«Εξ αδιαθέτου»: γράφει ο Γιώργος Παπαθανασόπουλος

ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

Με ρώτησε πριν από καιρό μια νεαρή φίλη, είστε συγγραφέας; Εκείνη τη στιγμή ήρθε στο μυαλό μου ο Τσέχωφ. Όχι, της λέω. Με απασχολούσε το ερώτημα όμως. Σε μια εκπομπή στην ΕΡΤ ένα βράδυ, μιλούσε μια γνωστή Ελληνίδα συγγραφέας, που εκτιμώ το λόγο της, γραπτό και προφορικό. Έλεγε ότι δεν θεωρεί ότι είναι συγγραφέας, αλλά λογοτέχνης. Έτσι με βοήθησε να δώσω απάντηση στο ερώτημα που με απασχολούσε. Λογοτέχνης, αυτό το δέχομαι κι εγώ, αν και έχω αμφιβολίες. Πάντως προσπαθώ να κάνω το λόγο μου τέχνη, εγώ το προσπαθώ, αν είμαι λογοτέχνης, δεν ξέρω, από εκεί και μετά, ας το πουν οι αναγνώστες.

Οι ιστορίες μου είναι βγαλμένες μέσα από τη ζωή. Σε άλλες από αυτές, οι ήρωες είναι καθημερινοί άνθρωποι μιας παλιότερης εποχής, που άλλους γνώρισα από κοντά και άλλους από αφηγήσεις, και σε άλλες είναι άνθρωποι σύγχρονοι που κυκλοφορούν ανάμεσά μας, μπορεί να είναι κοντά ή μακριά, γνωστοί ή άγνωστοι, ή ακόμα να είμαστε κι εμείς οι ίδιοι.

Τα κείμενά μου είναι αληθινές ιστορίες, δημιουργούν στα μάτια του αναγνώστη εικόνες, στην ψυχή του συναισθήματα και δίνουν πληροφορίες για έναν τρόπο ζωής που δεν υπάρχει πια, για ξεχασμένους άγραφους κανόνες συμπεριφοράς, αλλά και σύγχρονους, που ισχύουν στις μέρες μας.

Ένα από τα διηγήματά μου που συμπαθώ είναι το παρακάτω (σελ. 130 του βιβλίου):

Το σακάκι

Όταν ήμουνα μικρός και πήγαινα σχολείο είχα ένα σακάκι, ένα μόνο, μ’ αυτό την έβγαζα· οι άνθρωποι δεν έδιναν μεγάλη σημασία σ’ αυτά τότε. Το φορούσα στο σχολείο, στο παιχνίδι, στ’ αλώνια και στα σαλόνια. Στο μεγάλο διάλειμμα έφερναν στο προαύλιο ένα καζάνι γάλα ζεστό. Είχε ο καθένας από μας το κανάτι του και το γέμιζε με γάλα. Εμένα η μάνα μου μού είχε ράψει μια μεγάλη τσέπη απομέσα στο σακάκι, πάνω από τη φόδρα, κι εκεί έβαζα το ψωμί και το άδειο κανάτι, με βόλευε πολύ. Έκτοτε μου άρεσαν οι μεγάλες τσέπες.

Πάνε χρόνια τώρα. Μου λέει μια μέρα η γυναίκα μου: «Πώς γυρνάς έτσι μ’ αυτά τα παλιοσακάκια της δεκαετίας του ογδόντα; Δεν πας να πάρεις κανένα καινούργιο;» Εγώ είχα βέβαια τις αντιρρήσεις μου, γιατί ήταν γερά και ζεστά ρούχα και κράταγαν ακόμα, κι εξάλλου το να λες στον άλλον, «αυτό το σακάκι που βλέπεις το έχω τριάντα χρόνια», είναι κάτι, δεν είναι; Σε ανεβάζει στην εκτίμησή του, δεν είσαι μπασκλασαρία, κάνεις επιλογές που κρατούν αιώνια, έχεις νιονιό.

Αλλά όταν σου λέει κάτι η γυναίκα δεν μπορείς να το περάσεις ντούκου ποτέ, είναι σίγουρο ότι θα επανέλθει, και η μικρή βροχή, το σιγανό ψιχάλισμα, γίνεται αργότερα καταιγίδα, που πολλές φορές συνδυάζεται μ’ αστραπές και βροντές. Ο χείμαρρος γίνεται ποτάμι και σε παίρνει ο διάολος.

Της είπα κι εγώ ότι είμαι συναισθηματικά δεμένος. «Θυμάσαι», της λέω, «αυτά τα φορούσα όταν σ’ είχα γνωρίσει κι ήμασταν ερωτευμένοι», και κάτι τέτοιες γαλιφιές, αλλά αυτά δεν έπιασαν, γιατί κατάλαβε πού το πήγαινα και δεν τσίμπησε. Από το ύφος της κατάλαβα κι εγώ ότι ήταν έτοιμη να το πει, αλλά δεν το είπε, «καλύτερα να μη σε γνώριζα» και κάτι άλλα πιο ζόρικα.

Όπως, «εγώ ήμουν αλλιώς μαθημένη, παιδί της αστικής τάξης κι εσύ είσαι από χωριό και δεν ξέρεις από καλαισθησία», κι ας μην επεκταθώ, γάμησέ τα, για κάτι μπαστουνόβλαχους, ωραία πράγματα. Μπορώ να γράφω μέχρι το πρωί, αλλά μπορεί και να τα ξέρετε κι εσείς, να έχετε ιδίαν πείραν, γιατί πολλοί –για να μην πω όλοι– των Ελλήνων και των Ελληνίδων έχουν πράγματι υψηλοτάτη καταγωγή, από μεγάλα τζάκια, στα όρια της αριστοκρατίας και εντεύθεν, κι έτσι δεν σας κουράζω με πράγματα που γνωρίζετε. Μια μόνο διευκρίνιση, αυτά δεν λέγονται μόνο από τις γυναίκες· μπορώ να πω ότι λέγονται περισσότερο από άντρες, τα έχω ακούσει με τ’ αφτιά μου κι όχι μόνο μια φορά. Και δεν είναι ανάγκη ν’ ακούσεις λεπτομέρειες, κάτι λίγο να ψιθυριστεί, ξέρεις εγώ…, ενώ αυτή…, τα φαντάζεσαι τα υπόλοιπα, κλοτσοπατινάδα.

Μ’ αυτά και με τ’ άλλα, πήρα μια μέρα τα μάτια μου και πήγα για σακάκι σ’ ένα μεγάλο και φιρμάτο κατάστημα της Σταδίου. Αν μη τι άλλο, που θα ’λεγε κι ένας γνωστός πολιτικός, εγώ ξέρω να ψωνίζω, έχω ταλέντο επιλογής. Διάλεξα αμέσως ένα ωραίο σακάκι, ο πωλητής έλεγε τα καλύτερα λόγια για δαύτο, το εκθείαζε, εγώ δεν τον άκουγα, ποτέ δεν προσέχω τι λένε οι πωλητές, με βοήθησε και το φόρεσα, κοιτάχτηκα στον καθρέφτη, ήταν πράγματι ωραίο, λες και το είχαν ράψει για μένα αποκλειστικά, που σπάνια το συναντάς αυτό στα ετοιματζίδικα.

Το κοίταζα και το ζαχάρωνα, αυτός δεν έβαζε γλώσσα μέσα, εγώ δεν άκουγα. Κάποια στιγμή έβαλα το χέρι στην απομέσα τσέπη, ήταν ένα τσεπάκι ίσια που χωρούσαν τα τέσσερα δάχτυλά μου από τα πέντε, αυτό δεν μ’ άρεσε. «Δεν το θέλω», λέω στον πωλητή. Εκείνος με κοίταζε εμβρόντητος που άλλαξα απότομα γνώμη, δεν το περίμενε. «Δεν θα το πάρω», του λέω. «Μα γιατί;» μου λέει, μ’ ανοιχτό το στόμα. «Γιατί θέλω να το σκεφτώ λίγο», του λέω.

Με κοίταζε ο άνθρωπος περίεργα και δεν πήρε το βλέμμα του από πάνω μου μέχρι που βγήκα έξω και χάθηκα μες στους διαβάτες του μεγάλου δρόμου. Ένας σαν κι αυτούς κι εγώ, με το παλιό μου το σακάκι, που ήταν ακόμα σαν καινούργιο και, το σπουδαιότερο, μ’ ευρύχωρες τσέπες.

Γιώργος Παπαθανασόπουλος

Η συλλογή διηγημάτων του Γιώργου Παπαθανασόπουλου με τον τίτλο Εξ αδιαθέτου κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αλεξάνδρεια (σελ.: 152, τιμή: €10,60).
Σαράντα τρία διηγήματα για τα παιδικά χρόνια, την οικογένεια και τη φιλία, για τη δυστυχία και τη φτώχεια, για την αγάπη, το μίσος και το μεγαλείο της ψυχής, για τη ζωή και τον θάνατο, αλλά και τον έρωτα, τον απλό, τον μεγάλο και τον ανεκπλήρωτο. Διαποτισμένες με έντονο συναίσθημα και πινελιές χιούμορ, οι μικρές αυτές ιστορίες είναι σαν γλυκόπικρες αναμνήσεις που ταξιδεύουν στο χρόνο, στο χθες και στο σήμερα, και στα τοπία του χωριού και της πόλης.

Ο Γιώργος Παπαθανασόπουλος γεννήθηκε το 1955 στην Κάτω Χρυσοβίτσα, Θέρμου, Αιτωλίας και Ακαρνανίας. Σπούδασε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και εργάστηκε στον τραπεζικό χώρο. Διηγήματά του δημοσιεύτηκαν σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Ένα μικρό διήγημά του έχει συμπεριληφθεί στο βιβλίο Με μια σχεδία (συλλογική έκδοση) από τις εκδόσεις ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ της Θράκης, με σκοπό τα έσοδα να διατεθούν για την ενίσχυση του περιοδικού Σχεδία.