά προειδοποιεί πως τα φάρμακα για την αντιμετώπιση των ιών δεν μπορούν ποτέ να φτάσουν την αποτελεσματικότητα των αντιβιοτικών σε σχέση με τα μικρόβια. Τέλος, δεν αποκλείει την ανακάλυψη εμβολίων μέσα στην επόμενη χρονιά, αν και υπενθυμίζει πως τέτοια δεν έχουν βρεθεί για τους περισσότερος RNA ιούς, όπως ο SARS-CoV-

Σε ανάλογα συμπεράσματα για τις θεραπείες και τα εμβόλια καταλήγει και ο Γιώργος Παυλάκης, θεωρώντας πως η παγκόσμια κινητοποίηση επιστημονικών μέσων και πόρων θα αποδώσει καρπούς. Ωστόσο, τονίζει πως όλα αυτά θα πάρουν χρόνο και πως η τήρηση των μέτρων προστασίας παραμένει ακόμη το κρίσιμο θέμα για τις κυβερνήσεις και τους πολίτες.

Επίσης, την παρακάτω συνόψιση των ερωτημάτων και μέχρι τώρα απαντήσεων σχετικά με τη λοίμωξη COVID-19 και τον κορωνοϊό SARS-CoV-2 κάνουν σε άρθρο τους στο περιοδικό Nature οι γιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιωάννης Ντάνασης, Μαρία Γαβριατοπούλου και Θάνος Δημόπουλος, καθηγητής Θεραπευτικής και πρύτανης του ΕΚΠ.

Πρώτον, γιατί η λοίμωξη έχει διαφορετική κλινική πορεία από άνθρωπο σε άνθρωπο; Διεθνής ομάδα ανέλυσε τα γονιδιώματα περίπου 4.000 ατόμων από την Ιταλία και την Ισπανία και ανέδειξε, ουσιαστικά για πρώτη φορά, ότι υπάρχει σαφές γενετικό υπόβαθρο ως προς την ευαισθησία στη λοίμωξη COVID-19, σημειώνοντας, ωστόσο, ότι οι γενετικές παραλλαγές που έχουν προσδιοριστεί μέχρι στιγμής φαίνεται να παίζουν μικρό ρόλο στην έκβαση της νόσου.

Δεύτερον, τι είδους ανοσία αναπτύσσεται μετά από λοίμωξη COVID-19 και πόσο διαρκεί; Μεγάλο μέρος της έρευνας σε αυτόν τον τομέα επικεντρώνεται στη μελέτη των “εξουδετερωτικών αντισωμάτων”, τα οποία συνδέονται με τις ιικές πρωτεΐνες που στρέφονται εναντίον του ιού SARS-CoV-2 και αποτρέπουν άμεσα τη μόλυνση. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα επίπεδα εξουδετερωτικών αντισωμάτων έναντι του SARS-CoV-2 παραμένουν υψηλά για μερικές εβδομάδες μετά τη μόλυνση, αλλά στη συνέχεια συνήθως αρχίζουν να φθίνουν. Ωστόσο, τα εξουδετερωτικά αντισώματα μπορεί να παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα για περισσότερο χρονικό διάστημα σε άτομα που είχαν εμφανίσει σοβαρή νόσο.

Τρίτον, ο SARS-CoV-2 εμφανίζει μεταλλάξεις; Όπως όλοι οι ιοί κι αυτός έχει μεταλλάξεις. Ωστόσο, οι περισσότερες δεν αναμένεται να έχουν αντίκτυπο στη λοιμογόνο ικανότητα του ιού ή στην πιθανότητα εμφάνισης σοβαρότερης νόσου.

Τέταρτον, πόσο αισιόδοξοι μπορούμε να είμαστε για την ανάπτυξη εμβολίου; Ένα αποτελεσματικό εμβόλιο μπορεί να είναι η μόνη διέξοδος από την πανδημία. Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχουν υπό αξιολόγηση περίπου 200 διαφορετικά εμβόλια, ενώ 20 εξ’ αυτών βρίσκονται στη φάση των κλινικών μελετών. Προκλινικές μελέτες σε ζώα δείχνουν ότι κατά πάσα πιθανότητα το εμβόλιο αποτρέπει τη σοβαρή νόσο αλλά όχι και τη λοίμωξη COVID-19