H Μαρία Πριματσένκο συγκαταλέγεται στους σπουδαίους αυτοδίδακτους καλλιτέχνες του 20ου αιώνα και αποτελεί σύμβολο της ουκρανικής εθνικής ταυτότητας. Οι πίνακές της που επαίνεσαν κατά τη διάρκεια της ζωής της σπουδαίοι άνθρωποι όπως ο Πάμπλο Πικάσο, βρίσκονται τώρα σε μερικά από τα πιο σημαντικά μουσεία της χώρας. Το έργο της έχει επίσης παρουσιαστεί σε γραμματόσημα και η μορφή της απαθανατίζεται σε αναμνηστικά νομίσματα.
Την περασμένη εβδομάδα, το Υπουργείο Εξωτερικών της Ουκρανίας γνωστοποίησε ότι αρκετοί από τους πίνακές της ήταν μεταξύ εκείνων που καταστράφηκαν σε μουσείο της περιοχής Ιβάνκιβ, περίπου 50 μίλια βορειοδυτικά της πρωτεύουσας Κίεβου, μετά από επίθεση των ρωσικών δυνάμεων.
Σε βίντεο που κυκλοφόρησε ευρέως στο Διαδίκτυο φαίνονται οι φλόγες που τυλίγουν το ίδρυμα, το οποίο είχε χαρακτηρίσει το έργο της Πριματσένκο ως το «καμάρι του μουσείου». Οι ζωηρόχρωμες, σχεδόν παιδικές απεικονίσεις της χλωρίδας και πανίδας, καθώς και αγροτών που φροντίζουν τις καλλιέργειες και οργώνουν χωράφια ήταν μεταξύ των έργων που αρχικά θεωρήθηκε ότι είχαν χαθεί.
Ωστόσο, εμφανίστηκαν αναφορές που υποδηλώνουν ότι από μια πράξη γενναιότητας μπορεί να σώθηκαν περισσότερα από δώδεκα έργα της από τη φωτιά. Το ίδρυμα “Οικογένεια Μαρία Πριματσένκο” το οποίο διαχειρίζεται τον κατάλογο της καλλιτέχνιδας και διευθύνεται από τη δισέγγονή της Αναστασία, πιστεύει ότι όλοι οι πίνακες του μουσείου “Πριματσένκο” διασώθηκαν από το κτίριο από έναν κάτοικο της περιοχής.
«Ένας ηρωικός άνδρας κατάφερε να απομακρύνει τους πίνακες από τη φωτιά», είπε η δικηγόρος Νατάλια Γκνάτιουκ, μια από τις εταίρους του ιδρύματος, μέσω τηλεφώνου από τη δυτική Ουκρανία, όπου έχει αναζητήσει καταφύγιο. «Είναι 14 πίνακες , αλλά ακόμα δεν είναι ασφαλείς
Και ενώ η Gnatiuk είπε ότι το ίδρυμά της ήταν σε τακτική επαφή με αυτό τον άνδρα, έκτοτε έχασαν την επαφή καθώς οι μάχες συνεχίζονται στα προάστεια του Κιέβου.
Αρνήθηκε να τον κατονομάσει ή να σχολιάσει την πιθανή τοποθεσία φοβούμενη για την ασφάλεια και των δύο.
«Μετά το τέλος αυτού του πολέμου, αυτή θα είναι η πρώτη ηρωική ιστορία που θα πούμε», πρόσθεσε.
«Μισούν τον πολιτισμό μας»
Οι πίνακες της Πριματσένκο θεωρούνται εξέχον παράδειγμα ευρωπαϊκής «αφελούς τέχνης», όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει έργα καλλιτεχνών χωρίς επίσημη εκπαίδευση. Γεννημένη στη φτώχεια το 1908, η ζωγράφος αναδύθηκε μέσα από ταπεινές αρχές για να κερδίσει τον περίφημο τίτλο του Λαϊκού Καλλιτέχνη της Ουκρανίας το 1970, όταν η χώρα βρισκόταν υπό σοβιετικό έλεγχο.
Αν και είναι πιο γνωστή στην πατρίδα της, το έργο της προβλήθηκε σε πόλεις σε όλη την Ευρώπη κατά τη διάρκεια μιάς καριέρας σχεδόν έξι δεκαετιών. Το 1936, αφού επισκέφτηκε μια έκθεση των έργων της στο Παρίσι, ο Πάμπλο Πικάσο φέρεται να είπε: «Υποκλίνομαι μπροστά στο καλλιτεχνικό θαύμα αυτής της λαμπρής Ουκρανής».
Όμως, ενώ η Πριματσένκο κέρδισε σημαντική διεθνή προσοχή, η δουλειά της ήταν σταθερά ριζωμένη στην ουκρανική αισθητική. Έχοντας μάθει λαϊκές τέχνες όπως το κέντημα και τον πασχαλινό στολισμό των αυγών πριν αρχίσει να ζωγραφίζει καμβάδες τη δεκαετία του 1930, επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τις παραδόσεις χειροτεχνίας της Ουκρανίας, καθώς και από τη λαογραφία, την άγρια ζωή και τα παραδοσιακά μοτίβα της.
Οι πρόσφατοι ισχυρισμοί του Ρώσου Προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν ότι η χώρα είναι ιστορικά και πολιτιστικά μέρος της Ρωσίας – πρόσχημα για την απρόκλητη εισβολή του – οδήγησαν σε φόβους ότι ο στρατός του μπορεί να επιδιώξει να καταστρέψει δείγματα των μοναδικών καλλιτεχνικών παραδόσεων της Ουκρανίας. Για το λόγο αυτό, η Γκνάτιουκ πιστεύει ότι το μουσείο στο Iβάνκιβ ήταν άμεσος στόχος και όχι θύμα παράπλευρης ζημιάς.
«Είμαι σίγουρη ότι ήταν σκόπιμο», είπε. “Ήταν το πρώτο κτίριο (που καταστράφηκε στο Iβάνκιβ) και στόχος των εισβολέων ήταν να καταστρέψουν τις ουκρανικές ρίζες μας, να καταστρέψουν τον ουκρανικό μας πολιτισμό, τον μισούν. Και η Μαρία Πριματσένκο δεν είναι μόνο το σύμβολο του Iβάνκιβ και της Ουκρανίας, αλλά σύμβολο όλου του κόσμου σήμερα. Είμαι σίγουρη ότι ήταν επίτηδες».
Σύμφωνα με τη Γκάντσιουκ περίπου το ένα τρίτο από τους 3.000 πίνακες που δημιούργησε η Πριματσένκο κατά τη διάρκεια της ζωής της βρίσκονται σε μουσεία της Ουκρανίας, με τους υπόλοιπους να φυλάσσονται κυρίως σε ιδιωτικές συλλογές εντός της χώρας.
Το Εθνικό Μουσείο Ουκρανικής Λαϊκής Διακοσμητικής Τέχνης στο Κίεβο μετρά περισοτερες από 600 δημιουργίες της ανάμεσα στη συλλογή 80.000 αντικειμένων.
Μιλώντας μέσω Facebook, το προσωπικό του μουσείου του Κιέβου είπε στο CNN ότι «κάνουν το καλύτερο δυνατό για να σώσουν τη συλλογή μας». Εν τω μεταξύ, το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων κάλεσε το ουκρανικό κοινό να βοηθήσει στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, λέγοντας ότι «προσκαλεί τα μέλη της κοινωνίας των πολιτών να απευθυνθούν στα τοπικά μουσεία για να τους βοηθήσουν, εάν είναι δυνατόν, με τους τρόπους και τα μέσα τους να προστατεύσουν τα κτίρια και τις συλλογές τους».
Σύμβολο ελπίδας
Με την είδηση της επίθεσης στο μουσείο Iβάνκιβ να εξαπλώνεται γρήγορα σε όλο τον κόσμο την περασμένη εβδομάδα, ακτιβιστές και καλλιτεχνικές οργανώσεις στο εξωτερικό προσπαθούν να δημοσιοποιήσουν το έργο της Πριεματσένκο ως πράξη αλληλεγγύης.
Συγκεκριμένα, ο πίνακας της του 1982 «Ένα περιστέρι έχει ανοίξει τα φτερά του και ζητά ειρήνη» αν και δεν είναι μεταξύ αυτών της συλλογής του μουσείου , απέκτησε τεράστια δημοσιότητα ως σύμβολο ελπίδας για τη χώρα.
Στο Σεντ Λούις του Μιζούρι, η καλλιτέχνης Μαρία Κάρμεν Κνέχτ μετέτρεψε τον έργο σε τοιχογραφία δρόμου. Μια ομάδα που ονομάζεται Justice Murals, πρόβαλε τον πίνακα , ανάμεσα σε μια επιλογή από άλλα έργα της Πριματσένκο, στην πλευρά ενός κτιρίου στο Όκλαντ της Καλιφόρνια.
Σε μια συγκέντρωση στο Σαν Φρανσίσκο την Κυριακή, έξι καλλιτέχνες και περισσότεροι από 100 συμμετέχοντες ξαναζωντάνεψαν τον πίνακα την ως μια τοιχογραφία εδάφους πλάτους 23 ποδιών έξω από κτίριο της πόλης. Το μήνυμα «Σταματήστε τον πόλεμο στην Ουκρανία» ήταν βαμμένο με μπλε χρώμα ακριβώς από πάνω.
«Ο ρωσικός πόλεμος στην Ουκρανία προσπαθεί να καταστρέψει τον πολιτισμό, οπότε αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να τον κάνουμε μεγαλύτερο και παγκόσμιο», δήλωσε ο διοργανωτής τεχνών Ντέιβιντ Σόλνιτ, ο οποίος βοήθησε στο συντονισμό της τελευταίας πρωτοβουλίας, σε τηλεφωνική συνέντευξη. “Μπορούν να κάψουν το μουσείο, αλλά θα το μεγαλώσουμε και θα επιστρέψουμε. Είναι μια επιθυμία να δείξουμε λίγη αγάπη και αλληλεγγύη στην Ουκρανία.”
“Απεικονίζοντας ένα λευκό περιστέρι σε ένα ζωντανό λουλουδάτο φόντο, ο πίνακας επικοινωνεί τόσο ένα παγκοσμίως αναγνωρισμένο σύμβολο όσο και ένα μήνυμα συγκεκριμένο για την πατρίδα της Πριματσένκο” , πρόσθεσε ο Σόλνιτ.
Επιμέλεια – Μετάφραση: Γρηγόρης Τάτσης
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Γίνε μέλος στο κανάλι μας στο Viber
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος