«Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ. 600 Μολύβια και 10 Ποιήματα»: γράφει η Άννα Γριμάνη

ΜΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ, ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

ΤΑ 600 ΜΟΛΥΒΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ

Καθώς το χάρτινο κουτί και άλλα ακόμη, όπου συγκέντρωσε τα 600 Μολύβια της ζωής της –διότι κάποτε δεν είχε ούτε ένα– ήταν κρυμμένα στα συρτάρια του γραφείου της, επίσης, καθώς ο παιδικός φίλος που της δάνειζε το πολύχρωμο μολύβι του για να γράψει, της έστειλε στη Σορβόννη, ένα ιδιόχειρο γράμμα −«εσύ έγινες σπουδαία κι εγώ ένας σοβαρός αρχιτέκτονας…»− ένας επαναπροσδιορισμός ζωής και παρακαταθήκη- καμιά ισχυρότερη εικόνα από αυτή, δεν κέντρισε τη σκέψη μου, για τον τίτλο του βιβλίου.

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ. Διεθνής Ελληνίδα. Aυτόφωτη και αυτεξούσια. Πρύτανης της Ακαδημίας (1982), Καγκελάριος των Πανεπιστημίων Παρισίων − στο πρόσωπό της, οι φοιτητές προβάλλουν το δικό τους σύγχρονο όραμα γνώσης.

Μας συνδέει το Παρίσι.Την ξαναβλέπω να διασχίζει τους Κήπους του Λουξεμβούργου, από την κατοικία τής rue Guyinmer στη διαδρομή για τη Σορβόννη, με γκρι μαντώ – σ’ ένα φθινόπωρο που το νομίζεις εποχή διαρκείας, στη πόλη αυτή.

Σύμβολο, μιας πρωτοπορίας, με το κύρος και τη modernité μιας γυναίκας η οποία μετά την αναγόρευσή της, παρέστη στην επίσημη δεξίωση της Ακαδημαϊκής κοινότητας των Παρισίων το 1976, με κίτρινο σμόκιν και καθολική επίγνωση της θέσης της: η πρώτη γυναίκα Πρύτανης του Πανεπιστημίου της Σορβόννης στην 700 χρόνων ιστορία του.

Θαυμάζω την αντιληπτική ικανότητα της –το εύρος αυτής– και ότι, κάθε έκφανσή της, είναι σύγχρονη. Η διαπερατότητά, η αυθεντία της, η ελληνικότητά της, η οξύνοια, κι εντέλει η προσωπική σοφία της. Παρότι, δεν την είχα καθηγήτρια, είχα την τιμή να την γνωρίσω, με την προτροπή Γάλλων φίλων, στο γραφείο της στη Σορβόννη, ως φοιτήτρια κι εγώ στο Παρίσι. Μου έδωσε σημασία, γιατί ήμουν Ελληνίδα. Με εκτίμησε διότι δεν ζήτησα, παρά να συζητήσω μαζί της.

Την ξανασυνάντησα ως δημοσιογράφος. Έκτοτε, η κοντινή της παρουσία, το πνεύμα και η αξιότητά της μου συνιστούν ζωτικά κι αναντικατάστατα σημεία αναφοράς. Τις συνεντεύξεις μας διαδέχτηκε σειρά άλλων συζητήσεων κι ακολούθως αφηγήσεις για τα βιωματικά γεγονότα της στην ακαδημαϊκή δράση της – αλλά και λεπτομέρειες ζωής-με σημασία.

Έτσι, μου εμπιστεύθηκε το κοινωνικό και ιδιωτικό περίγραμμα της εξέλιξης της, αποθεματικά της σκέψης της – τον κόσμο της, να πω− ώστε αυτόν ν’ αποδώσω μ’ ένα προσωπικό σύγχρονο ύφος γραφής, συναφή με την αλήθεια της.
«Κάθε προσωπική ζωή», μου είπε, «είναι ένα ιδιαίτερο, ιδιωτικό κτήμα που δεν μπορείς να το περιγράψεις παρά μόνον σε μια κατάλληλη στιγμή».

Και η στιγμή αυτή, συνέβη, κι έφερε 192 σελίδες ενός βιβλίου.
Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ-600 Μολύβια και 10 Ποιήματα ο τίτλος του, από τις Εκδόσεις Γκοβόστη: Η ζωή της-όλη! Το επιστέγασμα μιας πολυσήμαντης διαδρομής σε διεθνή καμβά. Ένα βιβλίο που αποτυπώνει, κινηματογραφικά, θα έλεγα, τη βιογραφία της.

Τα γεγονότα και οι προσωπικότητες που διαδραμάτισαν ρόλο στη διεθνή ακαδημαϊκή καριέρα της όσο και προσωπικά. Μοναδικά φωτογραφικά ντοκουμέντα βαθύτερες σκέψεις της και αφηγηματικό συναίσθημα, σε μια παράθεση των κεφαλαίων ζωής της.

Η διαδρομή: Από τα παιδικά χρόνια και τη νεότητα έως την διεθνή ανάδειξη της, από τη Μικρά Ασία –τόπο καταγωγής της οικογένειάς της– στον προσφυγικό κόσμο του Βύρωνα όπου μεγαλώνει, και από εκεί, στο Παρίσι της διανόησης και της πολιτικής ζωής −την Πόλη του Φωτός που η ίδια ονειρεύτηκε απροσδιόριστα αρκετά μικρή– για να ταξιδέψει σε αυτήν, και να διαπρέψει.

Η Κατοχή και η δράση της στην Αντίσταση, ο Μάνος Χατζιδάκις, η φοιτητική ζωή στην μεταπολεμική Αθήνα και η παρέα των νεανικών χρόνων −Μάρω Κύρκου, Άννα Αβραμέα, Λένα Λαμπράκη-Σαββίδη, Χρήστος Λαμπράκης, Γιάννης Ξενάκης, Ντόλυ Γουλανδρή− οι φίλοι που «ξαναφτιάχνουν τον κόσμο» και ταξιδεύουν, δίνοντας ένα ανεπανάληπτο ραντεβού στον πύργο του Άιφελ για μεταπτυχιακές σπουδές τη δεκαετία του 1950.

Το Παρίσι: Η Σορβόννη, η μαγική ατμόσφαιρα του Saint Germain de Près, οι παρέες της τέχνης και της διανόησης – Πικάσσο, Σιμόν ντε Μπωβουάρ, Λουί Αραγκόν, Έλζα Τριολέ, Κλώντ Ρουά, Ναταλί Σαρώτ, Φρανσουάζ Σαγκάν, Λουί Μπουνιουέλ, Χοσέ Μπεργκαμίν. Η φιλία με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Ο γάμος της με τον με τον Ζακ Αρβελέρ και η κόρη τους Μαρί Ελέν. Οι εποχές στο γοητευτικό Παρίσι διαδέχονται σαν σελίδες, η μια την άλλη.

Οικουμενική Ελληνίδα: Εξέχουσα ακαδημαϊκή προσωπικότητα της Ευρώπης και δημόσιο πρόσωπο της Γαλλίας. Η σχέση εμπιστοσύνης με τον Φρανσουά Μιτεράν ο οποίος της απένειμε τον Χρυσὸ Σταυρὸ τής Λεγεώνος της Τιμής, ο Ζισκάρ Ντ’ Εσταίν, ο Ζακ Σιράκ, ο Φρανσουά Ολάντ που της απένειμε τον Μεγαλόσταυρο της Αξίας. Η γνωριμία με την Ίντιρα Γκάντι, τον Ζάο Ζιγιάνγκ και άλλους ηγέτες κρατών και παράγοντες της διεθνούς πολιτικής σκηνής και ακαδημαϊκής κοινότητας, η παραμονή της στην Ουάσιγκτον και το δείπνο στον Λευκό Οίκο. Σπάνιες περιγραφικές στιγμές και άρρηκτες σχέσεις με διεθνείς προσωπικότητες, μιας απαιτητικής, πολυσήμαντης διαδρομής.

Το περιεχόμενο του βιβλίου, αναδεικνύει γεγονότα με κοινωνικές και πολιτικές παραμέτρους. Επιπλέον, δικό της αποτύπωμα στην έκδοση, είναι τα 10 ιδιόγραφα ανέκδοτα Ποιήματά της.

Κάθε φορά που τη συναντώ, σκέφτομαι ότι, οι τοποθετήσεις της, βασικά, η στάση ζωής της, ακόμη και σήμερα, σου προσφέρει μέλλον!

Η αυτοπεποίθησή της άλλωστε, το ξεκάθαρο θέλω για την ζωή, είναι χαρακτηριστικό της − όπως και των ανθρώπων με σημαντική επιρροή στα πράγματα. «Μπορεί να είμαι ο άνθρωπος που διαλέγεται με τον εαυτό του», θα πει, «όμως πάντοτε με αναφορά που είναι έξω-ατομική».

Ωστόσο, βαθύτερο σημείο όλων −κι αυτή την πτυχή την κατανοώ καλλίτερα− είναι, ότι εναπόθεσε τις φοβίες της στη δυναμική της πειθαρχίας, για να μην τις διακρίνει κανείς, όπως εκείνη λέει, σαν να μιλά για ένα μυστικό.

Υιοθετώ εντελώς, και βέβαια το γνωρίζει, το μότο ζωής της, «να έχεις επίγνωση της θέσης σου». Μα πάνω απ’ όλα, πράγματι, την αγαπώ πολύ.

Άννα Γριμάνη

Το βιβλίο της Άννας Γριμάνη με τίτλο Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ. 600 μολύβια και 10 ποιήματα κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Γκοβόστη (σελ.: 184, τιμή: €24,80).

«TΑ ΠΑΡΑΘΥΡΟΦΥΛΛΑ στον Βύρωνα δεν έγειραν ούτε για μια μέρα, σε ό,τι συγκροτεί τη θέα ζωής, δίχως αντιλογισμό αναμνήσεων αλλά με διαρκή παροχή τους, κι ένα αίσθημα ρέον –όπως οι πολύτιμες σταγόνες νερού, μιας σωλήνας καλοκαιριού– που ηθελημένα έμεινε μισάνοιχτη στον κήπο. Έπειτα σκέφτηκα τους φεγγίτες στο Παρίσι και μέτρησα τους ουρανούς […]»
(από την εισαγωγή της συγγραφέα στην έκδοση)

Η Άννα Γριμάνη γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε δημοσιογραφία στο Παρίσι. Ξεκίνησε την καριέρα της στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, εργάστηκε στον Περιοδικό Τύπο, ΕΝΑ, ΕΙΚΟΝΕΣ και άλλες εκδόσεις. Θεματική της, ο πολιτισμός, η έρευνα σχετικά με τον Ελληνισμό της Διασποράς και, κυρίως, συνεντεύξεις διεθνών επιφανών Ελλήνων, ακαδημαϊκών και προσωπικοτήτων της επιστήμης, της διανόησης και τέχνης.
Η στήλη της ΠΑΤΡΙΔΟΓΝΩΣΙΑ & ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΚΤΟΣ στο περιοδικό Κ της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ (2008-2017) ανέδειξε περισσότερους από 450 διακεκριμένους Έλληνες επιστήμονες οι οποίοι διαπρέπουν σε Ακαδημαϊκά Ιδρύματα και Ερευνητικά Κέντρα στο εξωτερικό.
Αρχισυνταξία και παρουσίαση της εκπομπής ΩΡΑΙΟΙ ΩΣ ΕΛΛΗΝΕΣ στην κρατική τηλεόραση (ΕΤ1) – ωριαία πορτραίτα κορυφαίων Διεθνών Ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό, με γυρίσματα σε Ευρώπη και ΗΠΑ και σε πρώτη παρουσίαση των προσωπικοτήτων αυτών στην ελληνική τηλεόραση. Διαπρεπείς Έλληνες της έρευνας, των ανθρωπιστικών σπουδών, της υψηλής τεχνολογίας- η σπουδαιότητα, το ήθος, η διεθνής επιβολή τους, το επιστημονικό κύρος και η διαπερατότητα του έργου τους, με γυρίσματα και μοναδικές εικόνες από κορυφαία ακαδημαϊκά κι ερευνητικά ιδρύματα στο κόσμο.
Διετέλεσε από το 2015 έως το 2018 πρόεδρος ανθρωπιστικού φορέα για άπορα παιδιά της Ελλάδας, με συγγενή καρδιοπάθεια. Από την εθελοντική θέση της και υπό τη διοικητική ευθύνη της, υποστηρίχτηκαν 106 άπορα παιδιά με καρδιοπάθεια, ενώ για την προβολή του έργου, συνεργάστηκε με σημαντικά ονόματα της τέχνης, διοργανώνοντας μεγάλες εκδηλώσεις στο Μέγαρο Μουσικής και το Ηρώδειο.
Μέλος της Τιμητικής Επιτροπής Μεντόρων του Οργανισμού HOPEgenesis, με ιδρυτή τον Δρ. Στέφανο Χανδακά, πρόεδρο του ΜΗΤΕΡΑ, που δραστηριοποιείται ανθρωπιστικά για το θέμα της υπογεννητικότητας στην Ελλάδα.
Γράφει στην ελληνική έκδοση της Huffington Post.
Έχει εκδώσει τέσσερις ποιητικές συλλογές (εκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ) και πέντε βιβλία λογοτεχνίας [Το Χάρτινο Τραίνο (εκδ. ΚEΔΡΟΣ), Το Μπιλιάρδο (εκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ), Μονογραφία, Μια Κυριακή με τον Δημήτρη Μυταρά (εκδ. ΑΜΜΟΣ), Στη Χώρα του Ιάφεθ (εκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ), Venetia (εκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ)]. Έχει συγγράψει την βιογραφία της Ελένης Γλύκατζη–Αρβελέρ Τα 600 μολύβια (α΄ έκδοση, 2005, εκδ. ΗΛΕΚΤΡΑ) καθώς και το Επίμετρο στο βιβλίο της Πόσο Ελληνικό είναι το Βυζάντιο; (2016, εκδ. GUTENBERG).

Σημείωση: Στην κεντρική φωτογραφία, ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Φρανσουά Μιτεράν απονέμει στην Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ τον Χρυσό Σταυρό της Λεγεώνος της Τιμής. Το φωτογραφικό υλικό προέρχεται από το βιβλίο Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ. 600 μολύβια και 10 ποιήματα και μας παραχωρήθηκε ευγενικά από τον εκδοτικό οίκο για την παρουσίαση του βιβλίου.