Έχω μια φίλη που είναι πολύ κατά της ψυχοθεραπείας, ιδίως εάν συνεχίζεται πολλά χρόνια και σε μεγάλη ηλικία. Λέει χαρακτηριστικά: «’Οταν ακούω τριάντα χρονών ανθρώπους να επιρρίπτουν την ευθύνη για τη ζωή τους στους γονείς τους μου έρχεται να τους χαστουκίσω. Έλεος πια. Πόσο ανεύθυνοι είναι.»
Πολλές φορές καυγαδίζουμε γιατί έχω αντίθετη άποψη και ενδεχομένως εκείνη είχε διαφορετικά και καλύτερα ξεκινήματα. Ευτυχώς έχω άλλες φίλες, εξίσου καλές, που συμμερίζονται την άποψη ότι η οικογένεια είναι εκείνη που μας καθορίζει. Και ότι η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι «ένας τόπος ασφαλής»*, ένας χώρος που θα μας κάνει να αισθανθούμε ασφάλεια ώστε να βρούμε τον προσωπικό μας βηματισμό στη ζωή.
Σήμερα θα μιλήσουμε για τη «δηλητηριώδη» οικογένεια με τη μορφή της επικριτικής οικογένειας. Δηλαδή όταν οι γονείς σας σάς έκαναν να νιώθετε ότι τίποτα από όσα κάνατε δεν ήταν αρκετά καλό, ή όταν ακούγατε συνεχώς κριτική για άλλους ανθρώπους.
‘Ισως να μην έχετε συνειδητοποιήσει πόσο κακό μπορεί να σας έχει κάνει η συνεχής κριτική που έχετε δεχτεί από τα παιδικά σας χρόνια ή η κριτική που απευθυνόταν γενικότερα στο περιβάλλον που μεγαλώνατε.
Αν αναγνωρίζετε τον εαυτό σας σε κάποιο ή σε περισσότερα από τα παρακάτω, τότε έχετε μεγαλώσει σε μια τοξική οικογένεια..
Συνεχής αυτο-αμφισβήτηση
Αμφιβάλλετε για κάθε απόφαση που παίρνετε; Αν αμφιβάλλετε συνεχώς για τις ικανότητες ή την αξία σας, μπορεί να είναι σημάδι ότι μεγαλώσατε σε ένα επικριτικό οικογενειακό περιβάλλον. Αυτή η συνεχής αυτοαμφισβήτηση συχνά προέρχεται από την επανειλημμένη κριτική που ακούγατε να γίνεται συνήθως σε τρίτους ανθρώπους. Επίσης μπορεί να οφείλεται στο ότι κατά τη διάρκεια των παιδικών σας χρόνων οι γονείς σας σάς υποτιμούσαν. Σας έχει αφήσει ένα αίσθημα ανεπάρκειας για ότι κι αν κάνετε.
Φόβος έκφρασης απόψεων
Σας πιάνει η καρδιά σας στη σκέψη να εκφράσετε τη γνώμη σας, ειδικά όταν αυτή διαφέρει από την πλειοψηφία; Αν κάθε φορά που εκφράζατε τη γνώμη σας ως παιδί, εισπράττατε χλευασμό ή απόρριψη, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι είστε ένας ενήλικας που διστάζει να μοιραστεί τις σκέψεις του ανοιχτά. Κρατάτε τις απόψεις σας για τον εαυτό σας και αποφεύγετε τις συγκρούσεις, ακόμα και στην επαγγελματική σας ζωή.
Δυσκολία αποδοχής κομπλιμέντων
Αν θεωρείτε πρόκληση να δέχεστε τα κομπλιμέντα με ευγένεια, δεν είστε οι μόνοι. Φαίνεται ότι αυτή η δυσκολία συχνά προκύπτει από μια ανατροφή όπου ο έπαινος ήταν σπάνιος ή εμπεριείχε πάντα μια παγίδα. Στις επικριτικές οικογένειες, τα κομπλιμέντα συχνά ακολουθούνται από ένα «αλλά» και ένα αρνητικό σχόλιο, οδηγώντας σε ανάμεικτα συναισθήματα σχετικά με τη λήψη επαίνου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια τάση να υποτιμάτε ή να απορρίπτετε τα κομπλιμέντα ως ενήλικας, επειδή σας κάνουν να νιώθετε άβολα ή επειδή νιώθετε ότι δεν είναι γνήσια.
Φόβος αποτυχίας
Ένα κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ όσων μεγαλώνουν σε επικριτικές οικογένειες είναι ο αυξημένος φόβος της αποτυχίας. Αυτό δεν αφορά μόνο στην απογοήτευση που μπορεί να νιώσουμε εμείς για τον εαυτό μας αλλά και στην αντιληπτή απογοήτευση των άλλων.
Από ψυχολογική άποψη, ο φόβος αυτός συχνά πηγάζει από ένα φαινόμενο γνωστό ως «σεβασμός υπό όρους». Στις επικριτικές οικογένειες, η αγάπη και η έγκριση είναι συχνά υπό όρους και εξαρτώνται από την εκπλήρωση ορισμένων προσδοκιών ή προτύπων.
Κατά συνέπεια, η αποτυχία να ανταποκριθούμε σε αυτά τα πρότυπα ενσταλάζει μέσα μας έναν βαθιά ριζωμένο φόβο αποτυχίας.
Υψηλά επίπεδα άγχους
Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Journal of Developmental Cognitive Neuroscience,τα παιδιά που μεγαλώνουν με υπερβολικά επικριτικούς γονείς είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν αγχώδεις διαταραχές αργότερα στη ζωή τους. Αν βρίσκετε τον εαυτό σας να παλεύει συνεχώς με υψηλά επίπεδα άγχους, αυτό θα μπορούσε να είναι ένα σημάδι ότι μεγαλώσατε σε μια επικριτική οικογένεια. Σε τέτοια περιβάλλοντα, τα παιδιά βρίσκονται συχνά σε ένταση, προσπαθώντας να συμπεριφέρονται τέλεια για να αποφύγουν την κριτική ή την αποδοκιμασία.
Αυτή η κατάσταση υψηλής πίεσης μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιο άγχος που επιμένει στην ενήλικη ζωή.Είναι ζωτικής σημασίας να αναγνωρίσετε αυτή τη σύνδεση και να αναζητήσετε βοήθεια για τη διαχείριση και τη μείωση του άγχους.
Υπερβολική τάση να επικρίνετε τους άλλους
Ως ενήλικη η Έλλη, έπιανε τον εαυτό της να επικρίνει συχνά τους άλλους. Από τις επιλογές τους στη μόδα έως την προσωπική και εργασιακή τους ηθική. Ήταν σαν ο επικριτικός φακός μέσα από τον οποίο την έβλεπαν ως παιδί να είχε γίνει ο φακός μέσα από τον οποίο έβλεπε τον κόσμο.
Δεν ήταν τυχαίο ότι υπέφερε από σπαστική κολίτιδα, η οποία συνεχίζει να την ταλαιπωρεί. Έτσι σωματοποιούσε το άγχος που βίωνε από μικρούλα μέσα στην επικριτική της οικογένεια.
Τελειομανία
Έχετε πιάσει ποτέ τον εαυτό σας να εργάζεται ακούραστα για να επιτύχει την τελειότητα, σε όλους τους τομείς;
Αυτή η τάση υπερπροσπάθειας συχνά προέρχεται από το γεγονός ότι μεγαλώσατε σε ένα ιδιαίτερα επικριτικό οικογενειακό περιβάλλον. Τα παιδιά που μεγαλώνουν στις συγκεκριμένες οικογένειες μπορεί να αισθάνονται ότι πρέπει να επιτύχουν εξαιρετικά αποτελέσματα σε κάθε τομέα της ζωής για να κερδίσουν την αποδοχή ή να αποφύγουν την κριτική.
Ωστόσο, αυτή η αδιάκοπη επιδίωξη της τελειότητας μπορεί να οδηγήσει σε εξουθένωση και να μας στερήσει την ευχαρίστηση της μάθησης και της εξέλιξης που κρύβεται καμιά φορά στην αποτυχία.
Δυσκολίες με την αυτο-έκφραση
Λαχταράτε να χορέψετε, να τραγουδήσετε στην παρέα, να γραφτείτε σε θεατρική ομάδα ή σε σεμινάρια δημιουργικής γραφής, αλλά κάτι μέσα σας σάς κρατάει παγωμένους.
Ανησυχείτε συνεχώς για το τι σκέφτονται οι άλλοι για εσάς. Και αυτή η ανησυχία σάς εμποδίζει να εκφραστείτε ελεύθερα, είτε πρόκειται για τα ρούχα που φοράτε είτε για τον τρόπο που μιλάτε ή για ότι άλλο σας εκφράζει.
Ενδεχομένως προέρχεστε από ένα επικριτικό οικογενειακό περιβάλλον, όπου η αυτοέκφραση αποθαρρύνθηκε ή αντιμετωπίστηκε με αποδοκιμασία. Ωστόσο, η αυτο-έκφραση** είναι μια σημαντική λειτουργία του ανθρώπου για τη διασφάλιση της ψυχικής του υγείας αλλά και για την επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους. Η καταπίεση της αυτο-έκφρασης μπορεί να μεταφερθεί στην ενήλικη ζωή.
Η αναγνώριση των χαρακτηριστικών μιας επικριτικής οικογένειας και η κατανόηση του αντίκτυπου που έχει στη ζωή μας είναι ουσιαστικό μέρος της προσωπικής μας ανάπτυξης. Ας μιλήσουμε στους «σημαντικούς άλλους» για εκείνα που μας έχουν συμβεί. Θα είναι μια απελευθερωτική διαδικασία.
Όπως είπε και η Μάγια Αγγέλου, «Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αγωνία από το να κουβαλάς μέσα σου μια ανομολόγητη ιστορία».
*ΕΝΑΣ ΤΟΠΟΣ ΑΣΦΑΛΗΣ (ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ)-Εκδόσεις Άγρα.Ένα εξαιρετικό βιβλίο του Λέστον Χέηβενς, μιας από τις σημαντικότερες μορφές της αμερικανικής ψυχιατρικής και ψυχοθεραπευτικής διανόησης.
Αυτο-έκφραση**: η έκφραση της προσωπικότητας, των συναισθημάτων ή των απόψεών μας, συνήθως μέσω μιας καλλιτεχνικής δραστηριότητας όπως η ζωγραφική, ο χορός, το τραγούδι, το θέατρο. Αλλα και πιο απλά, ο τρόπος που ντυνόμαστε είναι ένα μέσο αυτοέκφρασης.
Σχετικό άρθρο: Eggshell Parenting: Γονείς στα άκρα, παιδιά στα όρια – Πώς να σπάσετε τον κύκλο
Κάνε like στη σελίδα μας στο Facebook
Ακολούθησε μας στο Twitter
Κάνε εγγραφή στο κανάλι μας στο Youtube
Γίνε μέλος στο κανάλι μας στο Viber
– Αναφέρεται ως πηγή το ertnews.gr στο σημείο όπου γίνεται η αναφορά.
– Στο τέλος του άρθρου ως Πηγή
– Σε ένα από τα δύο σημεία να υπάρχει ενεργός σύνδεσμος