Πρώτη μέρα στο σχολείο: Μια νέα αρχή και για τους γονείς

Τα σχολεία ξεκινούν και το άγχος των γονέων χτυπάει κόκκινο, ειδικά όσων θα αποχωριστούν για πρώτη φορά το παιδί τους ή θα το συνοδεύσουν στη μετάβασή του σε μια νέα σχολική βαθμίδα. Για να τους βοηθήσουμε να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, εξασφαλίζοντας μία ομαλή μετάβαση στη νέα σχολική πραγματικότητα, απευθυνθήκαμε στην parent coach, Χριστίνα Γκίκα.

Συνέντευξη στη Δάφνη Σκαλιώνη

Τώρα που ξεκινούν τα σχολεία και κορυφώνεται και το άγχος των γονέων για την ομαλή μετάβαση των παιδιών στην εκάστοτε νέα σχολική βαθμίδα, πώς να ηρεμήσουμε εμείς το δικό μας άγχος για να μην το περνάμε και στα παιδιά;

Με βάση την εμπειρία μου με γονείς αλλά και ως μαμά ενός αγοριού στο γυμνάσιο,  παρατηρώ ότι η μετάβαση σε κάθε σχολική βαθμίδα έχει άλλες ανησυχίες αλλά τα συναισθήματα είναι τα ίδια, με ίδια ή διαφορετική ένταση. Και ενώ δίνονται πολλές συμβουλές στο διαδίκτυο, από φίλους, συγγενείς ή γνωστούς για το πώς να βοηθήσουμε τα παιδιά σε αυτήν τους την μεταβατική εμπειρία, δεν δίνεται αρκετή σημασία για το πώς να στηρίξουμε τους γονείς.

Οι γονείς μπορεί να βιώσουμε έντονα συναισθήματα, δύσκολα, φόβο, άγχος, ανησυχία, στεναχώρια. Συναισθήματα που μπορεί να μην μπορούμε να τα διαχειριστούμε. Η συμβουλή που ακούω συχνά να δίνεται τότε είναι «Πώς κάνεις έτσι… να δείχνεις χαρούμενος/η… θα φοβίσεις το παιδί… δεν βοηθάς». Μένουμε αρκετά μόνοι μας με αυτά τα συναισθήματα, στα οποία προστίθεται και η ενοχή που τα έχουμε. Και ενώ ναι, χρειάζεται να είμαστε συναισθηματικά διαθέσιμοι στα παιδιά αυτήν την περίοδο και είναι αδύνατον να είμαστε, αν αισθανόμαστε έτσι, η ντροπή, ενοχή ή καταπίεση των συναισθημάτων δεν πρόκειται να μας κάνει περισσότερο διαθέσιμους.

Νομίζω αυτό είναι το δυσκολότερο κομμάτι για εμάς τους γονείς.

Θα πρότεινα να δίνουμε χώρο σε αυτά τα συναισθήματα. Πρώτα εμείς. Είναι απόλυτα φυσιολογικό να δυσκολεύεσαι να αποχωριστείς απότομα ένα παιδί 15 μηνών και 3 χρονών, ειδικά στις μικρές ηλικίες, το να θέλουμε το παιδί κοντά μας ή να γνωρίζουμε ότι είναι κάπου ασφαλές, ορίζεται από τη φύση και το ένστικτο μας. Είναι απόλυτα φυσιολογικό να υπάρχει ανησυχία για την ένταξη του παιδιού στο Δημοτικό, για την ένταξη του στο Γυμνάσιο. Οι περισσότερες από αυτές τις ανησυχίες είναι πραγματικές και έχουν βάση. Θα ήθελα να μπορούσα να πω ότι το σύστημα παιδείας και η κατάσταση στα σχολεία βοηθά στο να μειωθούν, αλλά δεν μπορώ να το πω δυστυχώς. Χωρίς να αναιρώ τις υπεράνθρωπες προσπάθειες που κάνουν κάποια σχολεία και εκπαιδευτικοί μεμονωμένα.

Θέλω να πω, δίνοντας λίγο χώρο στα συναισθήματα μας με αποδοχή και περιέργεια,  μπορούμε να καταλάβουμε και τι μας συμβαίνει, τι τα προκαλεί. Μπορούμε είτε να μείνουμε λίγο με αυτά τα συναισθήματα χωρίς να τα προσπαθήσουμε να τα αποφύγουμε, να κάνουν τον κύκλο τους, να τα συζητήσουμε με ανθρώπους που μας ακούν πραγματικά, που νιώθουμε ότι μπορούν να μας στηρίξουν, να γράφουμε τις σκέψεις μας, ότι βοηθάει τον καθένα μας να βρούμε το κέντρο μας. Να είμαστε πιο ήπιοι και συμπονετικοί με εμάς.

Παράλληλα να μην φορτώσουμε την καθημερινότητα μας σε μια τέτοια μετάβαση, να ζητήσουμε βοήθεια σε άλλα κομμάτια που μας προκαλούν επιπλέον άγχος, να κάνουμε κάποια πράγματα που μας ευχαριστούν, να κοιμόμαστε καλά, για να βοηθήσουμε και εμάς να έχουμε περισσότερη διαύγεια.

Για να μπορέσουμε να αντισταθούμε και στον εκφοβισμό που πολλές φορές μας γίνεται είτε από κάποιους εκπαιδευτικούς, συγγενείς, φίλους και γνωστούς.

Πώς όμως μπορεί ένας γονιός να βάλει αυτό το όριο; Είναι εκεί, νιώθει ότι ο άλλος τον κατηγορεί, σε ένα περιβάλλον που δεν γνωρίζει και όπου εκείνος – δηλαδή ο παιδαγωγός- είναι ο ειδήμονας, η αυθεντία, και τον ακούει να του λέει «εσύ φταις που το παιδί σου δεν μπορεί να σε αποχωριστεί». Πώς το διαχειρίζεται, χωρίς να βγει επιθετικά και να πει «όχι, εσύ φταις» ή να κάνει φασαρία; Με δεδομένο μάλιστα ότι θα αφήσει το παιδί του σε αυτόν τον άνθρωπο… Πώς μπορεί να χτιστεί αυτή η σχέση συνεργασίας μεταξύ γονέα και παιδαγωγού; 

Πολύ ωραία ερώτηση. Αρχικά θα ήθελα να αναφέρω ότι οι περισσότεροι από εμάς ερχόμαστε από μια γενιά όπου ο δάσκαλος και ο καθηγητής παρουσιάζονταν από την κοινωνία και τους γονείς μας ως η αυθεντία και η απόλυτη εξουσία. Αυτή ήταν η νόρμα τότε. Τέτοιες πεποιθήσεις είναι και βαθιά ενσωματωμένες και ριζωμένες στην μνήμη μας. Πολλοί από εμάς μπορεί να είχαμε τραυματικές εμπειρίες από το σχολείο. Πολλοί από εμάς δυσκολευόμαστε να αντιδράσουμε σε πρόσωπα τα οποία ερμηνεύουμε ως εξουσία. Σχεδόν ακινητοποιούμαστε. Αυτό το αναφέρω για να συμπεριλάβω την ευαλωτότητά μας στις προκλήσεις αυτές και να μειώσω έτσι τις προσδοκίες που μπορεί να έχουν οι γονείς από τους εαυτούς τους και οι άλλοι από τους γονείς. Για πολλούς από εμάς θέλει θάρρος και δύναμη να διεκδικήσουμε. Για άλλους σημαίνει ότι μπαίνουμε με θυμό και επίθεση, ακόμα και σε εκπαιδευτικούς που προσπαθούν, μόνο και μόνο επειδή τους ερμηνεύουμε ως εξουσία.

Όταν άφησα τον γιο μου 3 χρονών να τον αρπάξουν βίαια μέσα από τα χέρια μου ενώ σπάραζε – ακόμα με πονάει αυτό να το σκέφτομαι – και να τον ακούω να κλαίει απαρηγόρητο, μόνο του, σε ένα περιβάλλον καθόλου ζεστό και υποστηρικτικό, ενώ λάμβανα ένα απίστευτο κατηγορώ από τον διευθυντή καθώς έκλαιγα κι εγώ, αναρωτιόμουν τι με έκανε να μην ακολουθήσω αυτό που ούρλιαζε να κάνω το σώμα μου και να πάρω το παιδί μου από εκεί. Ήταν η δική μου εμπειρία ως παιδί απέναντι σε άτομα που με φρόντιζαν από μια θέση εξουσίας όμως… Έγινα, σε αυτό το μικρό γραφειάκι, 5 χρονών κι εγώ. Είχα σταματήσει να ακούω το σώμα μου από τότε.

Και εδώ θα πω ότι βοηθάει να μας γίνει συνειδητή, η όποια δυσκολία μας και αποδεκτή από εμάς πρώτα. Αν μας είναι πολύ επώδυνο, μπορούμε να ζητήσουμε τη βοήθεια του/της συντρόφου μας. Και στον εκπαιδευτικό να μπορέσουμε αυθεντικά και με ευαλωτότητα να επικοινωνήσουμε την αλήθεια μας. «Κατανοώ την θετική πρόθεση σας, αλλά δεν με βοηθάτε έτσι. Μου είναι δύσκολη η διαδικασία και δεν μου την κάνει αυτό που λέτε ευκολότερη».

Και να φροντίσετε τον εαυτό σας με όποιες κινήσεις χρειάζεστε. Είτε απομακρυνθείτε, πάρετε τον χρόνο σας, μιλήσετε με έναν δικό σας άνθρωπο και επανέλθετε, από μια πιο ενήλικη στάση τώρα, να επικοινωνήσετε με τον εκπαιδευτικό.

Οπότε αυτό το όριο μπορείς να βάλεις στον/στην εκπαιδευτικό και μετά να αναλογιστείς εσύ τι θα σε βοηθούσε, και να το ζητήσεις. Να είναι προϋπόθεση στο σχολείο που θα επιλέξεις κτλ. Δεν σημαίνει ότι απαραίτητα μπορεί να στο προσφέρει ο/η εκπαιδευτικός, αλλά θα ξέρει που βρίσκεσαι. O/H εκπαιδευτικός έχει πολλή εμπειρία και απαντήσεις. Μπορούμε να κάνουμε όσες ερωτήσεις θέλουμε, από μια ενήλικη και συναισθηματικά ήρεμη θέση.

Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό σε αυτή τη μεταβατική περίοδο οι γονείς να περιστοιχίσουν τον εαυτό τους με το «δικό τους χωριό», με ανθρώπους που τους στηρίζουν, που τους βοηθούν, που μπορούν να μιλήσουν με αυτούς χωρίς φόβο και ντροπή.

Νομίζω ότι ένα μεγάλο στοίχημα είναι το πώς θα νιώσουν οι γονείς ότι οι εκπαιδευτικοί είναι σύμμαχοι και όχι αντίπαλοι. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια αυξανόμενη κόντρα μεταξύ γονέων και δασκάλων σε παγκόσμιο επίπεδο. Στη Νότια Κορέα προ ημερών μια εκπαιδευτικός αυτοκτόνησε, γιατί δεν άντεξε την πίεση που δεχόταν από τους γονείς! Και οι γονείς είναι εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους. Υπάρχουν εκείνοι οι οποίοι λένε «θέλω το παιδί μου να αριστεύσει, θέλω να του βάζεις περισσότερα για το σπίτι, έχετε μείνει πίσω, δεν προχωράτε», και υπάρχουν και άλλοι που λένε «εμένα το παιδάκι μου δεν τα καταφέρνει. Ζορίζεται. Γυρίζει το απόγευμα και κλαίει, δεν θέλει να διαβάσει»… Πώς μπορούμε να κερδίσουμε αυτό το στοίχημα, να είμαστε σύμμαχοι στο πλευρό των παιδιών;

Είναι πάρα πολύ δύσκολο αυτό που λες. Έχω αρκετούς φίλους εκπαιδευτικούς που έχουν μεγάλο νοιάξιμο για τα παιδιά, και για αυτούς θέλω να μιλήσω,  και συζητώντας μαζί τους, οι προκλήσεις τους είναι μεγάλες. Έχουν να αντιμετωπίσουν πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους ως γονείς, με διαφορετικό ιστορικό, με διαφορετικές προσδοκίες, και μέσα σε ένα σύστημα που τους περιορίζει αντί να τους διευκολύνει. Οι εκπαιδευτικοί είναι και αυτοί άνθρωποι. Δεν είναι υπεράνθρωποι, δεν είναι θεραπευμένοι, που δεν πυροδοτούνται ποτέ, οπότε και αυτοί έρχονται με τα προσωπικά τους θέματα. Επίσης δεν μπορούν να πάρουν το ρόλο του θεραπευτή ή του γονέα σε εμάς, δεν είναι υπεύθυνοι για τα δικά μας συναισθήματα όπως και εμείς για τα δικά τους.

Θα εστιάσω λίγο στην πρόθεση και των δύο και από ποιο σημείο έρχεται. Αν η πρόθεση έρχεται από μια συναισθηματικά φορτισμένη θέση, πολύ συχνά χάνουμε το στόχο μας, που είναι η συνεργασία για την  θετική ανάπτυξη του παιδιού. Και έρχεται να γίνει απλά μια αλληλεπίδραση ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που προσπαθούν να ικανοποιήσουν το εγώ τους ή να τροφοδοτήσουν κάποιες πεποιθήσεις / άγχη / στερεότυπα τους.

Οι εκπαιδευτικοί έχουν πολλή γνώση και βιωματική εμπειρία και διαφορετική σχέση με το παιδί. Οι γονείς έχουν πολλή εμπειρία και γνώση για το δικό τους μοναδικό παιδί.  Η σχέση είναι ισότιμη. Δεν υπάρχει κάποιος που γνωρίζει καλύτερα. Στόχος μας είναι η συνεργασία, και η συνδημιουργία συνθηκών για την καλύτερη υποστήριξη του παιδιού. Ας μπούμε στις συζητήσεις μας ανοιχτοί να ακούσουμε, να αλλάξουμε γνώμη, να συνεργαστούμε, με λίγο περισσότερο εμπιστοσύνη αλλά και με υγιή οριοθέτηση στην επικοινωνία.

Και οι δύο, γονείς και εκπαιδευτικοί, χρειάζεται να αναγνωρίσουν τους περιορισμούς που έχουν λόγω της στέρησης υποστήριξης από την κοινωνία. Ο εκπαιδευτικός δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις προσδοκίες ή τα θέλω των γονέων 25 ή 28 παιδιών σε μια τάξη Δημοτικού, αυτό δεν είναι ρεαλιστικό. Δεν υπάρχει η απαραίτητη επιμόρφωση,  τα εργαλεία, το περιβάλλον, η ψυχολογική υποστήριξη για να το καταφέρει αυτό.

Ο γονέας είναι μόνος του, χωρίς καμία στήριξη επίσης, τελείως αγχωμένος και πιεσμένος σε μια δυτική κοινωνία που τον αφήνει μόνο του να τρέχει καθημερινά. Να δούμε λοιπόν λίγο τις προσδοκίες μας, και να καταφέρουμε να δουλέψουμε μαζί με αυτά που έχουμε για να προσφέρουμε το καλύτερο στα παιδιά μας. Ή να διεκδικήσουμε μαζί, στηρίζοντας ο ένας τον άλλον, αυτά που δικαιούμαστε.

Χωρίς την πρόθεση για συμμαχία και συνεργασία, και από τις δύο πλευρές, συχνά θα βρεθούμε σε αδιέξοδα, και κόστος θα έχει μόνο το παιδί, δυστυχώς.

Στο δημοτικό τώρα, όπου έχει ξεκινήσει το διάβασμα, πώς το διαχειριζόμαστε σαν γονείς; Πηγαίνουμε και μας δίνουν οδηγίες ότι «στο σπίτι θα έχετε αυτά τα τετράδια, θα διαβάζετε με αυτό τον τρόπο, θα του λέτε έτσι τις ασκήσεις, θα το γράφει έτσι»… Ουσιαστικά μας λένε «τώρα είσαστε και εσείς εκπαιδευτικοί στο σπίτι, είναι και αυτή δουλειά σας». Πως πρέπει να το διαχειριστούμε για να μην πληγεί η σχέση με το παιδί μέσα από αυτόν τον δύσκολο νέο ρόλο;

Είναι πάρα πολύ σημαντική αυτή η ερώτηση. Συχνά μας δίνεται αυτός ο ρόλος, άλλες φορές τον αναλαμβάνουμε μόνοι μας. Θα εστιάσω όμως στην σχέση μας με το παιδί.

Η υγιής σχέση με το παιδί μας παίζει καθοριστικό ρόλο στην κοινωνική και ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη. Υπάρχουν αμέτρητες έρευνες που αποδεικνύουν ότι η πρωταρχική σχέση με τον γονέα συνεισφέρει στην αυτοεκτίμηση του παιδιού, στην ανθεκτικότητα του, στην ικανότητα του να συνάπτει υγιείς σχέσεις με τους άλλους. Καμία πίεση,ε; [γέλια] Και πέρα από τις έρευνες, όποιος κάνει θεραπεία το έχει νιώσει αυτό στο πετσί του.

Αν δούμε ότι με αυτόν τον ρόλο επιβαρύνεται η σχέση μας, χρειάζεται να κάνουμε κάτι για αυτό. Αν επίσης έχουμε κάποιο σχετικό τραύμα, δηλαδή, αν μεγαλώσαμε με επικριτικούς γονείς, αν το διάβασμα ήταν επώδυνη εμπειρία, αν παίρναμε αγάπη με το να είμαστε καλοί μαθητές και τέλειοι, θα ζοριστούμε να βοηθήσουμε το παιδί μας. Αν καθόμαστε με το παιδί μας να διαβάσουμε και έχουμε συναισθήματα θυμού, μας βγαίνει ένα επικριτικό μας κομμάτι, μας βγαίνει μια τελειομανία… και δεν μπορούμε να το διαχειριστούμε, είναι άδικο και για μας και για το παιδί να αναβιώνουμε μια τέτοια εμπειρία. Θα πρότεινα να αναθέσουμε το διάβασμα σε έναν άλλον ενήλικα, σύντροφο ή παιδαγωγό, να κάνουμε θεραπεία και να φροντίσουμε τον εαυτό μας.

Ένα δεύτερο κομμάτι, είναι να δούμε λίγο την καθημερινότητα του παιδιού και την δική μας και την ώρα που γίνεται το διάβασμα. Αν ένα παιδί πηγαίνει στο σχολείο 9.00 με 16.00 και μετά έχει αγγλικά στις 18.00, και χρειάζεται στο μεσοδιάστημα ο γονέας, μόλις έχει επιστρέψει από τη δουλειά του, να μαγειρέψει, να διαβάσει το παιδί και να το πάει και αγγλικά, τότε και οι δύο δεν έχουν χρόνο χαλάρωσης, δεν έχουν χρόνο σύνδεσης κι έτσι μετά, το διάβασμα μπορεί να γίνει πεδίο μάχης. Ο γονέας και το παιδί είναι κουρασμένοι, αγχωμένοι με ανάγκες ανικανοποίητες. Οπότε, θα πρότεινα να δούμε λίγο τα ωράρια του παιδιού, τον χρόνο χαλάρωσης του, όπως και του γονέα… Η καθημερινότητα του γονέα και του παιδιού, ειδικά όσο το παιδί ακόμα χρειάζεται την βοήθεια μας, χρειάζεται να είναι λιγότερο επιβαρυμένη από δραστηριότητες.

Τώρα, όταν έρχεται η ώρα να διαβάσουμε, να δούμε λίγο τις προσδοκίες μας: Περιμένουμε από ένα παιδάκι πρώτης δημοτικού να αυτοσυγκεντρωθεί για 30 με 40 λεπτά. Δεν είναι αυτή μια ρεαλιστική προσδοκία. Ακόμα και το Υπουργείο Παιδείας στη σχετική Εγκύκλιο λέει ότι ένας μαθητής πρώτης δημοτικού μπορεί να έχει αυτοσυγκέντρωση περίπου 5 με 8 λεπτά πριν κάνει διάλειμμα.

Θέλουμε τακτά διαλείμματα, όπου να υπάρχει σύνδεση με τον γονέα. Δηλαδή μπορεί στο οκτάλεπτο να κάνετε μια πλάκα, να φάτε ένα σνακ, να του πείτε πόσο το αγαπάτε. Αν βλέπουμε ότι το παιδί είναι πάρα πολύ κουρασμένο, ή λόγω μαθησιακών χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια, μπορεί να χρειάζεται μεγαλύτερο διάλειμμα.

Επίσης, μην ξεχνάμε ότι η πρώτη δημοτικού είναι περίοδος προσαρμογής. Δηλαδή το παιδί μαθαίνει σιγά σιγά πώς να έχει εργασίες στο σπίτι, πώς να διαχειρίζεται και να οργανώνει τον χρόνο του, πώς να διαβάζει την εκφώνηση… Οπότε αυτοί είναι και οι στόχοι μας, δεν είναι να κάνει τα τέλεια γράμματα. Και βέβαια, οι γονείς δεν σβήνουμε, δεν σκίζουμε, με άλλα λόγια δεν επηρεάζουμε την αυτοεικόνα του παιδιού, προκαλώντας του ντροπή, χωρίς να το θέλουμε! Αυτή η δουλειά είναι της δασκάλας, δεν περνάμε εμείς εξετάσεις.

Πολύ σημαντικό αυτό που είπες. Γιατί το παίρνουμε προσωπικά… Λέμε «δίνουμε αγγλικά, δίνουμε Πανελλήνιες, πήραμε το δίπλωμα, βγάλαμε την πάνα». Είναι σημαντικός αυτός ο διαχωρισμός, ότι το παιδί μας είναι ένα άλλο, ξεχωριστό άτομο που θα έχει τη δική του πορεία και είμαστε εδώ για να το στηρίξουμε σε αυτό, σωστά;

Ακριβώς. Και η συμπεριφορά του παιδιού δεν είναι αντανάκλαση της δικής μας ικανότητας ως γονέων. Είμαστε καλοί γονείς, ακόμα και αν το παιδάκι δεν κάνει καλά γράμματα!

Να μιλήσουμε λίγο και για την προσαρμογή του παιδιού στο σχολικό περιβάλλον και τις σχέσεις του με τους συνομηλίκους. Πώς διαχειριζόμαστε τις ματαιώσεις, το «δεν με παίζουνε», το «δεν θέλω να πηγαίνω στο σχολείο γιατί δεν είμαι καλός –ας πούμε- στα ομαδικά αθλήματα και ολοι παίζουν αυτό και εγώ θέλω κάτι άλλο»; Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί να αντέχει τη ματαίωση;

Πώς θα βοηθήσουμε το παιδί να «αντέχει» την ματαίωση; Με το να μην την φοβόμαστε, με το να το αφήνουμε να βιώνει αυτές τις μικρές ματαιώσεις. Το παιδί θα ματαιωθεί. Και αυτό είναι ένα μέρος της κοινωνικής του μάθησης και της ωρίμανσης του. Δεν λέω ότι είναι εύκολο, ως γονέας, να χωρέσεις την λύπη του παιδιού σου. Είναι δυσκολάκι. Ειδικά αν δεν το έχεις βιώσει εμπειρικά ως παιδί και το μαθαίνεις τώρα.

Το παιδί μαθαίνει βιωματικά, μπορεί να έχει καλές μέρες και κακές μέρες, και κάθε μια από αυτές είναι μια ευκαιρία να ωριμάσει, να μάθει τον εαυτό του. Πολλοί γονείς θέλουμε να το προστατεύσουμε και γινόμαστε αρκετά παρεμβατικοί στην εμπειρία του. Όταν μας μιλάει για αυτό, παραδείγματος χάριν, «μαμά σήμερα δεν με έπαιξε ο Κώστας και ήμουν πολύ στεναχωρημένος»… Και εμείς απαντάμε «και τι έκανες, και γιατί δεν έκανες εκείνο, και έπρεπε να του πεις έτσι, πρέπει να κάνεις αυτό», ενώ εκείνη τη στιγμή το παιδί έρχεται να μοιραστεί μία εμπειρία του μαζί μας. Οπότε αρχικά χρειάζεται να δώσουμε χώρο, να εκφραστούμε από μια θέση αυθεντικής περιέργειας: «Α, πώς ήταν αυτό για σένα; Πες μου περισσότερα». Ο ρόλος μας είναι αρχικά να χωρέσουμε το συναίσθημα του και να το ακούσουμε.

Όταν στο παιδί δοθεί ο χώρος και η ασφάλεια να επεξεργαστεί τα συναισθήματα και την εμπειρία του, μπορεί να βρει μόνο του μια λύση – που μπορεί να μην μας αρέσει αλλά είναι δική του διαδικασία – μπορεί να είναι ανοιχτό σε μια δική μας τοποθέτηση – το ρωτάμε – να του προσφέρουμε κάποια σενάρια, να κάνουμε κάποιο παιχνίδι ρόλων για την επόμενη φορά.

Το σημαντικότερο όμως για την συναισθηματική ωρίμανση ενός παιδιού είναι να μπορεί να βασιστεί στον γονέα του για να επεξεργάζεται τα συναισθήματα του, όχι να παίρνει έτοιμες λύσεις για τα προβλήματα του.

Θα προσθέσω και τις προσδοκίες μας εδώ, τα παιδιά είναι ακόμα συναισθηματικά και κοινωνικά ανώριμα, τώρα μαθαίνουν, έχουμε λίγο υπομονή και εμπιστοσύνη ότι θα βρουν τον δρόμο τους καθώς ωριμάζουν με εμάς δίπλα τους.

Εδώ επανέρχεται η σημασία της διαχείρισης των δικών μας συναισθημάτων πάνω από όλα. Τα τραύματα που μπορεί να έχουμε εμείς από το σχολείο, θέλουμε να τα προλάβουμε. Να μη νιώσει το παιδί αυτά που νιώσαμε, κι έτσι αμέσως παρέχουμε λύσεις, με αποτέλεσμα το παιδί να μην ακούει την επικύρωση του συναισθήματός του. Να νιώθει ότι δεν το ακούμε. Ενώ εμείς ακούμε το εσωτερικό μας άγχος, τη δική μας «μουσική του καρχαρία». Το παιδί μου μού λέει ας πούμε ότι δεν έχει φίλους; Εγώ τρομοκρατούμαι γιατί το έχω βιώσει, έχω πονέσει. Και δεν θέλω καν να το πιστέψω ότι μπορεί να συμβαίνει και σε εκείνο.Τι μπορώ να κάνω;

Έχεις δίκιο, είναι αυτοματοποιημένη αντίδραση, δεν είναι επιλογή σου εκείνη τη στιγμή, δηλαδή δεν επιλέγεις αυτό που λες ή κάνεις. Θυμάμαι, όταν προσπαθούσα να κρατάω την αυτόματη αντίδραση μου, καθόμουν μούγκα! Και ο γιος μου ξενέρωνε απίστευτα. Αλλά το προτιμούσα από το να πω ό,τι ασυνείδητο είχα και σιγά σιγά έφτασα στο σημείο να μπορώ να του λέω «Δεν ξέρω τι να σου πω αυτήν την στιγμή, αυτό που μου έρχεται να σου πω δεν θα μας βοηθήσει, θέλω να το σκεφτώ λίγο».

Πάντα μας δίνει το παιδί μας ένα σημάδι, όταν του λέμε κάτι σε μια τέτοια περίπτωση. Κάποιες φορές μπορεί να αντιδράσει και να αρχίσει μία αντιπαράθεση, «δεν είναι έτσι, δεν είναι αυτό, δεν θα μπορέσω να το κάνω αυτό». Σημαίνει ότι κάτι έχουμε χάσει, είναι σαν να μας λέει, δεν με ακούς τώρα.

Κάθε φορά που ο γιος μου έρχεται με κάτι δύσκολο και αντιδρώ αυτόματα προσπαθώ να έχω τις κεραίες μου ανοιχτές να δω πως αντιδρά. Και πολλές φορές μπορεί απλά να του πω «κάτι δεν πιάνω καλά τώρα με σένα» και μπορεί να μου πει «ναι!». Άρα θέλει περισσότερο χώρο. Δεν θα έχουμε κάθε φορά τη σωστή απόκριση. Βγαίνει αυτοματοποιημένο, είναι ο φόβος μας, είναι το τραύμα μας… Αν φτάσει σε σημείο που το παιδί μας έχει αρχίσει να μην μας μιλάει για όσα του συμβαίνουν, τότε ζητάμε βοήθεια για εμάς, είναι δύσκολο να το παλέψουμε μόνοι μας,

Δεν χρειάζεται κάθε φορά να πεις το σωστό ή κάθε φορά να συντονιστείς με το παιδί σου και να του δώσεις χώρο. Αλλά τουλάχιστον κάποιες φορές να το κάνεις και να βλέπει το παιδί την πρόθεση σου.

Επίσης, όσο περισσότερο ξεκούραστοι είμαστε, όσο περισσότερο φροντίζουμε τον εαυτό μας, τόσο δυσκολότερα πυροδοτούμαστε. Και όσο πιο διαυγείς και ξεκούραστοι είμαστε, τόσο πιο εύκολα μπορούμε να «πιάσουμε» αυτό που μας επικοινωνεί το παιδί μας.

Μαζί το πάμε με το παιδί, είμαστε σε μια σχέση και επικοινωνούμε, όχι τέλεια αλλά κάνουμε αυτό που μπορούμε και καθημερινά προσπαθούμε.

Τι μπορούμε να κάνουμε σε περίπτωση που το παιδί αναπτύξει σχολική άρνηση ή σχολική φοβία;

Αυτό χρειάζεται αρκετή διερεύνηση. Χρειάζεται συνεργασία με τον εκπαιδευτικό, δεν μπορούν να το κάνουν μόνοι τους οι γονείς. Είχα περίπτωση που μια δασκάλα με ένα παιδάκι με πολύ έντονη άρνηση για το σχολείο στην Πέμπτη δημοτικού πήγαινε κάθε πρωί από το σπίτι του και το έπαιρνε να πάνε μαζί στο σχολείο.

Μπορεί να χρειαστεί παιγνιοθεραπεία, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Οπωσδήποτε συμβουλευτική γονέων. Η ψυχική υγεία του παιδιού είναι πάρα πολύ σημαντική. Σημαντικότερη από το να πηγαίνει στο σχολείο.

Ποια είναι τα συμπτώματα που θα πρέπει να μας ανησυχήσουν; Γιατί η αλήθεια είναι πως είναι πάρα πολύ κοινό ένα παιδί να μας λέει ότι δεν θέλει να πάει σχολείο, ειδικά τις Δευτέρες, ή όταν έχει κάποιο τεστ για παράδειγμα. Πότε αρχίζουμε να ανησυχούμε;

Αρχίζουμε να ανησυχούμε, όταν η άρνηση έχει συνέχεια. Όταν αρχίζει και σωματοποιείται, δηλαδή το παιδί μπορεί να έχει δυσκολία στον ύπνο, στο φαγητό, μπορεί να έχει στομαχικές διαταραχές… Όταν το παιδί πηγαίνει στο σχολείο και δεν συμμετέχει, βλέπουμε ένα παιδί δηλαδή σε μια κατάσταση fawn, σε μια κατάσταση παγωμένη. Αυτά είναι τα σημάδια που βλέπουμε ότι είναι σχολική άρνηση ή σχολική φοβία και χρειάζεται περισσότερη διερεύνηση.

Όπως πολύ σωστά είπες, όταν ένα παιδί ξυπνάει τη Δευτέρα το πρωί και λέει «δεν θέλω να πάω σχολείο», είναι σαν να ξυπνάμε εμείς Δευτέρα πρωί και να λέμε «δεν θέλω να πάω δουλειά με τίποτα», αλλά όταν αυτό γίνεται επαναλαμβανόμενα και δεν μπορείς να βρεις ακριβώς την αιτία, τότε φαίνεται ότι χρειάζεται περισσότερη διερεύνηση και το βάζουμε ως προτεραιότητα από το να πιέζουμε το παιδί να πηγαίνει σχολείο.

Ο κάθε γονέας ξέρει το παιδί του πολύ καλά. Οπότε το σημαντικότερο είναι να δώσεις λίγο χρόνο για να συντονιστείς με το παιδί σου, να το αφουγκραστείς.

Είναι κάτι που έχεις σκεφτεί ότι θα ήθελες και εσύ ως γονέας να σου έχουν πει πριν πάνε τα παιδιά σου σχολείο για πρώτη φορά;

Τι θα ήθελα να μου είχανε πει; Πολύ ωραία ερώτηση αυτή. Αν πήγαινα τώρα στην Χριστίνα που ξεκινούσε τρομοκρατημένη τότε, θα της έλεγα ότι δεν είναι κακό να αισθάνεται έτσι, δεν την κάνει κακή μητέρα, να ζητήσει βοήθεια μόνο από ανθρώπους που αγαπούν, νοιάζονται την ίδια και το παιδί της, και την κάνουν να νιώθει ασφάλεια, να ακούει το ένστικτο της και να έχει περισσότερη εμπιστοσύνη στο παιδί της και την ίδια. Να μην το περνάει μόνη της. Αυτό θα πω και σε όλους τους γονείς και αυτό που λέω πάντα: «Το’χετε λέμε, πάμε δυνατά!»

Διαβάστε επίσης:

• Ένα πρόγραμμα δύο εβδομάδων για να προετοιμάσετε τα παιδιά σας για το σχολείο
• Άυπνοι γονείς, άυπνα παιδιά: Πώς μπορούμε να κοιμηθούμε ξανά;
• Εκπαίδευση Αποτελεσματικού Γονέα: Η μαγική επίδραση της ενεργητικής ακρόασης
• Εκπαιδευτικός: ένα επάγγελμα σε κρίση παγκοσμίως – Υπάρχει διέξοδος;