«Η Άκρα Δεξιά στην Ελλάδα 1965-2018»: γράφει η Βασιλική Γεωργιάδου

ΜΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Το βιβλίο εστιάζει στη διερεύνηση των χαρακτηριστικών της ελληνικής άκρας δεξιάς στην κομματική σκηνή της Μεταπολίτευσης. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις καταγωγικές μήτρες της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα επιχειρείται να αποκωδικοποιηθεί η ιδεολογία της άκρας δεξιάς, να ανιχνευθεί αν η επί δεκαετίες εκλογική της ισχνότητα ισοδυναμούσε με μια γενικότερη πολιτική καχεξία και να αναδειχθούν τα στοιχεία της συνέχειας που ο συγκεκριμένος χώρος παρουσίαζε για το υπό εξέταση διάστημα.

Υπάρχουν περιοχές της μεταπολιτευτικής άκρας δεξιάς που έχουν μελετηθεί περισσότερο και άλλες πάλι ελάχιστα ή και καθόλου. Εκτός από τα κενά στην έρευνα υποπεριοχών του συγκεκριμένου φαινομένου, κάτι που λείπει είναι το να αφηγηθούμε ολόκληρη την ιστορία του. Ένα τέτοιο εγχείρημα προϋποθέτει να εκκινήσουμε την αφήγηση από μια χρονική αφετηρία (σε αυτό το βιβλίο η επιλογή ήταν να πιάσω το νήμα από τα μέσα της δεκαετίας του ’60) που θα βοηθήσει στη διαμόρφωση ενός συνεκτικού «πολιτικού σεναρίου» για την άκρα δεξιά. Επιπλέον και προκειμένου αυτή η αφήγηση να είναι τεκμηριωμένη έδωσα έμφαση στη συστηματική χρήση τεκμηρίων και υπάρχοντος αρχειακού υλικού για τον συγκεκριμένο χώρο.

Στα επιμέρους κεφάλαια η προσοχή στρέφεται όχι μόνο σε «ιστορίες επιτυχίας» της άκρας δεξιάς αλλά και σε εκδοχές της που παρέμειναν περιθωριακές. Το γεγονός, ωστόσο, ότι ακόμη και μικροσκοπικά μορφώματα άσκησαν επιρροή στο εσωτερικό της πολιτικής σκηνής της άκρας δεξιάς ή ότι τέτοια μορφώματα ανέπτυξαν έντονο και με διάρκεια ακτιβισμό, με έκανε να στρέψω το ενδιαφέρον μου και σε αυτές τις λιγότερο γνωστές και εκλογικά μη-σημαντικές «ιστορίες» της ελληνικής ακροδεξιάς.

Πέραν της Εισαγωγής και των Καταληκτικών σκέψεων, το βιβλίο αποτελείται από ακόμα πέντε κεφάλαια. Έτσι, επικεντρώνω καταρχάς το ενδιαφέρον μου σε μορφώματα και δυνάμεις της άκρας δεξιάς –το Κόμμα 4ης Αυγούστου/Κ4Α και το Ενιαίο Εθνικιστικό Κίνημα/ΕΝΕΚ– που παρά την κοινοβουλευτική τους ασημαντότητα και την έλλειψη ορατότητας στην κεντρική πολιτική αρένα, για τον συγκεκριμένο χώρο και στο εσωτερικό του λειτούργησαν σαν φυτώρια• μέσα σ’ αυτά σφηρηλατήθηκε το φρόνημα, εκπαιδεύτηκαν οι «μαχητές» του εθνικισμού, εκπονήθηκαν οργανωτικά μοντέλα και σχέδια κομματικής δράσης, τα οποία λειτουργούν ως ιδεολογικές και οργανωτικές πατέντες για τον χώρο της άκρας δεξιάς από τη δεκαετία του ‘60 μέχρι σήμερα. Αυτές οι «πολιτικές κληρονομιές» θεωρώ ότι είναι σημαντικές τόσο για τη διαμόρφωση της ακροδεξιάς σκηνής όσο και για την ανάλυση των χαρακτηριστών της μέχρι σήμερα. Σε ένα επόμενο κεφάλαιο εστίασα στην ΕΠΕΝ, στο κόμμα των Απριλιανών χουντικών. Αν κάτι διέκρινε την ΕΠΕΝ ήταν ότι υιοθετούσε θέσεις που τόσο σε επίπεδο ιδεολογίας όσο και πρακτικών πρέσβευαν την ακαταλληλότητα της φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και την επιστροφή σε ένα αυταρχικό καθεστώς. Επρόκειτο για ένα «αντιδραστικό» κόμμα και έχει σημασία ότι το πέρασμα σε μια «νεολαϊκιστική» ακροδεξιά στο πλαίσιο της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας είχε ως εφαλτήριο την ΕΠΕΝ. Στο βιβλίο αφιερώνεται ένα κεφάλαιο για το Ελληνικό Μέτωπο και τον Λαϊκό Ορθόδοξο Συναγερμό, δύο κόμματα τα οποία συνέδεαν τις βασικές παραδόσεις της ελληνικής ακροδεξιάς: τη εθνικο-φυλετική, αλυτρωτική και αντικομμουνιστική παράδοση, με το νεότερο ρεύμα της λαϊκιστικής ριζοσπαστικής ακροδεξιάς. Στη Χρυσή Αυγή αναφέρεται το επόμενο κεφάλαιο, με το οποίο ολοκληρώνεται η διερεύνηση της διαδρομής της ελληνικής άκρας δεξιάς στη διάρκεια της Μεταπολίτευσης. Ο χώρος της μεταπολιτευτικής ακροδεξιάς, παρά τις εσωτερικές συγκρούσεις, αντιπαραθέσεις και διασπάσεις που γνώρισε, την εκλογική του μιζέρια και την επί δεκαετίες παραμονή του στο πολιτικό περιθώριο, διέθετε κάποια εσωτερική δυναμική, ενώ η τάση απορρόφησης ενός σχήματος ή επιμέρους ομάδων του από κάποιο άλλο σχήμα του συγκεκριμένου χώρου δημιουργούσε προϋποθέσεις συντήρησης και συνέχειάς του στο υπό εξέταση χρονικό διάστημα. Σε τελευταία ανάλυση, ο χώρος της άκρας δεξιάς φάνηκε ότι ήταν περισσότερο κοντά στο στόχο της απογείωσής του στην κεντρική πολιτική αρένα από ό,τι είχε εκτιμηθεί ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί και, μάλιστα, να συμβεί με εμπροσθοφυλακή ένα μόρφωμα με νεοναζιστικό χαρακτήρα: τη Χρυσή Αυγή.

Η Χρυσή Αυγή, που τελικώς πέτυχε την εκλογική της άνοδο στην πολιτική σκηνή της ύστερης Μεταπολίτευσης, διαγράφει μια δική της διαδρομή από το 1980 και μετά. Ο συγκεκριμένος χώρος αποτελεί όμως και συνέχεια σχηματισμών της προδικτατορικής περιόδου (το Κ4Α έχει κομβική σημασία για τη Χρυσή Αυγή), καθώς και οργανώσεων που συμπορεύτηκαν με τη χούντα των συνταγματαρχών ή και σε έναν επόμενο χρόνο, μετά την πτώση της, τη στήριξαν ανοικτά. Τα ιδεολογικά ρεύματα που κατέχουν κεντρική θέση στο σχηματισμό της Χρυσής Αυγής (ναζισμός, ρατσισμός, υπερεθνικισμός/νατιβισμός, αλυτρωτισμός) είναι αναγνωρίσιμα σε διάφορα μορφώματα της ελληνικής ακροδεξιάς, ενώ και τα οργανωτικά σχήματα και οι μορφές δράσεις που υιοθετεί η Χρυσή έχουν αναδειχθεί και υιοθετηθεί από τον εν τη ευρεία εννοία χώρο της ελληνικής άκρας δεξιάς. Η Χρυσή Αυγή δείχνει εκλογικά στέρεη όχι μόνο γιατί έχει συμπλεύσει σε κεντρικά διακυβεύματα (Μνημόνιο, ΕΕ, Μακεδονικό) με κατεστημένες πολιτικές και κομματικές δυνάμεις, ούτε μόνο διότι της έχει αναγνωριστεί από τους ψηφοφόρους της «θεματική κυριότητα» σε ορισμένα άλλα (μετανάστευση, ασφάλεια), αλλά και γιατί ενθυλακώνει τις σημαντικότερες και πιο δυναμικές (για τα δεδομένα του χώρου) περιοχές της εγχώριας ακροδεξιάς και αντλεί από τις υπάρχουσες ιδεολογικές δεξαμενές της.

Βασιλική Γεωργιάδου

Η μελέτη της Βασιλικής Γεωργιάδου με τίτλο Η Άκρα Δεξιά στην Ελλάδα (1965-2018) κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη (σελ.: 232, τιμή: €15,00).

Η Βασιλική Γεωργιάδου διδάσκει πολιτική επιστήμη στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Σπούδασε στη Γερμανία και ολοκλήρωσε τις διδακτορικές της σπουδές στο Βεστφαλιανό Γουλιέλμειο Πανεπιστήμιο του Μίνστερ. Είναι διευθύντρια του Κέντρου Πολιτικών Ερευνών και μέλος της συντακτικής επιτροπής της επιθεώρησης Επιστήμη και Κοινωνία. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη μελέτη της Άκρας Δεξιάς, του ριζοσπαστισμού και του πολιτικού εξτρεμισμού. Υπήρξε επικεφαλής στο πρόγραμμα «Ερευνώντας την ξενοφοβία στην Ελλάδα. Μια υπολογιστική προσέγγιση». Από τις Εκδόσεις Καστανιώτη κυκλοφορεί το βιβλίο της Η Άκρα Δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης (2008). Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους.