ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΕΝΑ ΛΕΞΙΚΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα
Από την προϊστορία και την ιστορία ενός λεξικού:
Στα μέσα Απριλίου του 2003 με κάλεσε στο γραφείο του ο τότε Γενικός Γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών αείμνηστος καθηγητής Νικόλαος Ματσανιώτης και με ρώτησε αν ήθελα να αναλάβω τον επιστημονικό συντονισμό ενός σύγχρονου Λεξικού της Νεοελληνικής Γλώσσας. Παρών ήταν και ο εμπνευστής του εγχειρήματος καθηγητής Γρηγόριος Σκαλκέας, Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών. Η συζήτηση κράτησε πάνω από δυο ώρες! Έφυγα χωρίς να δώσω απάντηση. Δύο εβδομάδες αργότερα επακολούθησε δεύτερη συνάντηση. Τότε συνειδητοποίησα ότι δεν μπορούσα να αρνηθώ μια τέτοια πρόκληση και μια τέτοια μεγάλη τιμή.
Η Ακαδημία με είχε εκλέξει παλαιότερα (1998) Διευθυντή του Ιστορικού Λεξικού. Είχα αναλάβει υπηρεσία και σε δέκα λεπτά υπέβαλα την παραίτησή μου για λόγους που θα εξηγήσω σε άλλη ευκαιρία. Τώρα που τα αρμοδιότερα πρόσωπα της Ακαδημίας Αθηνών μού ζητούσαν να αναλάβω τη συγκρότηση ενός νέου Λεξικού έκρινα ότι δεν θα έπρεπε να απογοητεύσω την Ακαδημία για δεύτερη φορά. Όνειρό μου άλλωστε ήταν ήδη από τα φοιτητικά μου χρόνια να γράψω ένα λεξικό. Μου έγινε έμμονη ιδέα όταν ο καθηγητής της αρχαιολογίας Χρήστος Ντούμας σε ένα διεθνές συνέδριο στο Ohlstadt της Βαυαρίας το 1996 μου είπε, και έχει καταγραφεί στα Πρακτικά του Συνεδρίου, ότι μετά τα όσα είχα αναπτύξει στην εισήγησή μου όφειλα να γράψω ένα Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας. Κατέθεσα αναλυτικό σχέδιο δράσης. Εγκρίθηκε ομόφωνα από την Ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών στις 30 Ιουνίου του ίδιου έτους.
Έτσι άρχισε μια περιπέτεια που ίσως δεν έχει τέλος. Το καλοκαίρι της χρονιάς εκείνης καθώς μάζευα με πυρετώδη ζήλο τα σύνεργά μου, ήρθαν στο μυαλό μου πολλές φορές, και επανέρχονται έκτοτε συχνά, τα λόγια του ποιητή και γραμματικού Τερεντιανού (3ος μ.Χ. αι.) «τα βιβλία έχουν τη μοίρα τους» (habent sua fata libelli). Άραγε, σκεπτόμουν, θα ευοδωθεί η προσπάθεια; Θα αντέξω βιολογικά την οδύσσεια αυτή; Από τότε με απασχολούσε ο τρόπος που θα αντιμετώπιζα τους επικριτές μου και έλεγα πριν από τέσσερα χρόνια στον Γενικό Γραμματέα της Ακαδημίας Αθηνών Βασίλειο Πετράκο, πραγματικό στυλοβάτη του έργου, ότι θα γράψω βιβλίο ολόκληρο για να αντικρούσω τα επιχειρήματά τους.
Το Χρηστικό Λεξικό υπονομεύτηκε πριν ακόμα αρχίσει να συντάσσεται. Ήταν για μένα, συνεπώς, αναμενόμενη η επίθεση, μόνο που δεν την περίμενα από την επομένη της επίσημης παρουσίασής του και μάλιστα με τόσο αήθη τρόπο. Μπόρεσαν κάποιοι σε λιγότερο από 24 ώρες να διαβάσουν 1819 σελίδες και να αποφανθούν ελαφρά τη καρδία ότι είναι «άχρηστο» το Λεξικό!! Η αλήθεια είναι ότι ξάφνιασαν οι πολλές καινοτομίες του. Δεν περίμεναν από την Ακαδημία Αθηνών ένα τόσο σύγχρονο λεξικό το οποίο βάζει τέλος στη γλωσσική κινδυνολογία καθώς αναδεικνύει την εκφραστική ζωντάνια, τον πλούτο και την ομορφιά της γλώσσας μας.
Χριστόφορος Χαραλαμπάκης
Το Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών (Αθήνα 2014, σελίδες 1819, τρίστηλο με έγχρωμα λήμματα) περιλαμβάνει περίπου 75.000 λήμματα και κατηγοριοποιήσεις σε 103 γνωστικούς τομείς. Διατίθεται στην τιμή των 48 €, ενώ από το βιβλιοπωλείο της Ακαδημίας (Πανεπιστημίου 25-29, Στοά Κοραή), πωλείται σε εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων και φοιτητές στην ειδική τιμή των 35 €. Τα έσοδα από τη διάθεσή του θα δοθούν για έρευνες νέων άνεργων επιστημόνων.
Ο ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΑΚΗΣ είναι καθηγητής της Γλωσσολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αντιπρόεδρος του American Foundation for Greek Language and Culture – Ελληνικό Κέντρο και ισόβιο μέλος του Πολυμελούς Συμβουλίου του Ριζαρείου Ιδρύματος.
Το ερευνητικό του έργο κινείται σε τρεις βασικούς άξονες: Την αρχαία και νέα ελληνική διαλεκτολογία και ηλεκτρονική λεξικογραφία, τη σχέση γλώσσας και λογοτεχνίας και τη γλώσσα της εκπαίδευσης, με έμφαση στην αξιοποίηση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και της υψηλής τεχνολογίας. Έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με θέματα γλωσσολογικής ορολογίας, με τη θεωρητική γλωσσολογία και την Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, ενώ δεν παύουν να τον ενδιαφέρουν υφολογικά και κοινωνιογλωσσολογικά προβλήματα και θέματα ορθής χρήσης της Νεοελληνικής.
Πληροφορίες για το βιογραφικό και το ερευνητικό έργο του κ. Χαραλαμπάκη μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του ΕΚΠΑ.
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος