“Φονικό στη Μεγάλη Εκκλησία”: γράφει ο Τεύκρος Μιχαηλίδης

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Φονικό στη μεγάλη εκκλησία:
η ιστορία της ιστορίας

του Τεύκρου Μιχαηλίδη

Για έναν συγγραφέα, τα βιβλία του είναι σαν τα παιδιά του. Τα φροντίζει, τα κανακεύει, πασχίζει να τους προσφέρει ό,τι καλύτερο μπορεί. Τυχαίνει καμιά φορά ακόμα και να οργίζεται με αυτά, άλλοτε δίκαια, άλλοτε άδικα. Κι ύστερα, έρχεται η στιγμή που το παιδί πρέπει να τραβήξει το δικό του δρόμο, ν’ αρχίσει το ταξίδι του• ο γονιός δε μπορεί πια παρά να νοσταλγεί τα παιδικά του χρόνια και να αφηγείται ιστορίες για τη γέννηση και το μεγάλωμά του. Εδώ και τρεις μήνες, το Φονικό στη μεγάλη εκκλησία έχει φύγει οριστικά από τα χέρια μου, τραβώντας για το δικό του ταξίδι. Κι εγώ, ευκαιρίας δοθείσης, σκέφτηκα να αφηγηθώ εδώ μερικές ιστορίες από τη γέννηση και το μεγάλωμά του.

Το Φονικό στη μεγάλη εκκλησία γεννήθηκε μέσα από ένα νέφος συγκυριών, μέσα από μια δέσμη ερεθισμάτων που συνέκλινε στο συγκεκριμένο μυθοπλαστικό αφήγημα. Την άνοιξη του 2017 ήμουν καλεσμένος στο Φεστιβάλ Βιβλίου της Λευκωσίας για να παρουσιάσω το βιβλίο μου Σφαιρικά κάτοπτρα, επίπεδοι φόνοι. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που εξελίσσεται παράλληλα σε δυο εποχές: ένα χειρόγραφο μεταφέρεται στην Κύπρο κατά την περίοδο της 3ης Σταυροφορίας και ανακαλύπτεται τη δεκαετία του 1950, την εποχή που στο νησί μαίνεται ο αντιαποικιακός αγώνας. «Τιμώμενα» πρόσωπα σ’ εκείνο το βιβλίο είναι ο Ριχάρδος ο Α’ της Αγγλίας και ο συγγραφέας Λώρενς Ντάρελ. Και οι δύο παρουσιάζονται με μια «όχι και τόσο» κολακευτική εικόνα, βασισμένη σε πραγματικά περιστατικά της ζωής και της δράσης τους, περιστατικά που η ιστορία έχει την τάση να κρύβει κάτω από το χαλί. Στο τέλος της παρουσίασης ένας από τους παρευρισκόμενους ρώτησε «μετά τον Ριχάρδο και τον Ντάρελ, ποιος έχει σειρά για να τον περιποιηθείτε;». Αυθόρμητα, χωρίς να το σκεφτώ, απάντησα «ο Ιουστινιανός». Και κάπως έτσι «δεσμεύτηκα» δημόσια να σκαρώσω ένα μυθιστόρημα για τον πρώτο χρυσό αιώνα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Μπορεί η αναφορά στον Ιουστινιανό να ήταν αυθόρμητη, δεν ήταν όμως τυχαία. Είχε τις ρίζες της σ’ ένα σεμινάριο για τη μαθηματική εκπαίδευση, στο οποίο είχα συμμετάσχει ένα μήνα πρωτύτερα. Το θέμα που εξέταζε το σεμινάριο ήταν, πώς μια άσκηση δημιουργικής γραφής θα μπορούσε να αποτελέσει εναλλακτική πύλη εισόδου στα μαθηματικά. Μια από τις δραστηριότητες ζητούσε από τους συμμετέχοντες να φανταστούν το σκαρίφημα μιας ιστορίας που να εξυπηρετεί αυτό το σκοπό. Σκέφτηκα να τοποθετήσω τη δική μου συνεισφορά στην ύστερη αρχαιότητα: η Ελληνική φιλοσοφία και τα μαθηματικά –που αποτελούν βασικό συστατικό της– αργοπεθαίνουν, ενώ η νέα εποχή αντλεί από την αρχαιότητα την τεχνογνωσία της και απορρίπτει όλα τα υπόλοιπα. Έτσι γεννήθηκαν οι δυο δίδυμες αδελφές, η Θεανώ και η Αναστασία: για να εκπροσωπήσουν τις δυο όψεις της μεταβατικής περιόδου. Το θέατρο υλοποίησης της αντίθεσής τους θα ήταν το κλείσιμο της σχολής των Αθηνών που αποφασίστηκε από τον Ιουστινιανό. Η Θεανώ, σπουδάστρια της σχολής θα έδινε τη μάχη της για να αποτρέψει την απόφαση, ενώ η Αναστασία, φίλη της αυτοκράτειρας Θεοδώρας θα αντιμετώπιζε το γεγονός με αδιαφορία. Ας ξεκαθαρίσω ότι η πρότασή μου δεν ήταν παρά μια απλή ανταπόκριση σε αυτό που ζήτησαν οι διοργανωτές του σεμιναρίου• δεν είχε περάσει καθόλου από το μυαλό μου το ενδεχόμενο να την μετατρέψω σε βιβλίο. Φαίνεται όμως ότι η ιδέα συνέχισε να εργάζεται υπογείως, χαράσσοντας το δρόμο της• ένα μήνα αργότερα, στο Φεστιβάλ της Λευκωσίας, βρήκε την ευκαιρία να εκδηλωθεί δημόσια.

Σταδιακά, μετά την προϊστορία του σεμιναρίου και την δήλωση της Λευκωσίας άρχισα να σκέφτομαι «γιατί όχι;». Η Βυζαντινή περίοδος είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και ελκυστική και οι προσωπικότητες του Ιουστινιανού και της Θεοδώρας προσφέρονται για επεξεργασία και… κακοποίηση. Κάπως έτσι ξεκίνησα τη συνηθισμένη διαδικασία έρευνας για τη συγκέντρωση του υλικού: η καθημερινότητα στο Βυζάντιο του 6ου αιώνα, τα τελευταία χρόνια της σχολής των Αθηνών και βέβαια η αναζήτηση του μαθηματικού προβλήματος που θα αποτελούσε –ως συνήθως– τη ραχοκοκαλιά της αφήγησης. Αυτό ήταν και το πιο δύσκολο, αφού στην εποχή του Ιουστινιανού δεν αναπτύχθηκε κάποια σημαντική μαθηματική δραστηριότητα – ή τουλάχιστον έτσι πίστευα. Είχα αρχίσει να σκέφτομαι κάποια αναχρονιστική λύση, να βάλω δηλαδή τη Θεανώ, εκκινώντας από το Πυθαγόρειο θεώρημα να οραματίζεται γενικεύσεις που έγιναν αρκετούς αιώνες αργότερα• το θεώρημα των τεσσάρων τετραγώνων και το τελευταίο θεώρημα του Φερμά ήταν δυο καλοί υποψήφιοι. Ένα τρίτο περιστατικό ήρθε να αλλάξει ριζικά τα πράγματα και να δώσει στο μυθιστόρημα την τελική του δομή.

Όσοι με γνωρίζουν, ξέρουν ότι δυσκολεύομαι να εργαστώ αποκλειστικά σε ένα σχέδιο. Συνήθως δουλεύω παράλληλα μια μετάφραση, ένα βιβλίο, κάποιο άρθρο ή διήγημα και φυσικά τη δουλειά του σχολείου που έχει κι αυτή υψηλές απαιτήσεις. Έτσι, όταν το Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών αποφάσισε, σε συνεργασία με τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, να εγκαινιάσει μια νέα σειρά βιβλίων σχετικών με την αρχαία Ελληνική επιστήμη έσπευσα να δηλώσω την επιθυμία μου να συμμετάσχω στην προσπάθεια. Μου ανατέθηκε η μετάφραση ενός πολύ σημαντικού βιβλίου: The Ancient Tradition Of Geometric Problems (Η αρχαία παράδοση των γεωμετρικών προβλημάτων) του Wilbur Richard Knorr. Η μετάφραση του βιβλίου ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 2018 και θα κυκλοφορήσει σύντομα. Όμως η ενασχόλησή μου με τα έργα του Αρχιμήδη και του Απολλώνιου και τη διάσωση των κειμένων τους από τον Ευτόκιο τον Ασκαλωνίτη είχε και μια άλλη, απροσδόκητη συνέπεια. Μου πρόσφερε ένα γερό μαθηματικό υπόβαθρο για την πλοκή του δικού μου βιβλίου.

Εκείνη ακριβώς τη στιγμή αποφασίστηκε το μυθιστόρημα να αποκτήσει «αστυνομική» πλοκή και μάλιστα να ανατεθεί στον Ευτόκιο ο ρόλος του εξιχνιαστή. Και το μαθηματικό πρόβλημα που θα αποτελούσε το κλειδί της ιστορίας θα ήταν… Αυτό δεν μπορώ να το αποκαλύψω. Εδώ είμαστε λοιπόν. Την ημέρα που η Κωνσταντινούπολη γιορτάζει τα θυρανοίξια της μεγάλης εκκλησίας, ο Ιωάννης, ο βασικός συνεργάτης του Ανθέμιου και του Ισίδωρου βρίσκεται δολοφονημένος. Οι υποψίες βαρύνουν τη Θεανώ, παλιά σπουδάστρια της σχολής των Αθηνών και στενή φίλη του θύματος. Την εξιχνίαση αναλαμβάνει ο Ευτόκιος, παλιός φίλος του πατέρα της Θεανώς και επιμελητής της έκδοσης των έργων του Αρχιμήδη και του Απολλώνιου. Μυθοπλαστικοί ήρωες ανακατεύονται και αλληλεπιδρούν με ιστορικά πρόσωπα χτίζοντας ένα μυθιστόρημα που φιλοδοξεί να χαρακτηριστεί ταυτόχρονα ιστορικό, αστυνομικό, μαθηματικό, ίσως και ελαφρώς αισθηματικό. Καλή ανάγνωση…

“Φονικό στη Μεγάλη Εκκλησία”: γράφει ο Τεύκρος Μιχαηλίδης
Το μυθιστόρημα του Τεύκρου Μιχαηλίδη Φονικό στη Μεγάλη Εκκλησία κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις (σελ.: 322, τιμή: €16,00).

Στο εξώφυλλο: η ηθοποιός Σάρα Μπερνάρ ως αυτοκράτειρα Θεοδώρα στο έργο Θεοδώρα του Victorien Sardou (1884, φωτογραφία Félix Nadar).

O Τεύκρος Μιχαηλίδης κατάγεται από την Κύπρο. Είναι διδάκτωρ των μαθηματικών του Πανεπιστημίου Pierre et Marie Curie. Από το 1981, διδάσκει μαθηματικά στη Μέση Εκπαίδευση. Από τις εκδόσεις Πόλις κυκλοφορούν τα βιβλία του:
Μαθηματικά Επίκαιρα – Συνειρμοί διαβάζοντας την εφημερίδα (συλλογή δοκιμίων)
Πυθαγόρεια Εγκλήματα (μυθιστόρημα – μεταφρασμένο σε 6 γλώσσες)
Αχμές, ο γιος του φεγγαριού (μυθιστόρημα – Κρατικό βραβείο μυθιστορήματος Κυπριακής Δημοκρατίας)
Τα τέσσερα χρώματα του καλοκαιριού (μυθιστόρημα)
Ο μέτοικος και η συμμετρία (μυθιστόρημα)
Εγκλήματα δημοσιονομικής προσαρμογής (συλλογή διηγημάτων)
Σφαιρικά κάτοπτρα επίπεδοι φόνοι (μυθιστόρημα).
Φονικό στη μεγάλη εκκλησία (μυθιστόρημα).
Από τις εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορούν τα βιβλία του,
Μιλώντας στην Άννα για τα μαθηματικά (νεανικό μαθηματικό αφήγημα)
Μιλώντας στην Αθηνά για το χάος και την πολυπλοκότητα (νεανικό μαθηματικό αφήγημα σε συνεργασία με τον Τ. Μπούντη).
Επίσης έχει γράψει εγχειρίδια για τη Μέση Εκπαίδευση και έχει συμμετάσχει σε συλλογικούς τόμους διηγημάτων. Διηγήματά του έχουν δημοσιευθεί στα γερμανικά και τα τουρκικά.
Το 2012 παρουσίασε στην ΕΡΤ την εκπομπή «Ο γύρος του κόσμου με 80 βιβλία» (26 επεισόδια) με στόχο την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας σε παιδιά και εφήβους.
Η κινηματογραφική ταινία «Έτερος εγώ» είναι βασισμένη στο διήγημά του «Περίπτωσις αυτοδικίας» και στηρίζεται στις ιδιότητες των φίλιων αριθμών.
Έχει μεταφράσει από τα αγγλικά και τα γαλλικά 42 βιβλία σχετικά με τα μαθηματικά και την ιστορία των επιστημών.
Το 2006 η γαλλική κυβέρνηση του απένειμε τον τίτλο τού Chevalier dans l’Ordre des Palmes Académiques.
Είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας Θαλής + Φίλοι και της Ελληνικής Λέσχης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας.
Προσωπική ιστοσελίδα: https://tefcrosmichaelides.wordpress.com

Όλες οι Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο,  στο ertnews.gr
Διάβασε όλες τις ειδήσεις μας στο Google
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Προσοχή! Επιτρέπεται η αναδημοσίευση των πληροφοριών του παραπάνω άρθρου (όχι αυτολεξεί) ή μέρους αυτών μόνο αν:
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος