«Ακούγοντας ξανά τον Prince»: γράφει ο Γιάννης Νένες

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ, ΜΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Επιμέλεια: Μαρία Σφυρόερα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

Ακούγοντας ξανά τον Prince

Στα δεκαπέντε μου άκουγα φανατικά νέο ροκ και με ιερή προσήλωση τις εκπομπές του Γιάννη Πετρίδη στο κρατικό ραδιόφωνο, το Ποπ Κλαμπ. Μου άρεσε η σφαιρική του ενημέρωση, ο τρόπος που αγκάλιαζε όλα τα είδη με σωστή ροή πληροφορίας, χωρίς να φανατίζεται, αλλά και με διακριτικό τρόπο να τονίζει τη λεπτομέρεια.

Έτσι εκπαιδεύτηκα και μου άρεσε να κάνω τις επιλογές μου, αλλά να μη βάζω στεγανά. Δίπλα στο νέο ροκ έβαζα και την αγάπη μου για τη λεγόμενη «παλιά σόουλ» και το φανκ, καθώς και για την ιστορία της μαύρης μουσικής. Τα μπλουζ ήταν η Βίβλος για μένα.

Γι’ αυτό και όταν άκουσα για πρώτη φορά τον Prince, το 1980, έτρεξα και αγόρασα το άλμπουμ του Dirty Μind με μια ελαφριά αναστάτωση. Δεν ήταν ακριβώς το εξαιρετικό, ρομποτικό του, αυθάδικο φανκ που μου άρεσε όσο το ότι ήταν ένα άλμπουμ για το σεξ με έναν ανέμελο, αστείο σχεδόν, τρόπο. Δεν καταλάβαινα όλες τις αναφορές. Προσπαθούσα να διακρίνω τους στίχους, αλλά τελικά κέρδιζε η μουσική και άφηνα το βινύλιο απλώς να στριφογυρίζει χωρίς ενοχές και διπλή ανάγνωση.

Όταν ήρθε η κατακλυσμιαία επιτυχία του Purple Rain, ένιωσα κάτι από το «συνωμοτικό» ύφος του Dirty Mind να χάνεται. Τα τραγούδια ήταν εξαιρετικά, όμως ο ίδιος ο Prince γινόταν παναμέρικαν και η ταινία του δε μου άρεσε καθόλου. Δεν ήθελα να γίνει ένας νέος Μάικλ Τζάκσον, δεν ήθελα να γίνει «σωστός» και ένας καλλιτέχνης για όλη την οικογένεια.

Με το Around the World in a Day του 1985 άρχισα να καταλαβαίνω ότι ο Prince είχε μπει σε μια δική του, αυθεντική, αλλά και μοναχική καλλιτεχνική πορεία. Τα άλμπουμ του είχαν ασαφή, κακότεχνα εξώφυλλα, σαν ζωγραφισμένα από παιδικό χέρι, γεμάτα συμβολικές (και λίγο αφελείς, θεωρούσα) αναφορές. Σαν να ήθελε να δείξει ότι έχει δημιουργήσει μια δική του, προσωπική Ντίσνεϊλαντ και εγώ έπρεπε να βρω το κλειδί της εισόδου μέσα στα εξώφυλλα-οφθαλμαπάτες. Όσο πιο μπερδεμένες γίνονταν οι συμβολικές του εικόνες, όμως, τόσο πιο ωραία, σφιχτοδεμένα, με ολοκληρωμένη δομή και αίσθηση της μελωδίας γίνονταν τα τραγούδια του. Είχε μεγάλο ενδιαφέρον ο Prince. Τώρα έπρεπε να γίνει και λίγο πιο κοινωνικός.

Κι έτσι έγινε: Το άλμπουμ Parade του 1986 έκανε τον Prince κουλ και στα κλαμπ (με το τραγούδι «Kiss» που έπαιζε σε heavy rotation στο καινούργιο τότε στη ζωή μας MTV, που ήταν κάτι σαν το YouTube πριν από το YouTube). O Prince ήταν παράξενος και μας άρεσε: Στους τίτλους των τραγουδιών του έβαζε σύμβολα, αριθμούς και συντμήσεις πολύ πριν έρθει το texting, είχε διφορούμενη σεξουαλικότητα (αλλά με έναν αστείο και πάλι τρόπο).

Θεωρούσαμε πανέξυπνο το ότι έπαιρνε διαφορετικές προσωπικότητες στη μουσική του: Δημιουργούσε ξεχωριστά γκρουπ ως μουσικά projects, έδινε τραγούδια σε άλλους καλλιτέχνες που γίνονταν επιτυχίες, υπέγραφε τραγούδια με το όνομα του πατέρα του, ακόμα και μία δική του γυναικεία περσόνα είχε δημιουργήσει, την Camille, ηχογραφώντας τη φωνή του σε υψηλότερη ταχύτητα, για να ακούγεται γυναικεία.

Η αλήθεια είναι ότι, όταν ήρθε το άλμπουμ Sign «☮» the Times του 1987, μας μπέρδεψε λίγο. Μέσα στην πολυσχιδή μουσική του έμπνευση, με φανκ, σόουλ, ψυχεδελική ποπ, ελέκτρο και ροκ, αλλά με μίνιμαλ διάθεση, μπέρδεψε και μία ακόμα φιλοσοφική του αναζήτηση – είχαμε αρχίσει να διαβάζουμε ότι ανήκε στους Μάρτυρες του Ιεχωβά, το οποίο δε μας ενδιέφερε βέβαια: Απλώς εγώ δεν το πίστευα ακριβώς, μου έμοιαζε με στιλιστικό κόλπο, μία ακόμα παραξενιά που θα διαρκούσε όσο κρατάει ένα άλμπουμ (μία ώρα;).

Τότε είχα αρχίσει πια να έχω δική μου καθημερινή εκπομπή στο ραδιόφωνο. Ο Prince ήταν θησαυρός για τις playlists μου – και όχι μόνο για τα τραγούδια-επιτυχίες αλλά και για άλλα «κρυμμένα διαμαντάκια», για να το πω στη ραδιοφωνική γλώσσα, μέσα από τα άλμπουμ του ή τα παράλληλα γκρουπ του. Λάτρεψα το άλμπουμ των Wendy & Lisa, μου άρεσε που αυτές οι δύο κοπέλες ήταν υπό τη σκέπη του Prince και πίστευα ότι δημιουργούνταν μία νέα «σχολή Prince», που θα μας έδινε πολλά, συμφιλιώνοντας τα είδη. Στις εκπομπές μου οι δίσκοι του Prince όχι μόνο έδιναν έναν φιλικό, ραδιοφωνικό ήχο παντός καιρού και ώρας αλλά ήταν και μία πολύ χρήσιμη ενδιάμεση γέφυρα για να αλλάζω το ύφος, να το πηγαίνω προς το ροκ ή προς το φανκ ή προς το r’n’b.

Η δισκογραφική Warner Records προωθούσε τον Prince με κέφι και θόρυβο. Είχαν αρχίσει να κυκλοφορούν αξεσουάρ όπως μενταγιόν με το περιβόητο «καινούργιο του όνομα», το Lovesymbol, το ιερογλυφικό που κανένας μας δεν ήξερε πώς να προφέρει, κι έτσι απλώς συνεχίζαμε να τον λέμε Prince – αν και για ένα διάστημα έπαιζε και το T.A.F.K.A.P. (The Artist Formerly Known As Prince). Θυμάμαι ότι η Warner είχε στείλει σε όλα τα περιοδικά και μουσικά έντυπα ένα ειδικό floppy disk μέσα στο οποίο υπήρχε το lovesymbol για να το εντάξουμε στις γραμματοσειρές των κειμένων μας. Όταν κυκλοφόρησε το άλμπουμ Diamonds & Pearls (1991), με το ολογραφικό εξώφυλλο, ο Χρήστος Χατζής από το ελληνικό παράρτημα της Warner μάς είχε στείλει τα ιριδίζοντα cd singles του «Cream» μαζί με ένα σπρέι σαντιγί. Το παιχνίδι γινόταν όλο και πιο θεαματικό.

Σιγά σιγά άρχισε να γίνεται και λίγο πιο σκοτεινό. Η φήμη του «ακυκλοφόρητου» Black Album, το 1994, έδωσε μία cult χροιά στη μουσική προσωπικότητα του Prince. Ανακάλυψα το δυσεύρετο άλμπουμ σε ένα υπόγειο, σκληροπυρηνικό ροκ δισκάδικο στην Μπολόνια της Ιταλίας και το άρπαξα αμέσως, ανυπομονώντας να ακούσω αυτή την ιδιαίτερη (νέα;) πλευρά του Prince. Ήταν σκοτεινό, ατελέσφορο, χωρίς edit, χωρίς εικόνα. Το έχω ακόμα, το κρατάω συμβολικά, όπως τα μενταγιόν του.

Όταν ήρθε το 1999 και τελείωνε η χιλιετία, στα ραδιόφωνα παίζαμε με μανία το single «1999», αλλά ο Prince είχε αρχίσει να γίνεται μία θολή εικόνα. Κυκλοφορούσε ένα σωρό από νέα, μπερδεμένα άλμπουμ. Είχε χαθεί η επικοινωνία. Για μένα ο Prince κέρδιζε εκεί που το ραπ και το χιπ χοπ (τα οποία κυριαρχούσαν πλέον), με το πείσμα και τον θυμό τους, δεν τα κατάφερναν: Ο Prince έκανε ένα δικό του μουσικό κράμα, λίγο σκοτεινό, λίγο ρομαντικό, αρκετά πρόστυχο, αλλά πάνω απ’ όλα γλυκό και χαρούμενο – κάτι σαν το παλιό mojo, την ενέργεια των δίσκων της Staxx. Σαν μία συνωμοσία ότι όλα γίνονται για ένα ψέμα, μία πλάκα.

Στην καινούργια χιλιετία χαθήκαμε με τον Prince. Άρχισα να ταξιδεύω αλλού. Τον ξαναβρήκα το 2004 με το άλμπουμ Musicology που μου έφερε ξανά πίσω το χαμένο φανκ, αλλά κι αυτός κι εγώ ήμασταν πια μεγάλα παιδιά. Τον ξαναείδα κι εγώ, όπως και όλος ο πλανήτης, στην περιβόητη εμφάνισή του στο ημίχρονο του Super Bowl, το 2007, μέσα σε μία χαοτική αρένα και υπό καταρρακτώδη (μοβ, φυσικά) βροχή να κάνει ίσως την τελευταία του σπουδαία εμφάνιση. Και κατάλαβα ότι δεν είχα κάνει λάθος που τον αγαπούσα.

Τα υπόλοιπα χρόνια ήμουν λίγο «γραφικός», τουλάχιστον έτσι με έβλεπαν συνάδελφοι του ραδιοφώνου, επειδή συνέχιζα να παίζω Prince στις εκπομπές μου – μέχρι που ήρθε και επίσημα ξανά να με απασχολήσει: Ο θάνατός του ήταν το τέλος αυτού του είδους που διαμόρφωσε, τόσο μουσικά όσο και ως καλλιτεχνική περσόνα. Ως άνθρωπο ποτέ δεν τον μάθαμε, και αυτό είναι που επιβεβαιώνει το βιβλίο του Neal Karlen που κρατάτε στα χέρια σας.

Το βιβλίο είναι μία διπλή αφήγηση: ο Prince και ο Neal. Γνωρίζονταν από παιδιά, έπαιζαν στις ίδιες γειτονιές, ο ένας ήταν «αυτός με την μπάλα» για τον άλλο και η σχέση τους ήρθε να επισημοποιηθεί με το credit μιας σειράς συνεντεύξεων που έγιναν για μεγάλα έντυπα. Παρακολουθώντας τον Prince και τις ιδιαίτερες στιγμές του, αυτές που επέλεγε ο ίδιος να φαίνονται προς τον συγγραφέα, παράλληλα ζούμε και την πορεία της γνωριμίας τους. Τα κοινά τους αστεία, τις μιμήσεις, τα σημεία στα οποία διαφωνούσαν, τις βόλτες με το αυτοκίνητο στην παλιά τους γειτονιά, την αγάπη τους για το επεισοδιακό επαγγελματικό wrestling και τους ήρωές του.

Το βιβλίο μοιάζει με έναν παλιό λογαριασμό που έπρεπε να πληρωθεί, έναν αγώνα μπάσκετ one-to-one που κάποτε έπρεπε να λήξει. Ο συγγραφέας καταγράφει αυτά που είδε και ξέρει σαν ένα προσωπικό ημερολόγιο, μπλέκοντας τη δική του περιπέτεια με εκείνη του Prince και, το κυριότερο, καταγράφοντας τις πολλές διαφορετικές πλευρές του καλλιτέχνη: από την προσωπική του τραγωδία μέχρι την καλλιτεχνική του πολυφρένεια, από το χιούμορ του μέχρι το μεγαλείο του, από τους μύθους και τις φήμες για τον Prince μέχρι την απίθανη ιστορία της χρονοκάψουλας.

Απολαύστε το βιβλίο βήμα βήμα. Ακολουθήστε τις αναφορές και τη «μουσική» του βιβλίου στο Διαδίκτυο. Ξανακούστε τον Prince ή και ανακαλύψτε κάτι καινούργιο γι’ αυτόν.

Όσο για μένα, συνεχίζω να παίζω κομμάτια του Prince στο ραδιόφωνο, λες και είναι το «1999».

Γιάννης Νένες

Το βιβλίο του Νιλ Κάρλεν με τίτλο Prince. Με ανοιχτό και με κλειστό μικρόφωνο κυκλοφορεί, σε μετάφραση του Γιάννη Νένε, από τις Εκδόσεις Ψυχογιός (σελ.: 384, τιμή: €19,90).

O NEAL KARLEN

Γεννήθηκε το 1959 στη Μινεάπολη της Μινεσότα, όπου μεγάλωσε και ζει μέχρι σήμερα. Απόφοιτος του Πανεπιστημίου Μπράουν, έχει εργαστεί ως δημοσιογράφος και αρθρογράφος σε διάφορα έντυπα, όπως οι New York Times και το περιοδικό Rolling Stone. Έχει συνεργαστεί με το τηλεοπτικό και ραδιοφωνικό δίκτυο CBS News και με το National Public Radio. Μυθοπλαστικά του κείμενα έχουν δημοσιευθεί στο λογοτεχνικό περιοδικό Indiana Review. Μεταξύ άλλων έχει εκδώσει το βιβλίο Babes in Toyland: The Making and Selling of a Rock and Roll Band, ενώ τα συγγραφικά του ενδιαφέροντα ποικίλλουν, από το θέαμα και τον αθλητισμό ως τη γλώσσα και τη θρησκεία.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικσεφθείτε την ιστοσελίδα του συγγραφέα: https://nealkarlen.com/

O ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΕΝΕΣ
Δημοσιογράφος – Ραδιοφωνικός παραγωγός Athens Voice 102,5.

Έχει συνεργαστεί σαν δημοσιογράφος με πολλά περιοδικά και εφημερίδες, καθώς και στην τηλεόραση. Έχει γράψει και μεταφράσει για το θέατρο. Έχει κάνει μουσική επιμέλεια σε πολλές θεατρικές παραστάσεις, ταινίες και τηλεοπτικές εκπομπές. Κάνει ραδιόφωνο ανελλιπώς από το 1985. Πρόσφατα μετέφρασε την αυτοβιογραφία Life του Keith Richards και τη βιογραφία του Prince. Με ανοιχτό και με κλειστό μικρόφωνο.

Σημείωση: Η στήλη ευχαριστεί τον Εκδοτικό οίκο Ψυχογιός για την παραχώρηση φωτογραφικού υλικού από το βιβλίο Prince. Με ανοιχτό και με κλειστό μικρόφωνο.