ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ, ΜΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα
Όταν μου προτάθηκε από τις Εκδόσεις Καστανιώτη να μεταφράσω το Τούνελ του Γουίλιαμ Γκας, ένα βιβλίο μεγάλο σε όγκο και διαβόητα δύσκολο, δεν χρειάστηκε να το σκεφτώ καθόλου πριν απαντήσω θετικά. Πάντοτε με σαγήνευαν τα περίπλοκα και βαριά κείμενα. Στην αρχή τα βρήκα σκούρα (άλλωστε, τα τούνελ είναι εκ φύσεως σκοτεινά), αλλά γρήγορα είδα το φως στην άκρη και το άφησα να με καθοδηγήσει, μέσω της τριβής με την γλώσσα του Γκας.
Ο Γουίλιαμ Γκας (1924-1917) ξεκίνησε να γράφει το Τούνελ στα μέσα της δεκαετίας του 1960, και το τελείωσε το 1995. Πώς είναι να αφιερώνεις τριάντα χρόνια από τη συγγραφική σου ζωή σε ένα βιβλίο; Την απάντηση τη δίνει ο ίδιος, λέγοντας ότι το ξεκίνησε με τον ίδιο στόχο που είχαν οι σπουδαίοι μυθιστοριογράφοι της γενιάς του, όπως ο Γουίλιαμ Γκάντις, ο Τζον Μπαρθ και ο Στάνλεϊ Έλκιν: να γράψει το «Μεγάλο Αμερικανικό Μυθιστόρημα», ή τουλάχιστον το δικό του «μεγάλο βιβλίο», ένα βιβλίο πειραματικό που να ξεφεύγει από τις νόρμες και να διευρύνει τα όρια του μυθιστορήματος ως είδους, ένα βιβλίο «τόσο καλό που κανείς να μη θέλει να το εκδώσει». Και, παρ’ όλο που τελικά εκδόθηκε, πιστεύω ότι ο Γκας πέτυχε το στόχο του. Άλλωστε, εκ των υστέρων, ο ίδιος έχει δηλώσει πως ό,τι είχε γράψει πριν ήταν απλώς μια προθέρμανση για αυτό το βιβλίο.
Σήμερα, βέβαια, πενήντα πέντε χρόνια μετά την αρχική σύλληψή του, και είκοσι πέντε χρόνια μετά την έκδοσή του, το Τούνελ δεν μπορεί πια να θεωρηθεί πειραματικό και ρηξικέλευθο. Παραμένει όμως ένα σπουδαίο κείμενο, με πανέμορφη και πλούσια γλώσσα, βάθος σκέψης και έκφρασης, γεμάτο λυρισμό αλλά και ωμότητα, ένα κείμενο που βάζει τον αναγνώστη στη διαδικασία να αναμετρηθεί με τις ίδιες του τις βεβαιότητες σχετικά με τη ζωή και τον κόσμο, μια διεισδυτική ματιά στον άνθρωπο και την ιστορία, ένα κείμενο που επιβραβεύει (αν δεν απαιτεί) τη δεύτερη ή και τρίτη ανάγνωσή του, ένα κείμενο που δεν το διαβάζεις για να ανακαλύψεις τι συμβαίνει μέσα του, αλλά για να ανακαλύψεις τι συμβαίνει μέσα σου.
Μια από τις πλευρές του βιβλίου που με άγγιξε ιδιαίτερα ήταν η οπτική του απέναντι στην ηθική διάσταση των πραγμάτων. Ο καθηγητής Κόλερ, ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, αντιμετωπίζεται με χλεύη από συναδέλφους και κριτικούς γιατί τολμά να μην αντιμετωπίζει τους Ναζί ως το υπέρτατο κακό, αλλά αντίθετα τους βλέπει με μια κάποια συμπάθεια και προσπαθεί να ιχνηλατήσει τα κίνητρά τους, τουλάχιστον στις κατώτερες βαθμίδες της ιεραρχίας. Έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε το κακό ως κάτι έξω από μας, που απειλεί, ή, εν πάση περιπτώσει, προκαλεί, την αγνή και άδολη ψυχή μας. Ξεχνάμε, όμως (και ο Γκας έρχεται να μας το θυμίσει), ότι το κακό, το σκοτάδι, η άβυσσος, ο «φασισμός της καρδιάς», δεν απουσιάζει ποτέ από μέσα μας και απλώς ψάχνει την κατάλληλη ευκαιρία να εκδηλωθεί. Έτσι, κατά μία έννοια, ο Κόλερ δεν είναι διόλου συμπαθής ως χαρακτήρας, κάποιοι μάλιστα θα τον χαρακτήριζαν τέρας, αλλά παράλληλα ο Κόλερ είμαστε εμείς, ή τουλάχιστον μία όψη μας.
Το Τούνελ προσφέρεται για πολλές και διαφορετικές αναγνώσεις, και οι συνδέσεις που μπορεί να κάνει μέσα του ο αναγνώστης είναι αμέτρητες: κάποιες υποβοηθούνται από το ίδιο το κείμενο, ενώ άλλες εξαρτώνται αποκλειστικά από το γνωστικό υπόβαθρο του καθενός. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η γλώσσα του Γκας θα συναρπάσει όποιον αγαπά την τέχνη του λόγου.
Γιώργος Κυριαζής
Το μυθιστόρημα του Γουίλιαμ Χ. Γκας Το Τούνελ κυκλοφορεί, σε μετάφραση του Γιώργου Κυριαζή, από τις Εκδόσεις Καστανιώτη (σελ.: 944, τιμή: €29,00).
Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
Ο Γουίλιαμ Χάουαρντ Γκας, Αμερικανός συγγραφέας φημισμένος για το πειραματικό λογοτεχνικό του ύφος και απαράμιλλος δοκιμιογράφος, γεννήθηκε το 1924 στο Φάργκο της Βόρειας Ντακότα και πέθανε το 2017 στο Σεντ Λούις του Μιζούρι. Το πρώτο του μυθιστόρημα Omensetter’s Luck (1966) είναι η ιστορία ενός ανθρώπου, του οποίου η αγνότητα και η καλοτυχία κηλιδώνονται όταν κάποιος τον συνδέει ψευδώς με έναν μυστηριώδη θάνατο. Ο Γκας επί 30 χρόνια εργαζόταν πάνω στο δεύτερο μυθιστόρημά του, Το τούνελ (1995), μια μοναδική διερεύνηση του νοήματος της Ιστορίας, του κακού και της αφήγησης. Τα στοχαστικά συγγράμματά του Habitations of the Word (1985), Finding a Form (1996) και Tests of Time (2002) τιμήθηκαν από τον Εθνικό Κύκλο Κριτικών Βιβλίου. Η εργογραφία του περιλαμβάνει διηγήματα και νουβέλες, τις συλλογές δοκιμίων Fiction and the Figures of Life (1970), The World Within the Word (1978), A Temple of Texts (2006), Life Sentences: Literary Judgments and Accounts (2012), τις ευφάνταστες ερμηνείες του μπλε χρώματος (On Being Blue: A Philosophical Inquiry, 1975) και μια ανάλυση της ποίησης του Ράινερ Μαρία Ρίλκε. Στο τελευταίο του μυθιστόρημα Middle C (2013) καταπιάνεται με την απόδραση ενός καθηγητή Mουσικής, με ψεύτικη ταυτότητα, από την Αυστρία την εποχή των Ναζί. Ο Γκας δίδαξε Φιλοσοφία στο Κολέγιο του Γούστερ (Γούστερ, Οχάιο), στο Πανεπιστήμιο Περντιού (Γουέστ Λαφαγιέτ, Ιντιάνα) και στο Πανεπιστήμιο Ουάσινγκτον (Σεντ Λούις, Μιζούρι).
Ο ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗΣ
Ο Γιώργος Κυριαζής γεννήθηκε το 1969. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία, βυζαντινή μουσική και κλασικό τραγούδι. Εργάζεται ως μεταφραστής από το 1989 και ως μουσικός από το 1992. Έχει συνεργαστεί με πολλούς εκδοτικούς οίκους και έχει μεταφράσει, μεταξύ άλλων, μυθιστορήματα των Χάουαρντ Φίλιπς Λάβκραφτ, Χέρμπερτ Τζορτζ Γουέλς, Άντριου Κρούμι, Αντρέ Μπρινκ, Τόμας Πίντσον, Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας, Γουίλιαμ Βόλμαν, Άνι Πρου και Γουίλιαμ Γκας. Εκτός από βιβλία, έχει μεταφράσει κατά καιρούς άρθρα, δοκίμια, διηγήματα και ποιήματα για τα περιοδικά Διαβάζω, Πλανόδιον, Ρεύματα, (δε)κατα, Απηλιώτης και Το Δέντρο. Το 2010 βραβεύτηκε από το ΕΚΕΜΕΛ για τη μετάφραση του μυθιστορήματος του Τόμας Πίντσον Ενάντια στη Μέρα.
ΕΓΡΑΨΑΝ ΓΙΑ ΤΟ ΤΟΥΝΕΛ:
«Το πιο όμορφο, το πιο πολυσύνθετο, το πιο συνταρακτικό μυθιστόρημα της εποχής μας».
Μάικλ Σίλβερμπλατ, The Los Angeles Times
«Το Τούνελ είναι ένα εντυπωσιακό επίτευγμα, ένα λογοτεχνικό δώρο που κρύβει συγκλονιστικά τεχνάσματα. Επί εκατοντάδες σελίδες, ένας από τους πλέον επιδέξιους μάγους της γλώσσας βγάζει λαγούς μέσα από προτάσεις και δημιουργεί σπινθηροβόλες αλληγορίες μπροστά στα μάτια μας».
Μάικλ Ντίρντα, The Washington Post
«Οι ανεξίτηλα χαραγμένες αναμνήσεις μιας επαρχιακής παιδικής ηλικίας είναι τόσο πλούσιες σε αίσθηση και λεπτομέρεια, που η γραφή γίνεται ενίοτε σαγηνευτική, υπνωτιστική… Το Τούνελ έρχεται αντιμέτωπο με το ερώτημα κατά πόσο η αγριότητα του 20ού αιώνα μπορεί να ενσωματωθεί σε μια τέχνη πρόθυμη να σκάψει αρκετά βαθιά».
Κρίστοφερ Λέμαν-Χάουπτ, The New York Times
«Ο Γουίλιαμ Χ. Γκας έχει γράψει ένα βιβλίο που σκάβει βαθιά μέσα μας και μετά ουρλιάζει σαν ζώο, ένα βιβλίο που μας χώνει τον τρόμο ενός ολόκληρου αιώνα σαν ένεση απευθείας στο μυαλό».
Άλμπερτ Μομπίλιο, The Voice Literary Supplement
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος