Ο Πινόκιο του Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο ως εργαλείο για να μεγαλώσει καλύτερα η γενιά των παιδιών του κινητού

Ο απρόσμενος θάνατος του μικρού Κάρλος από οβίδα εν τω μέσω του πολέμου, θα στοιχειώσει τον Τζεπέτο. Με τον νεότερο Σεμπαστιάν, το τριζόνι, να κατοικεί σε ένα κωνοφόρο και να ακούει τον πόνο του πατέρα, θα δώσει ζωή στις μνήμες που δεν έζησε με τον γιο του Κάρλος στο πλευρό του. «Σε αυτόν τον κόσμο, ό,τι δίνεις παίρνεις» θα πει το πνεύμα προοικονομικά για τον Πινόκιο, που δεν θα αργήσει να ζωντανέψει. Στόχος, να μην ζήσει ξανά πόνο ο Τζεπέτο, κάτι που όπως όλοι ξέρουμε, δεν θα πραγματωθεί από το σπαρμένο με άνθη μονοπάτι.

Η θρησκεία και η παγανιστική μαγεία παντρεύονται από το αρχικό premise: ένα παιδί χάνει τη ζωή του στην αγκαλιά της εκκλησίας κάτω από το ατελείωτο σκαλιστό άγαλμα του Ιησού Χριστού, ενώ ο Πινόκιο γεννιέται από και με μαγεία. Οι ευχές που γίνονται κατάρες από μια επαναπροσδιορισμένη ερμηνεία το ζητούμενο και οι κατάρες που οδηγούν στη σωτηρία της ψυχής δεν μπορούσαν ομορφότερα να δέσουν στην πιο γνήσια απόδοση των τελευταίων χρόνων της αγαπημένης μας ιστορίας. «Δεν μου αρέσει να υπακουω» θα πει ο Πινόκιο, θα χτυπήσει το τριζόνι και θα πάει στην εκκλησία, μη αφήνοντας το ούτε να ολοκληρώσει το οπερετικής φόρμας τραγούδι του (κάτι που θα συμβεί και σε άλλα σημεία της ταινίας αφήνοντας ατελείωτες όλες τις πιθανές στιγμές τραγουδιστικής δόξας).

Η είσοδος του στον ναό και η αντάμωση του αγάλματος του Ιησού, κάτω από το ίδιο βλέμμα της καταστροφής, παίρνει άλλη διάσταση: «είναι δαίμονας», αναφωνούν οι πιστοί. «Είμαι φτιαγμένος από οστά και κρέας» λέει ο Πινόκιο μόλις μεγαλώνει για πρώτη φορά η μύτη του. Το ψέμα βλέπετε, δύσκολα συγχωρείται στον ναό του Κυρίου.

Το ναζιστικό παρόν σε συνβηματισμό με εκπροσώπους της Εκκλησίας χτίζει ένα φαουστικό σύμπαν με παράλληλα διλήμματα. Δέλεαρ η ζέστη σοκολάτα. «Τα απείθαρχα μυαλά πρέπει να μορφωθούν», θα ειπωθεί από έναν εκπρόσωπο της φασιστικής ιδεολογίας, εξυπηρετώντας την ουσιαστική ανάγνωση του μέχρι στιγμής παραμυθιού σε έναν σύγχρονο «λαβύρινθο του Πάνα», ίσως περισσότερο υπό τη σκιά «του πνεύματος του Μελισσιού» (Ίσως με λίγο από “Freaks”).

Το πένθος δεν κρύβεται, όμως δεν βρίσκει συναισθηματική αναγνώριση στην ξύλινη επίστρωση ενός ακόμα μη λουστραρισμένου αγοριού.

Η ομοιότητα της μαριονέτας που βλέπουμε σε μια ζωγραφική διαφήμιση στην πορεία προς το σχολείο κεντρίζει τον ήδη απόκληρο και διαφορετικό από το σύνολο πιτσιρικά, που δεν έχει παρατηρήσει τα σκοινιά, ίσως γιατί ακόμα δεν ξεχωρίζει την φυλακή της χειραγώγησης της σκέψης και της ελευθερίας.

Το αριστερό χέρι του Ιησού αποκαθίσταται, όσο η σκηνή του τσίρκου στήνεται. Η ακόρεστη περιέργεια του Πινόκιο ήδη επεξεργάζεται ερωτήματα για τη θρησκεία, χωρίς ακόμα να είναι ικανός να ξεχωρίσει το βέβηλο από το άγνωστο.

Η πρώτη εξήγηση για τον θάνατο και το πένθος κάνει το ξύλινο παιδί να μπερδέψει την εκπαίδευση με την ηθική: «αφού δεν έχω πραγματικά μήλα να προσθέσω, γιατί να με ενδιαφέρει η προπαίδεια;». Από εδώ και στη συνέχεια αυτή η Πινοκιικη ματιά στην αλήθεια, γίνεται παρατήρηση στο ψέμα και τη χρήση του προς όφελος των πονηρών. Η ζωή έτσι και αλλιώς, όπως λέει και ο γρύλος, «είναι ένας αέναος πόνος». Μια μαριονέτα όμως που δεν πάει στο σχολείο «είναι αντιφρονούντας», ακόμα και αν δεν γνωρίζει τα της φρόνησης και της υποταγής σε αυτή. Μπορεί κάποιος χωρίς συνείδηση να μάθει την τέχνη της ηθικής;

Σε έναν κόσμο με μαριονέτες τα σκοινιά οριοθετούν τη νόηση και την καρδιά;

Ο απέθαντος Πινόκιο θα πάθει ατύχημα, που σε κάθε άλλο παιδί, όπως στον Κάρλος, θα του στερούσε τη ζωή. Όμως είναι απέθαντος και για κάποιους δαίμονας. «Βαριέμαι τον θάνατο», θα πει. Μήπως ο θάνατος για τον μικρό παρεξηγημένο φίλο μας δεν είναι το τέλος; Ο θάνατος είναι ένα προνόμιο των πραγματικών ανθρώπων. «Θα πεθάνεις πολλές φορές, αλλά δεν θα είναι πραγματικοί θάνατοι». Θα εμφανίζονται σε κάθε αδιαφορία στους κανόνες μέχρι να έρθει ο κανονικός θάνατος στο τέλος του χρόνου.

Για όλους ο Πινόκιο εκπροσωπεί τον απέθαντο, μόνο που ο Ναζιστής τον βλέπει ως σύμβολο του καθεστώτος που εκπροσωπεί -ή για την ακρίβεια της ιδανικής πορείας-, για τον γυρολόγο θεατράρχη είναι κέρδη και διαφυγόντα κέρδη ταυτόχρονα, αλλά για τον Τζεπέτο είναι η μετεμψύχωση του σκοταδιού της επιθυμίας του να φέρει εκ νέου τον Κάρλος στη ζωή. Πόσο συγκλονιστική και απρόσμενη αφήγηση αυτού του χιλιοειπωμένου παραμυθιού, που πλέον η χρήση του περιοριζόταν στη σημασία του να μην ψεύδεσαι.

Ο Πινόκιο παρατηρεί τον κόσμο μέσα από τα βιώματά του. Αν οι μύτες των κοντινών ανθρώπων δεν μεγαλώνουν, τότε θα λένε την αλήθεια. Οι αλήθειες είναι όμως περισσότερες από μία. Επίσης, η ανθρώπινη αλήθεια έχει πάντα φίλτρο αλλά και αισθήματα από τα προφανή (φόβο, πόνο, αγωνία κλπ) που οδηγούν σε παρορμητικές συμπεριφορές και λόγια που δεν εννοούμε.

Κάθε γάτα δεν εξαντλεί τις 9 ζωές της χωρίς σκοπό, ο Πινόκιο ψάχνοντας τον σκοπό του όμως το κάνει. Ο Πινόκιο θα παίξει για τον Μπενίτο Μουσολίνι. Μα τι έμπνευση! Και το τραγούδι του απέθαντου Πινόκιο αναφέρεται σε πορδές και ακαθαρσίες που αξίζουν στον Ντούτσε. «Αυτές οι μαριονέτες δεν μου αρέσουν, πυροβολήστε τον» θα πει, για να το ερμηνεύσουμε όπως θέλουμε.

Ο πόλεμος εξελίσσεται σε ένα παράξενο παιχνίδι που μόνο η αποδοχή κάνει τα παιδιά να τον αποζητούν. «Τα όπλα έχουν μπογιά και οι χειροβομβίδες κομφετί. Σκοτώστε τώρα τους εχθρούς σας» θα τους πουν χαρίζοντας τους άκριτα σε ομάδες εχθρών. «Σκοτώστε όποιον είναι στο απέναντι στρατόπεδο», κάτι που δεν επιτρέπει να υπάρχει ισοπαλία.

Αυτός ο Πινόκιο τολμάει να είναι παρατηρητής αντί για αφελής, πολιτικά διερωτώμενος αντί για κοινωνικά δακτυλοδεικτούμενος, πονεμένος αντί για απλα ταλαιπωρημένος. Ο Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο επιλέγει τον δύσκολο δρόμο, σε ένα παραμύθι με όρους «Χάνσελ και Γκρέτελ». Μιλάει για την αξία της ελευθερίας μέσα από όρους της σύγχρονης ιστορίας, υποκλινόμενος στα κινηματογραφικά είδη που τον ανέδειξαν. Με παιδικότητα, αλλά όχι αφέλεια, επαναπροσδιορίζει ένα παραμύθι που εξ ορισμού έχει φρίκη και σκοτάδι, εξυπηρετώντας και τον μύθο και το όραμα.

Αυτός ο Πινόκιο δεν λέει ψέματα για να κρύψει την αλήθεια, αλλά επειδή η αλήθεια είναι αδύνατο να ειπωθεί όπως είναι. Με καρφιά για το σύστημα, το οικοδόμημα του στέκεται σε γερά θεμέλια αφήγησης και δραματουργίας.

Δείτε το μαζί με τα παιδιά σας και εξηγήστε τους, πριν μπείτε στην αίθουσα, πόσο απόκοσμος και φιλόξενος είναι ο κόσμος μας τα τελευταία 100 χρόνια. Κάντε αυτήν την ταινία την αφορμή να μιλήσετε για κάτι που δύσκολα μοιράζεστε. Χρησιμοποιήστε αυτήν την εμπειρία αφιερώνοντας χρόνο πριν και μετά. Αν το αποφύγετε, τα απελέκητα κούτσουρα δεν θα παραμείνουν μονάχα στην οθόνη.

Στην πραγματικότητα η ζωή μας μαθαίνει ότι δεν αλλάζει ο Πινόκιο, αλλά η δική μας στάση απέναντι σε αυτόν.

Σχετική Είδηση: Τέρμα τα ψέματα: Διπλός Πινόκιο πριν από τα Χριστούγεννα