Parliament: Η πορεία προς τον εκδημοκρατισμό – Κοινωνικό πείραμα και δημόσιες συζητήσεις

Σε μία πρώτη ανάγνωση η «έκθεση» με τίτλο Parliament φαίνεται να αφορά σε μία συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, σε μία μορφή λεκτικής διαβούλευσης. Στην πραγματικότητα όμως η ομιλία δεν έχει χώρο μέσα σε αυτή∙ το σώμα έχει τον πρώτο ρόλο και ορίζει κάθε αλληλεπίδραση και επικοινωνία.

Η συμμετοχή στο Parliament, του Μουσείου Μπενάκη, έρχεται ως απάντηση στα ερωτήματα που γεννούν οι ανεπίσημες κοινοτικές συγκεντρώσεις που συνοδεύουν την έκθεση -όπως το “Migration and the Global War Regime“, στο Opbo Studio. Ένα τρίωρο συμμετοχής στην «κοινωνική χορογραφία» -δημιούργημα του χορογράφου και εικαστικού Michael Kliën- αρκεί για να οδηγηθεί κανείς σε μία σειρά συνειδητοποιήσεων -καθοριστικών και ανατρεπτικών. Με ακόμη πιο ενδιαφέρουσα ανακάλυψη, τη σύνδεση της εμπειρίας αυτής με το περιεχόμενο της συζήτησης του Michael Hardt και της Λουκίας Κοτρονάκη, περί καθεστώτος πολέμου και μετανάστευσης.

Ένα διαφορετικό «Κοινοβούλιο»

Όλοι οι συμμετέχοντες τoυ Parliament, ενημερώνονται πως πρόκειται να βρεθούν σε ένα άδειο δωμάτιο με έναν αριθμό ατόμων, με τους οποίους καλούνται να επικοινωνήσουν χωρίς τη χρήση λόγου ή προϋπάρχοντων κωδίκων (π.χ. χειραψία). Η έννοια του “thought body” -το σκεπτόμενο σώμα, η αυθόρμητη σωματοποίηση των σκέψεων και των συναισθημάτων- είναι η βασική κατευθυντήρια γραμμή, που ενθαρρύνει τους συμμετέχοντες να νιώσουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους και να τα εκφράσουν με μόνο εργαλείο το σώμα τους. Η χειρονομία, εξάλλου, στο δοκίμιο του Τζόρτζιο Αγκάμπεν “Notes on gesture”, παρουσιάζεται ως η αμεσότερη μορφή πολιτικής. Για την εμπειρία αυτής της «χορογραφίας», δεν μπορεί να προετοιμαστεί κανείς αρκετά -ούτε με τα ποικίλα άρθρα γνώμης, ούτε με τις συνοδευτικές συναθροίσεις και ομιλίες, ούτε καν με την επίσκεψη με παρέα.

Οι συνειδητοποιήσεις που, σχεδόν αναπόφευκτα, αναδύονται καθ’ όλη την ενασχόληση με το Parliament και όσα αυτό πρεσβεύει, μπορούν να αφυπνίσουν κάθε άτομο που επιδιώκει την αλλαγή -θεσμική, κοινωνική, υπαρξιακή (;).

Με μία πρώτη, αναγνωριστική, παρατήρηση, οι συμμετέχοντες ακολουθούν κάποια κοινά «βήματα»∙ εξασφάλιση μίας σταθερής θέσης- βάσης, καταφυγή σε μορφές παιχνιδιού, performance και αναζήτηση αντικειμένων προς χρήση -παραβιάζοντας ίσως τους «κανόνες».

Σε ένα δεύτερο επίπεδο, πρωταγωνιστικό ρόλο έχει η μίμηση -αναμενόμενα ίσως- μιας και βρίσκεται στον πυρήνα της ανθρώπινης επικοινωνίας∙ από την παιδική ηλικία το μιμητικό στάδιο είναι βασικό στην πορεία ανάπτυξης και η μίμηση είναι η αρχή της «κοινωνικής μάθησης»  σύμφωνα με τον Albert Bandura. Η παρατήρηση, λοιπόν, ατόμων να αντιγράφουν κινήσεις -είτε σαν καθρέφτης απέναντι από το άτομο της επιλογής τους, είτε σε μικρές ομάδες, σαν μάθημα χορού- είναι πρωτόγνωρη, καθώς ζωντανεύει τη διαδικασία σχηματισμού «γλώσσας».

Το πιο δύσκολο σημείο σε αυτή την εμπειρία θα μπορούσε να θεωρηθεί η «απαγόρευση» σημειώσεων. Καταργώντας τον λόγο ως μέσω επικοινωνίας, σε ένα δωμάτιο γεμάτο ερεθίσματα, με στόχο την παρατήρηση και την επικοινωνία, δεν μπορεί κανείς να αποτυπώσει με λέξεις -γραπτές ή προφορικές- ό,τι σκέφτεται και νιώθει την παρούσα στιγμή. Πρέπει, έτσι, να εμπιστευτεί τη μνήμη και τις αισθήσεις του. Να αποτινάξει από πάνω του την ανάγκη της άμεσης καταγραφής.

Τότε έρχεται η μεγαλύτερη συνειδητοποίηση απ’ όλες∙ θυμάσαι τα πάντα, από τη θεωρητική εισαγωγή, μέχρι την κάθε μικρή λεπτομέρεια μέσα στο δωμάτιο∙ τη σανίδα που έτριζε επίμονα, την τρύπα στον τοίχο -που σε κάνει να φαντάζεσαι διαφορετικές ιστορίες προέλευσής της-, τις μαυρισμένες από το παιχνίδι πατούσες, τα αυθόρμητα δυνατά γέλια, και η λίστα συνεχίζεται. Τα θυμάσαι γιατί τα έχεις νιώσει∙ βαθιά και ουσιαστικά. Έχεις δει τα βήματα που είχαν μαυρίσει τις πατούσες, έχεις δει τα βλέμματα που είχαν ξυπνήσει τα γέλια, έχεις νιώσει τη δόνηση στο πάτωμα από την τριζάτη σανίδα. Όταν πιάνεις το μολύβι και καταγράφεις όσα είδες κι όσα άκουσες, δεν αφήνεις χώρο να τα νιώσεις, γιατί τα βγάζεις από μέσα σου. Όταν όμως σου στερείται αυτό το «δικαίωμα», τότε αυτά ριζώνουν μέσα σου, αναγκάζεσαι να νιώσεις, να θυμηθείς – όχι μόνο όσα έγιναν εκείνη τη μέρα, αλλά και όσα μπορεί να ήταν θαμμένα κάπου και να ξύπνησαν με μία μικρή αφορμή.

Η εμπειρία των τριών αυτών ωρών στο Parliament θα μπορούσε να συνοψιστεί στην έννοια της «γνωριμίας». Ακολουθούνται όλα τα στάδια δημιουργίας σχέσης∙ η απομακρυσμένη παρατήρηση και επεξεργασία ατόμων, η διστακτική προσέγγιση και η «αγωνία» μέχρι την τελική εμπλοκή -ένα άγγιγμα στο χέρι, μια αγκαλιά. Είναι μία διαδικασία ειλικρινής, αγνή, ερωτική, αλλά πάνω απ’ όλα ανθρώπινη.

Η πορεία προς τον εκδημοκρατισμό

Στη συζήτηση “Migration and the Global War Regime“ είχε ειπωθεί με απόγνωση πως «δεν ξέρουμε τι να κάνουμε με το σώμα μας, με τη σάρκα που μας έχει δοθεί». Στο Parliamenrt αυτή η σκέψη υποχωρεί∙ μπορεί εύκολα να καταλάβει κανείς πως δεν περιμένουν κάτι από εκείνον -δε θα τον κρίνουν αν κοιμηθεί μόνος του, αν αγκαλιάσει έναν άγνωστο, αν κάθεται παρατηρώντας ή ακόμη κι αν γελά ασταμάτητα. Πρόκειται για τρεις ώρες που η κάθε κίνηση – ή ακινησία- μπορεί να γεννήσει το ενδιαφέρον, μπορεί να ξυπνήσει αναμνήσεις, να πυροδοτήσει οικειότητα και να είναι η αφορμή για εγγύτητα. Εξάλλου, όπως εύστοχα είχε σημειώσει και ο Michael Hardt, «η ελευθερία της κίνησης είναι αυτό που καθιστά «επικίνδυνους» τους ανθρώπους στα μάτια κάποιων», αναφερόμενος στην επιλογή των Παλαιστίνιων να υπερασπιστούν τον τόπο τους, τη Γάζα, και να μην την εγκαταλείψουν (να μην κινηθούν).

Φυσικά η τρίωρη αυτή εμπειρία, όπως και η συζήτηση περί καθεστώτος πολέμου, στο στούντιο του Πειραιά, έμεινε «ανολοκλήρωτη»∙ δεν είναι επιθυμητή η αίσθηση της «επίλυσης», του κλεισίματος. Δεν υπάρχει επίλογος και ερωταπαντήσεις (Q&A) κοινού, μόνο συνέχεια της συζήτησης επ’ αόριστον, δεν υπάρχει αποχαιρετισμός με τους υπόλοιπους συμμετέχοντες, μόνο η σκέψη ότι «ενώθηκες» με ανθρώπους, αγνοώντας την εθνικότητα, τη γλώσσα, τις πεποιθήσεις τους και οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να σας κρατήσει σε απόσταση. Τι πιο δημοκρατικό από αυτό;

Διάρκεια Parliament: 12/06/2025 – 27/07/2025