“Ημέρες στο Οριέντε”: γράφει ο Γιάννης Φίλης

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Χρειαζόμαστε τις αφηγήσεις επειδή μαθαίνουμε και σχηματίζουμε απόψεις κυρίως μέσα από ιστορίες. Η πραγματικότητα, τα γεγονότα είναι η μια πλευρά του κόσμου, η άλλη είναι πώς την προσλαμβάνουμε. Συνήθως κατασκευάζουμε ένα πλαίσιο και μέσα σε αυτό γράφουμε τις ιστορίες μας για να βγάλουμε νόημα από τον κόσμο. Όλοι μας κατασκευάζουμε αφηγήσεις. Για παράδειγμα οι πολιτικοί για να αποσπάσουν την ψήφο μας, οι διαφημιστές για να μας ωθήσουν στην κατανάλωση συγκεκριμένων προϊόντων ο καθένας μας για να τοποθετήσει τον εαυτό του πολιτισμικά και ιστορικά.

Η λογοτεχνία είναι η κατ’ εξοχήν δραστηριότητα που κατασκευάζει ιστορίες και πλαίσια. Το μυθιστόρημα Ημέρες στο Οριέντε βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Άλλα τα έζησα, άλλα τα άκουσα από αφηγήσεις. Δεν μ’ ενδιαφέρει η αλήθεια τους με την έννοια της ιστορικής ακρίβειας. Άλλωστε η αλήθεια τις πιο πολλές φορές είναι ένα αλλόκοτο πράγμα, μια χίμαιρα. Μ’ ενδιαφέρει ότι οι ιστορίες αυτές είναι του κόσμου τούτου.

Οι Ημέρες στο Οριέντε είναι μια κινηματογραφική παρουσίαση από εικόνες της Ελλάδας και του Οριέντε που έχουν αφετηρία το σύγχρονο δράμα του ανθρώπου και της φύσης. Πιο πολύ είναι μια απόπειρα να γνωρίσω λίγο καλύτερα τον εαυτό μου μέσα από αφηγήσεις.

Οριέντε ονομάζεται η ανατολική πλευρά των Άνδεων απ’ όπου πηγάζει ο Αμαζόνιος. Στο τροπικό δάσος του Οριέντε συναντά κανείς τα πλουσιότερα οικοσυστήματα στον πλανήτη, φυλές ιθαγενών που δεν έχουν επαφή με τον πολιτισμό μας, τους Ανέπαφους, αλλά και την κατάρα του πετρελαίου, που μεταξύ άλλων προκαλεί την κλιματική αλλαγή. Για να αντλήσουν το πετρέλαιο οι εταιρείες, ντόπιες και ξένες, ξεριζώνουν ή δολοφονούν τους Ανέπαφους, συχνά με τη συνδρομή των τοπικών κυβερνήσεων, ρυπαίνουν ανεξέλεγκτα, και καταστρέφουν μεγάλα τμήματα του μοναδικού δάσους της Αμαζονίας. Οι ιθαγενείς ξεσηκώνονται συχνά, αλλά ο αγώνας είναι άνισος. Ποτέ τα ακόντια και τα τόξα δεν κέρδισαν τα πυροβόλα όπλα.

Στις Ημέρες στο Οριέντε παρουσιάζεται μυθιστορηματικά μια τέτοια εξέγερση που έζησα προσωπικά το 2013. Η ιστορία, γραμμένη σε πρώτο πρόσωπο, αρχίζει στην Ελλάδα, όπου ο αφηγητής, καθηγητής γνωστικής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο, απογοητευμένος από την εμπορευματοποίηση της ανώτατης παιδείας στον βωμό του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού, παραιτείται και πηγαίνει στα νησιά Γκαλάπαγκος. Εκεί γνωρίζεται με τη χιλιανή βιολόγο Σελέστε, η οποία νεαρή στο παρελθόν είχε συλληφθεί και βασανιστεί από τους ανθρώπους του Πινοτσέτ, και μαζί καταλήγουν στο Οριέντε όπου αναμειγνύονται στον αγώνα των ιθαγενών κατά των εταιρειών πετρελαίου. Οι ιθαγενείς και οι δύο ήρωες αντιμετωπίζουν την απρόσωπη αλλά οργανωμένη βία του κράτους και των πολυεθνικών εταιρειών χωρίς ελπίδα για ευτυχές τέλος.

Μέσα από αυτή την ιστορία έρωτα, ακτιβισμού, και βίας ξετυλίγεται το σύγχρονο δράμα των ανθρώπων όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με τις δυνάμεις της Ιστορίας και του ανεξέλεγκτου οικονομικού νεοφιλελευθερισμού αλλά και το δράμα της καταστροφής του περιβάλλοντος. Είναι το δράμα της ανθρωπότητας που παραπατάει στα μονοπάτια της Ιστορίας χωρίς τέλος, χωρίς κάθαρση.

Γιάννης Φίλης

Το βιβλίο του Γιάννη Φίλη Ημέρες στο Οριέντε (2016) κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Έναστρον (σελ.: 226, τιμή: 13,00 €).

Σχεδιασμός εξωφύλλου:
Βάσω Καυκούλα

Ο Γιάννης Α. Φίλης γεννήθηκε στην Ασίνη του Ναυπλίου. Σπούδασε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ηλεκτρολόγος μηχανολόγος και στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας UCLA επιστήμη συστημάτων. Έχει διδάξει στο UCLA, στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης και στο Πολυτεχνείο Κρήτης όπου διετέλεσε πρύτανης επί δωδεκαετία.
Έχει κυκλοφορήσει μεταξύ άλλων έξι ποιητικές συλλογές, έξι μυθιστορήματα, δύο οικολογικά και τρία επιστημονικά βιβλία. Μεταφράσεις των ποιημάτων του έχουν δημοσιευθεί στα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά.
Έχει βραβευθεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό από πολυάριθμους φορείς για το λογοτεχνικό και επιστημονικό έργο του και την προσφορά του στην κοινωνία, μεταξύ των οποίων από την Ακαδημία Αθηνών, το UCLA και το American Association for the Advancement of Science (AAAS). Είναι μέλος του ελληνικού PEN, Poets and Writers, ΗΠΑ και Fellow του AAAS.
Περισσότερα για το επιστημονικό και λογοτεχνικό έργο του μπορείτε να δείτε εδώ.

Σημείωση: οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το κείμενο ανήκουν στο προσωπικό αρχείο του Γιάννη Φίλη.